Rusya, Taliban’ı 2003’ten beri yer aldığı terör örgütleri listesinden çıkarma sürecini tamamlamak üzere.
Rusya Federal Güvenlik Teşkilatı (FSB) Direktörü Aleksandr Bortnikov, 4 Ekim’de Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) Üyesi Ülkelerin Güvenlik Organları ve İstihbarat Başkanları Konseyi’nin (SORB) 55. toplantısında ülkesinin, Taliban’ı 2003’ten beri bulunduğu terör örgütleri listesinden çıkarma sürecini sonlandırdığını belirtti.
Interfax‘ın haberine göre Bortnikov, istihbarat kurumları arasında iş birliği kurulmasının, özellikle uluslararası terör, uyuşturucu ve silah kaçakçılığı gibi zorluklarla mücadele açısından bölgesel güvenliğin sağlanmasında karşılıklı yarar sağladığını kaydetti.
FSB direktörü ayrıca istihbarat servislerine göre Taliban’ın, Rusya’da yasaklı terör örgütü IŞİD’in Afgan kolu Horasan Vilayeti ile savaşmaya hazır olduğunu söyledi.
Bortnikov, Mart 2024’te Moskova yakınlarındaki Krasnogorsk’ta bulunan Crocus City Hall’a düzenlenen ve en az 145 kişinin hayatını kaybettiği terör saldırısını gerçekleştirenlerin, saldırının sorumluluğunu üstlenen IŞİD-H üyeleri olduğunu da hatırlattı.
4 Ekim’de Moskova, Afganistan’a ilişkin Moskova formatındaki istişarelerin altıncı toplantısına ev sahipliği yaptı.
Toplantıya Rusya, Hindistan, İran, Kazakistan, Kırgızistan, Çin, Pakistan, Tacikistan ve Özbekistan temsilcileri katıldı. Etkinliğe Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un yanı sıra Afganistan’daki Taliban hükümetinin (BM üyesi hiçbir devlet tarafından ülkedeki meşru otorite olarak tanınmıyor) dışişleri bakan vekili Emir Muttaki de üst düzeyde iştirak etti.
Lavrov, “Afgan yetkililerin terör tehdidini bertaraf etmeye yönelik aktif tutumunu destekliyoruz,” dedi. Ayrıca, üçüncü ülkelere ait askeri altyapının Afganistan topraklarına geri dönmesinin kabul edilemez olduğunu vurguladı.
Muttaki ise IŞİD’e karşı mücadele edilmesi gerektiğini belirtti ve uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadelenin önemini vurguladı. Toplantı sonucunda taraflar, diğer hususların yanı sıra hem ikili hem de çok taraflı düzeyde terörle mücadele iş birliğinin güçlendirilmesi çağrısında bulundukları ortak bir bildiri kabul etti.
Beş ay önce, 27 Mayıs’ta, Rusya Dışişleri Bakanlığı İkinci Asya Dairesi Başkanı Zamir Kabulov, departmanının ve Adalet Bakanlığı’nın Taliban’ın yasaklı örgütler listesinden çıkarılma olasılığı konusunda Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e rapor verdiğini söylemişti. Bundan önce de nisan ayında Rusya Dışişleri Bakanlığı ilgili devlet kurumlarının hareketin terör örgütü statüsünün kaldırılması için çalıştığını açıklamıştı.
Bakanlık daha sonra bunun, hareketin ve temsilcilerinin 1999’dan bu yana terör faaliyetleri nedeniyle yaptırım altında olduğu BM Güvenlik Konseyi kararlarıyla çelişmediğini vurguladı. 2021 Ağustos’unda Kabulov, Moskova’nın BM Güvenlik Konseyi’nin gerekli kararlarına tabi olarak Taliban’ı terör örgütleri listesinden çıkarma prosedürünü başlatabileceğini bildirdi.
Taliban’ın terör örgütleri listesinden çıkarılması uygulamasının eski Sovyet coğrafyasında zaten emsal teşkil eden örnekleri var. Aralık 2023’te Kazakistan makamları Taliban’ı yasaklı örgütler listesinden çıkarmıştı.
2 Eylül 2024 tarihinde Kırgızistan Başsavcılığı ülkede yasaklanan örgütlerin güncellenmiş bir kaydını yayınladı ve bu kayıtta Taliban yer almadı. Örgüt Rusya, Kanada, Tacikistan ve Türkiye’de terör örgütü olarak tanınmaya devam ediyor.
Moskova Devlet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü (MGIMO) Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü’nde kıdemli bir araştırmacı olan Giorgi Maçitidze, 2021’den beri (Kabil’deki Batı yanlısı hükümetin düşmesi ve ABD birliklerinin çekilmesinden sonra) Afganistan’ı kontrol eden Taliban’ın fiilen ülkenin hükümeti haline geldiğini, zira toplumun çoğunluğu tarafından desteklendiğini, bu nedenle onu izole etmenin oldukça tehlikeli olduğunu söyledi.
Uzman, dış aktörler ve Taliban’ın IŞİD-H gibi terör örgütlerine karşı ortak mücadelesinin Afganistan’daki durum üzerinde daha etkin bir kontrol sağlanmasına yardımcı olabileceğini ve uluslararası terör örgütlerinin Afganistan’ı yeniden uluslararası aşırıcılık ve terörizmin merkezi haline getirme kabiliyetlerini sınırlayabileceğini dile getirdi.
Maçitidze, bu yöndeki engellerden birinin, dış güçlerin etkisi altına girmek istemeyen Taliban’ın tutumu olduğunu vurguladı. Uzman ayrıca, diğer benzer örgütlerin aksine Taliban içinde daha ılımlı bir pozisyon alan çeşitli grupların olduğunu belirtti.
Rusya Bilimler Akademisi Doğu Araştırmaları Enstitüsü’nde kıdemli araştırmacı olan Muhammed Ömer Nessar ise bölgesel güvenlik ve terörle mücadelenin Rusya ve Orta Asya ülkeleri için öncelikli olduğunu söyledi. Ancak Afganistan’ın fiili hükümetiyle diyaloğun ekonomik ilişkiler açısından önemli olduğu ülkeler de var.
Nessar, Tacikistan’ın şu ana kadar Taliban’a karşı en sert tutuma sahip ülke olduğunu hatırlattı. Fakat bu durumda bile, IŞİD’den çekinen Tacik yetkililerin söylemlerinde bir yumuşama olduğu fark edilebilir.
Uzman, Duşanbe’nin Kabil ile doğrudan diyaloga girmesinin pek olası olmadığını, ancak gelecekte güvenlik konularında dolaylı etkileşimin oldukça mümkün olduğunu düşünüyor.
