Türk bankalarının ABD ve Avrupa Birliği’nin (AB) yaptırım tehditleri nedeniyle Rusya ile yaşadığı ödeme ve transfer sorunlarını çözmek amacıyla yetkililer, iki ülke arasında ortak bir banka kurulması için görüşmelere başladı.
Moskovskiy Komsomolets gazetesinde yer alan habere göre konuya ilişkin kesinleşmiş bir karar olmamakla birlikte taraflar, ortak bir finans kuruluşunun ortaya çıkmasının ülkeler arasında ticaret alışverişi kurulmasına yardımcı olacağı görüşünde.
Bu yılın başlarında Türkiye’deki bazı özel bankalar, ABD ve AB’nin ikincil yaptırım tehdidi nedeniyle Rus firmalarının hesaplarını kapatmıştı. Aynı zamanda, şahısların banka hesabı açmasına ilişkin prosedürler de sıkılaştırılmıştı.
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Moskova’nın durumu çözmek için Ankara ile diyalog halinde olduğunu belirtmişti.
Türk ihracatçılar, bankaların Rusya’dan mal ödemeleri için yapılan para transferlerini kabul etmemesiyle karşı karşıya kaldı, işlemler 1 Ocak’tan bu yana fiilen durdu.
İki ülkenin ödeme pazarındaki sorunlar birkaç yıldır devam ediyor. Örneğin, Eylül 2022’de Türk bankaları Mir kartlarına hizmet vermeyi askıya almıştı.
2022 yılında ödemelerin yapılması için ayrı bir banka kurulması fikri de mevcuttu, bu banka Batılı ülkelerin yaptırımlarına maruz kalsa da ancak ödemeler yerel para birimleriyle (Türk lirası ve ruble) yapılacağı için bu durum bankanın çalışmasını etkilemeyecekti.
‘Türk bankalarının Rus karşı taraflara ödeme yapmayı reddetmesi sistemsel bir sorun haline geldi’
Konuya ilişkin yorumda bulunan Plehanov Rusya Ekonomi Üniversitesi Küresel Finansal Piyasalar ve Fintech Bölümü Doçenti İlyas Zaripov, şu ifadeleri kullandı:
“Rusya ile Türkiye arasında ortak banka kurulması, komşu ülkeler arasında istikrarlı yerleşimlerin sağlanması için acil bir ihtiyaç. İki ülke arasındaki ticaret hacminin 2023 yılında 57 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor ve bu rakam 2022 yılına kıyasla yaklaşık 11 milyar dolar azaldı. Rusya ile Türkiye arasındaki ticari ilişkileri ve karşılıklı yatırımları artırma konusunda büyük bir potansiyel olmasına rağmen, yerleşim sorunları nedeniyle bu potansiyel tam olarak gerçekleştirilemiyor. Türk bankaları Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımlara karşı zaten çok hassastı (2022 sonbaharından bu yana Rus ödeme sistemi Mir ile bağlantıları kesildi), ancak ABD Başkanı Joe Biden’ın aralık ayında Rus şirketlerinin yaptırımları delmesine yardımcı olduğundan şüphelenilen finans kuruluşlarına karşı ABD yönetimi tarafından ikincil yaptırımların uygulanması için basitleştirilmiş bir prosedür oluşturan kararnamesinden sonra, Türk bankalarının Rus karşı taraflara ödeme yapmayı reddetmesi sistemsel bir sorun haline geldi.
Aynı zamanda, Türk bankaları Rusları hesaplarını kapatmaya zorlamaya başladı: Rus şirketlerini işleri için herhangi bir bankacılık desteğinden mahrum bırakıyorlar. Bu durum sadece Türklerin ABD’nin ikincil yaptırımlarına maruz kalma ve Batılı muhataplarının gözünde reytinglerini ve ticari itibarlarını kaybetme korkularıyla değil, aynı zamanda bazı Türk bankalarının Batılı şirketlere ait olması ve bu nedenle başta ABD olmak üzere Batılı ülkelerin siyasi baskılarına karşı savunmasız ve uysal olmalarıyla da açıklanmaz.
Bu, ödemelerin tamamen dondurulduğu anlamına gelmiyor; sadece üçüncü ülke bankaları aracılığıyla, nihai ödeme amacının ve temel sözleşmenin tamamen kamufle edilmesiyle gerçekleştiriliyor. Bu da ek masraflara ve ürün ya da hizmetin nihai fiyatında artışa yol açıyor. Özel bir Rus-Türk bankasının kurulması, Ruslar için zehirli olan dolar ve avroya bağlı kalmadan, yerel para birimlerinde veya dost ülkelerin talep edilen para birimlerinde, örneğin yuanda, karşılıklı ödeme sisteminin organize edilmesine olanak sağlayacaktır.
‘Bankaya yönelik olası yaptırımların etkinliği düşük olacaktır’
Rus-Türk bankasına karşı yaptırım olasılığının yüksek olduğu belirtilebilir, fakat bu finans kuruluşunun esas olarak yerel para birimlerindeki ödemeler ve yerleşimlere yöneldiği dikkate alınırsa, Rus-Türk bankasının Batı bankalarıyla muhabirlik ilişkilerini sürdürmeye ihtiyacı olmadığından, olası yaptırımların etkinliği düşük olacaktır. Bu bankanın perakende müşterilerinin sorunlarını, yani Mir ve Troy ödeme kartlarıyla yapılan ödemeleri çözmesi pek mümkün görünmüyor.”
