Sırbistan ile Kosova arasında dün Avrupa Birliği (AB) nezaretinde gerçekleşen toplantıda Brüksel’in teklfi zımni onay aldı. Taraflar henüz imza atmadı ve gözler, mart ayında yapılması planlanan ikinci tur görüşmelere çevrildi.
Brüksel’de Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandr Vučić ve Kosova Başbakanı Albin Kurti arasındaki görüşmelere ev sahipliği yapan Avrupa Birliği’nin (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, her iki liderin de önerdikleri metin üzerinde ‘daha fazla tartışmaya gerek olmadığı’ konusunda mutabık kaldıklarını söyledi.
Kosova ve Sırbistan liderleri olmadan basın mensuplarına konuşan Borrell, “Bugün ilerleme kaydedildi ve tarafları angajmanları için takdir ediyorum” ifadelerini kullandı.
Görüşmelerin son turu aylarca süren ‘mekik diplomasisinin’ ardından gelirken, AB’li üst düzey diplomatlar diyalogun ilk kez kriz yönetiminden normalleşmeye ilişkin gerçek tartışmalara doğru ilerlediğini belirtti.
Borrell, “Aynı zamanda, bugün taraflarca kabul edilenlerin uygulanmasını sağlamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç var. Anlaşmaya varmak önemli ama üzerinde mutabık kalınanların uygulanması daha da önemli” diye ekledi.
Yetkili, nihai anlaşmanın uygulanmasına yönelik adımları belirleyecek olan ek belgenin karara bağlanması için önümüzdeki ay liderler düzeyinde yeni görüşmeler yapılacağını da sözlerine ekledi.
11 maddelik plan
Fransa ve Almanya tarafından sunulan ve AB üyesi 27 ülkenin tamamı tarafından desteklenen belge, pazartesi gecesi kamuoyuyla paylaşıldı.
11 maddelik belgeye göre taraflar, birbirlerinin statülerinin tanınmasına halel getirmeksizin anlaşmazlığı çözmek için şiddete başvurmayacak ve Belgrad da Kosova’nın temel taleplerinden biri olan uluslararası kuruluşlara katılımını engellemeye çalışmayacak.
Metnin birinci maddesi, “Taraflar birbirleriyle eşit haklara dayalı, normal ve iyi komşuluk ilişkileri geliştireceklerdir. Taraflar, pasaport, diploma, plaka ve gümrük damgaları dahil olmak üzere kendi belgelerini ve ulusal sembollerini karşılıklı olarak tanıyacaklardır” şeklinde.
Belgrad’a Kosova’yı bağımsız bir devlet olarak tanıması şart koşulmayacak, ancak pasaport, diploma ve plaka gibi resmi belgeleri tanımayı ve Kosova’nın AB de dahil uluslararası örgütlere üyeliğini engellememeyi kabul edecek.
4. maddeye göre de ‘Sırbistan, Kosova’nın herhangi bir uluslararası örgüte üyeliğine itiraz etmeyecek.’
Bununla beraber plan, her iki tarafa da ‘Kosova’daki Sırp toplumu için uygun bir özyönetim düzeyi ve Sırbistan’ın mali desteği olasılığı gibi belirli alanlarda hizmet sunma kabiliyeti sağlama’ çağrısında bulunuyor.
Sırbistan, Kosova’nın Sırpların çoğunlukta olduğu bir belediyeler birliği kurması konusunda ısrarcı olsa da Priştine, egemenliğini zayıflatacak ve anayasasını ihlal edecek ayrılıkçı bir enklav yaratılmasından korktuğunu savunarak bu talebe karşılık vermede isteksiz.
Öte yandan 5. madde, AB antlaşmalarında yer alan ‘temel değerlere’ özel bir atıfta bulunarak, “Taraflardan herhangi biri, diğer tarafın AB yolunda kendi değerlerine dayalı olarak ilerlemesini engellemeyecek veya başkalarını engellemeye teşvik etmeyecektir” ifadelerini içeriyor.
Ek görüşmeler devam edecek
Ayrıca diğer tartışmalı konuların, anlaşmanın ve önceki taahhütlerin uygulanmasına ilişkin bir ekin parçası olması bekleniyor.
Borrell, bu ekin anlaşmanın ‘ayrılmaz bir parçası’ olduğunu ancak pazartesi günü üzerinde anlaşmaya varılmadığını dile getirdi.
Yetkili, önümüzdeki ay yapılacak bir sonraki AB zirvesinden önce eke son şeklini vermek amacıyla mart ayı ortası ya da sonunda bir liderler toplantısı daha düzenleneceğini de sözlerine ekledi.
Sırbistan, ilgili toplantının 18 Mart’ta Kuzey Makedonya’da yapılmasını öneriyor.
Pazartesi günkü toplantı öncesinde Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, her iki lidere de ortak bir mektup yazarak anlaşmayı desteklemeleri çağrısında bulunmuştu.
ABD’nin Batı Balkanlar’dan sorumlu üst düzey diplomatı Gabriel Escobar da aynı gün Brüksel’deydi.
Belgrad umutsuz, Priştine olumlu bakıyor
Bunun yanı sıra toplantının akşam geç saatlerde sona ermesinin ardından hem Kurti hem de Vučić, birbirlerini anlaşma konusunda daha fazla ilerleme kaydedememekle suçladı.
Sırbistan Cumhurbaşkanı, anlaşmanın hızlı bir şekilde uygulanması umutlarını söndürmeyeceğini ve taviz vermeyeceğini ifade etti.
Vučić, “Görüşmemiz iyi oldu ve bölgedeki insanların güvenliğini tehlikeye atacak tek taraflı eylemelerin üstesinden gelebileceğimize inanıyorum” diye konuştu.
Görüşmelerin ‘özel bir şey olmadığını’ vurgulayan Vučić, “Bir yol haritamız yok, millet, yok. Oturup yol haritası üzerinde çalışmamız gerekiyor” yorumunu yaptı.
Kurti ise daha olumlu konuştu, Sırp tarafının hazır olması halinde anlaşmayı imzalayacağını açıkladı.
Brüksel’de basın mensuplarına konuşan Kurti, “Hepimizin hemfikir olmasına rağmen bu akşam anlaşmayı imzalamamış olmamız üzücü” ifadelerini kullandı.
Anlaşmanın taraflar arasında eşitliği, simetriyi ve iyi komşuluğu tam manasıyla tesis ettiğini savunan Kurti, “Sırbistan ile ilişkilerimizin normalleşmesi ve iyi komşuluğa giden doğru bir yolda olduğumuza inanıyorum” değerlendirmesinde bulundu.
