Amerikan seçimlerine günler kala anketler iyice zıvanadan çıktı. Geçtiğimiz seçimlerde zaten pek başarılı olmayan anket şirketleri bu sefer kafaları daha da karıştırmış haldeler. 7 gün arayla siyah seçmen üzerine anket yapıyorlar. Harris’e destek 15 puan fark ediyor. 7 gün içinde yaşanan bir olay yok, kavga yok, dövüş yok… Böyle bir şey nasıl mümkün olabilir?
Bazı anket şirketlerinin beceriksizliği, bazılarının “aman 2016’daki gibi rezil olmayalım” korkusu, bazılarınınsa kasti manipülasyonları anket meselesini içinden çıkılmaz bir hale sürükledi. Ancak ekim ayı her şekilde Trump’a yaramış gibi gözüküyor. Anketlerin çok büyük çoğunluğu ya Trump’ı önde ya da yarışı başa baş gösteriyor. Bunun önemini anlamak için eski seçimlere bakmak lazım. Trump’ın kazandığı 2016 seçimlerinde bir çok eyalette 8-10 puan fark, 2020 de ise 15 puana kadar varan farklar gözüküyordu. Trump, 2016’da bu farkı kapatıp öne geçmeyi başarmış, 2020’de ise yenilmesine rağmen ciddi bir fark yememişti.
Durum böyle olunca herkesin kafasında tek bir algı oluşuyor;
“Anketler başa baş diyorsa Trump kesin aldı bu işi!”
Evet, Trump bir siyasi figüre dönüştükten bu yana seçim bilançosuna bakıldığında durum böyle gözüküyor. Ancak papaz hep pilav yemiyor. Anket şirketleri 3. kez üst üste Trump’ın oyunu olandan ufak gösterecek mi? Bir argüman, şirketlerin var olan araştırmalara “gizli kalan” Trump oylarını hesaba katarak birkaç puan ekledikleri yönünde. Birçoklarına göre ülkede ciddi sayıda “gizli” Trump seçmeni var. Toplum içinde sosyal baskıdan çekinerek ya apolitik ya da Demokrat gibi davranıyorlar ama sandıkta Trump’a oy veriyorlar. Bir kaçıyla tanışma imkânım bile oldu. Kendilerini rahat hissedene kadar renklerini pek belli etmiyorlar.
Başka bir argümana göre anketörler araştırma yöntemlerini tamamen değiştirdiler ve kırsaldaki seçmene daha rahat ulaşıyorlar. İnternet üzerinden yapılan anketlerin yerini daha çok telefon ya da yüz yüze anketler alıyor. Hatta bu sistemlerin 2022 ara seçimlerinde kullanıldığı bile söyleniyor. 2022’de Cumhuriyetçilerin oyu anketlerde tam tersine abartılmıştı. Seçim sonuçlarında beklenen kırmızı dalga yaşanmamıştı. Tabii o zaman oy pusulasındaki isim Donald Trump değildi.
Ya anketler haklıysa?
Anket şirketleri yine de uyanıkça bir hamle yapıyor. Son çıkan salıncak eyalet anketleri Trump’ı 1 veya 2 puan önde gösteriyor. Mesela Atlas şirketinin final anketine göre 7 salıncak eyaletin North Carolina hariç 6’sında Trump kazanıyor. Ancak hep 1 ila 3 puan arası farkla. Hata payına dahil olabilecek bir fark. Muhtemelen kamuoyunda Trump’a karşı bir eğilim gözlemliyorlar ancak rezil olmamak için farkı hata payı içerisinde bırakıyorlar.
Tabii bu ihtimal daha var; o da Trump’ın ciddi bir fark atması. Biden çekildikten sonra hazırda bekleyen bağış parası ve sonunda genç bir adaya sahip olmanın verdiği heyecan Kamala Harris fırtınasını yarattı. 2020 ön seçim münazaralarının etkisiyle kendisinden kötü bir münazara performansı bekleyen kitlesini de Trump’a karşı mest ederek fırtınayı büyüttü. Ancak Harris’in albenisi ekim ayıyla birlikte düşüşe geçti. Harris, ön seçim kazanmamıştı. Aday belli değilken yapılan anketlerde de kamuoyunda desteği düşük gözüküyordu. 2 aylık kampanyada çizdiği görüntüyü kendisi özetledi:
“Başkan olsam hiçbir şeyi Biden’dan farklı yapmazdım”.
Zaten sorun da buydu ya! Amerikan halkı iyi bir dört yıl geçirmedi. Göçmen krizi kontrolden çıktı, enflasyon patladı, alım gücü düştü, dünya kıyamete adım adım yürüyor… Covid-19 öncesi Trump ekonomisine bir nostalji oluştu. Durum böyleyken seçmen Harris’e şu soruyu soruyor; “4 yıldır neredeydin?”
Seçimin en kritik olduğu eyalet Pensilvanya’da düz bir seçim anketinden daha iyisi yapıldı. Soru şuydu; Vaziyet Trump zamanı nasıldı, şimdi nasıl?
Ankete katılanların %54’ü Trump zamanı işler iyiydi dedi. Ancak sadece %27’si şu an vaziyet iyi diyor. İşte Kamala için en tehlikeli durum bu. O, mevcut iktidarın devamı olarak kendini lanse ediyor ve halk mevcut durumdan memnun değil.
2020’den başka bir Trump
2020 seçimlerine giderken siyasetteki görüntü tamamen farklıydı. Hemen her gün biriyle kavga eden, partisinde bile yalnız kalmış bir Trump vardı. İstihbarat kurumları dahil ABD’nin bir çok yapısı ona karşı doğrudan ve açık bir şekilde kampanya yürütüyordu. Ünlüler, zenginler teknoloji devlerinin CEO’ları birer birer Biden’a destek açıklıyordu. Böylesi bir sahnede Trump’ın kazanması akla yatmıyordu. Bu kadar çok düşman varken nasıl kazanabilirdi? Zaten kazanamadı.
Ancak bu yıl ortam biraz farklı. Başkan yardımcısı J.D Vance’in yakın olduğu Open AI hissedarlarından Peter Thiel’ı, X’in sahibi Elon Musk’ı, Eski Demokratlar Robert F. Kennedy Jr. ve Tulsi Gabbard’ı kendi çatısı altında toplamayı başardı. Bunlara ek olarak, uzun yıllar sonra ilk kez Washington Post, LA Times USA Today gibi büyük medya kuruluşları Demokrat adaya destek açıklamayacaklarını söylüyor. Washington Post dediğinizde aslında Amazon’un sahibi Jeff Bezos’tan bahsediyorsunuz.
Yani Trump, artık yalnız olmadığı gibi karşısındaki devasa bloğu da dağıtmayı başardı. Buna karşılık Kamala tarafından “Cheney’ler” hamlesi geldi. Eski Cumhuriyetçi kimliğini taşıyan, Irak Savaşı’nın mimarı Dick ve kızı Liz Cheney, Kamala’yı destekliyorlar. Hatta Liz Cheney Kamala ile birlikte mitingden mitinge koşuyor. Hatta Kamala bunu münazarada gururla bile söyledi. Artık Cheney’lerin ABD toplumunda ne kadar karşılığı var orası tartışılır tabii.
Trump’a kaybettirecek tek hata
2020’den bu yana birçok şey kötüye gitti. Ancak sadece bir tanesinden Trump sorumlu; kürtaj yasağı. Trump’ın görevi bırakmadan önce atadığı 3 Yüksek Mahkeme yargıcı dengeyi bozdu ve sahip oldukları çoğunlukla kürtaj meselesini federal bir hak olmaktan çıkardı. Karar Biden yönetimi altında 2022 yılında alınsa da sorumlunun Trump olduğu biliniyor. 4 yıl boyu Trump’ın oyunu düşürecek tek olay budur. Eğer Trump seçimi kaybedecekse kürtaj kararı yüzünden kadınların Demokratlara kaçmasıyla kaybedecek.
Kamala da en güçlü olduğu alanın bu olduğunu biliyor. Çekilen reklam filmleri büyük oranda bu konu üzerine kurulu. Trump ne kadar “ben kürtaja karşı değilim” dese de bu seçim döneminde en hasar aldığı alan bu oldu. Kendisini daha önce başarıya taşıyan banliyölü kadınlar demografisini kızdırmış oldu. Tabii Taylor Swift’ten nefret ettiğini söylemesi de hiç yardımcı olmadı.
Neyse… Yukarıda bahsettiğim Atlas anket şirketi, son seçim dönemlerinde gerçeğe en yakın final sonuçlarını veren şirket. 2020’de sadece 0.3, 2022 ara seçimlerinde 0.2 farkla yanıldı. Atlas’ın seçim öncesi son yaptığı toplam oy anketine göre Trump 2.7 puan farkla kazanıyor. Toplam oy meselesi önemli çünkü Demokratların kazanması için toplam oyda kesin olarak Trump’ı geçmeleri ve 2-3 puan da fark atmaları gerekiyor. Toplam oyu rakibi geçerek seçimi kazanan son Cumhuriyetçi George W. Bush’tu. Trump’ın son haftalarda salıncak eyaletler dışında mitingler yaptığı, geçtiğimiz günlerde New York’ta dev bir mitingle gövde gösterisinde bulunduğu düşünülürse, hedefi sadece seçimi kazanmak değil, aynı zamanda toplam oyu alarak meşruluğunu ispatlamak olacak.
Ben, şu ana kadar ki bilgiler, sandıklardaki erken oya ilgi ve sokaktan edindiğim izlenimle Trump’ı bir parmak önde görüyorum. Seçime kadar hala bazı şeyler değişebilir. Ancak bariz olan şu ki Demokratlar için tehlike çanları çalıyor.
