Jeologların, devasa neolitik kaya dizisi Stonehenge’in İskoçya’nın en kuzeyinden Wiltshire’a yüzlerce kilometre taşınmış olduğunu sansasyonel bir şekilde ortaya çıkarmasından haftalar sonra sunak taşının gizemi daha da derinleşti.
The Guardian’da yer alan habere göre ilgili bilim adamlarından biri tarafından “dudak uçuklatan” olarak tanımlanan bu keşif, altı ton ağırlığındaki megalitin uzun süredir inanıldığı gibi Galler’den getirilmediğini, Orkney ve Shetland adaları ile kuzeydoğu İskoç anakarasındaki bir kıyı şeridini kapsayan bir bölgedeki kumtaşı yataklarından geldiğini kesin olarak ortaya koymuştu.
Pek çok uzman, adaların zengin neolitik kültürüne ve anıt inşa etme geleneğine dayanarak en olası çıkış yerinin Orkney olduğunu varsaymıştı.
Fakat şimdi ayrı bir akademik çalışma, Orkney’in aslında sunak taşının kaynağı olmadığını ortaya çıkardı; bu da Stonehenge’in çıkış yeri için tartışmanın devam ettiği anlamına geliyor.
Geçen ay Avustralya’da yayımlanan makaleden ayrı olarak yürütülen fakat aynı bilim insanlarının yer aldığı yeni çalışmada, Orkney’in iki büyük taş çemberindeki (Stenness Taşları ve Brodgar Halkası) taşların kimyasal ve mineralojik yapısının yanı sıra Orkney adalarındaki kaya birikintilerinden alınan saha örnekleri de incelendi.
Taşınabilir X-ışınlarında tanımlanan anahtar işaretleri sunak taşınınkilerle karşılaştırıldığında, çarpıcı bir şekilde farklı oldukları görüldü ve bu da yazarları Orkney’in kaynak olamayacağı sonucuna götürdü.
Raporun başyazarı, Aberystwyth Üniversitesi’nde coğrafya ve yer bilimleri fahri profesörü olan Richard Bevins, birkaç yıl önce yapılan ilk araştırmanın Galler’den kuzey Britanya’da bilinmeyen bir yere işaret etmesinin ardından Orkney’in “bakılması gereken bariz yer” olarak göründüğünü söyledi.
Orkney ile Stonehenge arasında M.Ö. 3000 yıllarında uzun mesafeli iletişim kurulduğuna dair kapsamlı kanıtlar mevcut ve teknoloji ve kültür alanındaki bir dizi önemli yeniliğin takımadalardan kaynaklandığına inanılıyor.
Bevins gibi Avustralya liderliğindeki araştırmada yer alan, University College London’da fahri kıdemli araştırma görevlisi olan Dr. Rob Ixer da, “[Stonehenge hakkında] ne kadar çok şey öğrenirsek, o kadar tuhaflaşıyor,” diye yazdı.
Orkney’in bu kadar çabuk elenmesinin, eski kırmızı kumtaşının bulunduğu diğer bölgelerdeki araştırmaların daraltılmasına yardımcı olabileceğini söyleyen Bevins, kayanın kaynağının bir gün belirleneceği konusunda “iyimser” olduğunu da sözlerine ekledi.
Araştırmada yer almayan İskoçya Ulusal Müzeleri (NMS) tarihöncesi eski baş küratörü Alison Sheridan, yeni bulguların “hikayede ilgi çekici ilave bir beklenmedik gelişme” olduğunu söyledi.
Sheridan, “Stonehenge’deki pek çok şeyde olduğu gibi, hiçbir şey net değildir,” diye ekledi.
