7 yıl aradan sonra dışişleri bakanları düzeyindeki ilk resmi görüşme Pekin’de yapıldı. Normalleşmenin bir sonraki aşamasında İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin Suudi Arabistan’ı ziyaret etmesi bekleniyor.
Orta Doğu’daki çatışmaları körükleyen ve yıllarca süren “düşmanlığın” ardından İran ve Suudi Arabistan, büyükelçiliklerin yeniden açılması, iki ülke arasındaki uçuşların yeniden başlatılması ve vizelerin kolaylaştırılması konusunda anlaştı.
İran devlet televizyonunun haberine göre, İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ile Suudi Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan, Çin’in başkenti Pekin’de bir araya geldi. Tahran-Riyad arasında 7 yıl aradan sonra dışişleri bakanları düzeyindeki ilk resmi görüşme sonrasında yayımlanan ortak bildiride iki ülkenin işbirliğini her alanda genişletme konusunda anlaştığı belirtildi. İki ülke tarafından imzalanan ortak bildiride, mart ayında Çin’in arabuluculuğunda varılan anlaşmada öngörülen iki aylık süre içinde (mayıs ayına kadar) Tahran ve Riyad’daki büyükelçilikler ile Meşhed ve Cidde’deki konsoloslukların yeniden açılması için gerekli hazırlıkların yapılması konusunda mutabakata varıldı. Bildiride, iki ülkenin vatandaşlarına karşılıklı vize kolaylığı sağlamanın yanı sıra resmi ve özel sektör heyetlerinin uçuşlarına ve ikili ziyaretlerine yeniden başlama konusunda mutabık kaldığı aktarıldı.
İran ve Suudi Arabistan’ın, sahip oldukları doğal kaynaklara ve ekonomik kapasitelere işaret edilen bildiride, iki ülkenin karşılıklı işbirliğinin genişletilmesinin önündeki tüm engelleri ortadan kaldırmaya hazır oldukları vurgulandı. İki ülke ayrıca, bölgenin güvenlik ve istikrarını sağlayabilecek, bölge halkları ve ülkelerinin çıkarlarını gerçekleştirebilecek her alanda işbirliğini artırma konusunda anlaştı.
Suudi Arabistan resmi ajansı SPA’da yer alan haberde de Bin Ferhan ve Abdullahiyan’ın iki ülke ve halklarının güven ve refahını sağlayacak tüm imkanları ele aldığı belirtildi. İki bakanın, Suudi Arabistan ile İran arasındaki ilişkilerde yeni ufuklar için işbirliği ve istişare amaçlı ikili görüşmeleri yoğunlaştırmaya istekli olduklarını dile getirdiği aktarıldı.
10 Mart Cuma günü Suudi Arabistan ve İran, Pekin’de yapılan müzakereler kapsamında diplomatik ilişkileri yeniden kurma konusunda anlaştıklarını açıklamıştı. Bu açıklamanın ilan edilmesinden sonra iki ülkenin dışişleri bakanları üç kez telefonda görüştü. Suudi Arabistan, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’yi Riyad’a davet etti. Reisi de bu daveti kabul ederek en kısa zamanda Kral Selman bin Abdülaziz ile görüşeceğini duyurdu.
İlişkiler neden kesildi?
Suudi Arabistan’da 2 Ocak 2016’da aralarında Şii din adamı Nimr en-Nimr’in de bulunduğu 47 kişi “terör” suçlamasıyla idam edilmişti.
İdamlara tepki gösteren İranlı yetkililerin peş peşe yaptığı açıklamaların ardından Suudi Arabistan’ın Tahran Büyükelçiliği ve Meşhed kentindeki konsolosluk binaları İran’daki göstericiler tarafından ateşe verilmişti.
Mart 2015’te başlayan Yemen’deki kriz nedeniyle iki ülke arasındaki gergin diplomatik ilişkiler tamamen kesilmişti.
İran ile Suudi Arabistanlı yetkililer, Nisan 2021’de Bağdat’ta doğrudan görüşmeler yapmak üzere bir araya gelmiş ve Irak’ın ara buluculuğundaki görüşmeler daha sonra da devam etmişti.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, 23 Aralık 2021’de yaptığı açıklamada, Riyad’la müzakerelerde ilerleme kaydedildiğini belirtmiş ve bunun bir göstergesi olarak Suudi Arabistan’ın Cidde’deki İslam İşbirliği Teşkilatında görevli üç İranlı diplomata vize verdiği bilgisini aktarmıştı.
İki ülke arasında 16 Mart 2022’de yapılması planlanan görüşmeler ise Suudi Arabistan’da birçoğu Şii olmak üzere 81 kişinin bir günde idam edilmesinin ardından Tahran tarafından geçici olarak ertelenmişti.
