Atina’daki yetkililer tarafından “son derece önemli” bir çıkış olarak selamlanan bir hamleyle, Türkiye Kültür Bakanlığı’nın kaçakçılıkla mücadele konusundaki en üst düzey yetkilisi Zeynep Boz, M.Ö. beşinci yüzyıla ait Parthenon mermerlerinin Britanya’ya götürülmesi için izin verildiğini kanıtlayacak hiçbir delil bulunmadığını söyledi.
Boz, “Türkiye, o dönemde yasal olarak satılan şeylerle ilgili arşiv belgesine sahip olacak bir ülke. Tarihçiler yıllardır Osmanlı arşivlerini araştırıyor ve iddia edildiği gibi satışın yasal olduğunu kanıtlayan bir ‘ferman’ bulamadılar,” dedi.
Yunanistan devlet televizyonu ERT’ye de konuşan Boz, bulunan tek kanıtın İtalyanca yazılmış bir ferman olduğunu, fakat bu fermanın ne padişahın imzasını ne de mührünü içerdiğini, bunun da fermanın İmparatorluk sarayından geldiğini doğrulayamayacağını söyledi.
The Guardian’a konuşan Atina’daki yetkililer, Boz’un ifşaatının, antik oymaların Osmanlı yetkililerinin rızasıyla elde edildiği yönündeki iddiaları çürütmek için kilit önemde olduğunu söylediler.
Yunanistan Kültür Bakanlığı Eski Eserler ve Kültürel Miras Onursal Müdürü Elena Korka, “Bu, tüm arşivlere ve tüm hizmetlere sahip olan çok üst düzey bir Türk yetkili ve söyledikleri, yani hiçbir şey bulunmadığı, hiçbir belge olmadığı, son derece önemli. Aradılar ve bulamadılar, çünkü böyle bir belge hiç var olmadı,” dedi.
Lord Elgin’in emriyle çalışan ekipler, 1801 yılında mermer testereleri ve diğer makinelerle bir zamanlar Parthenon’u süsleyen anıtsal frizden heykelleri çıkarmaya başladı. On yıldan fazla süren bu faaliyet, o zaman bile, çağdaşı Lord Byron’ın bunu şiirle kınamak zorunda hissettiği kadar tartışmalıydı.
Fakat 1816 yılında, o zamanlar iflas etmiş olan İskoç diplomattan mermerleri satın alacak olan British Museum, her zaman mermerlerin yasal yollardan elde edildiğini savunageldi.
Zeynep Boz, Unesco’nun Paris’teki Kültür Varlıklarının İadesini Destekleme Hükümetlerarası Komitesi’nin son toplantısında Birleşik Krallık’ın temsilcisinin heykellerin Osmanlı döneminde yasal olarak satın alındığını yinelemesi üzerine müdahale etmek zorunda hissettiğini söyledi.
Doktora tezini iddia edilen ferman üzerine yazan ve yaklaşık on yılını İngiltere ve İstanbul’daki arşivleri tarayarak geçiren Korka, mermerlerle ilgili bulduğu tek belgenin Elgin’in Pire limanından İngiltere’ye yaptığı eski eser sevkiyatıyla ilgili olduğunu söyledi.
Korka, “O günün dili olan Osmanlıca ile yazılmış, sevkiyatta bulunanları seramik ve taş parçaları olarak tanımlayan, bazılarının üzerinde resimler bulunan fakat Osmanlılar için önemsiz olan iki belge vardı. Her ikisi de nesneleri Atina’dan satın aldığını belirtiyordu. Parthenon mermerlerine hiçbir şekilde atıfta bulunulmuyordu ve bunun nedeni Elgin’in alandan hiçbir şey çıkarmak için izin almamış olmasıydı,” dedi.
Parthenon mermerleri, Atina ile Londra arasında bir süredir diplomatik kriz konusu. Geçen kasım ayında Birleşik Krallık Başbakanı Rishi Sunak, Londra’da British Museum’da sergilenen Elgin Mermerlerinin Yunanistan’a iadesinin gündeme getirilmesi nedeniyle Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis’le görüşmesini iptal etmişti.
O dönem açıklama yapan Yunan hükümet sözcüsü Pavlos Marinakis, Sunak’ın mevkidaşı Miçotakis ile yapacağı görüşmeyi iptal etme kararını “eşi benzeri görülmemiş” ve “saygısızca” olarak nitelendirmişti.
