Birleşmiş Milletler’in en üst yargı organı Uluslararası Adalet Divanı (UAD) İsrail’in Filistin topraklarını işgalinin hukuki sonuçlarına ilişkin görüş bildirmek üzere bir hafta sürecek duruşmalara başladı. Toplam 52 ülke hafta boyunca UAD yargıçlarına argümanlarını sunacak. Duruşmada ilk olarak Filistin Dışişleri Bakanı Riyad el-Maliki konuşacak.
BM Genel Kurulu 2022 yılında mahkemeden işgal konusunda tavsiye niteliğinde görüş istemişti. İsrail geçmişte bu tür görüşleri görmezden gelmiş olsa da, 7 Ekim’den bu yana 29 binden fazla Filistinlinin ölümüne neden olan Gazze’deki savaşı nedeniyle siyasi baskıyı artırabilir.
İsrail 1967 savaşında tarihi Filistin toprakları olan Batı Şeria, Gazze ve Doğu Kudüs’ü işgal etti. İsrail 2005 yılında Gazze’den çekildi ancak komşu Mısır ile birlikte Gazze’nin sınırlarını kontrol etmeye devam ediyor. BM Genel Kurulu UAD’den ikinci kez işgal altındaki Filistin topraklarıyla ilgili görüş talep ediyor. Temmuz 2004’te mahkeme İsrail’in Batı Şeria’da inşa ettiği ayrım duvarının uluslararası hukuku ihlal ettiğine ve yıkılması gerektiğine karar vermişti.
Yargıçlardan şimdi de “İsrail’in Filistin halkının kendi kaderini tayin hakkını sürekli ihlal etmesinin, Kutsal Şehir Kudüs’ün demografik yapısını, karakterini ve statüsünü değiştirmeyi amaçlayan uzun süreli işgal, yerleşim ve ilhakının ve ilgili ayrımcı mevzuat ve tedbirleri kabul etmesinin … hukuki sonuçları nelerdir?” sorusuna yanıt vermeleri istendi.
İsrail 1967’den bu yana Batı Şeria’daki Yahudi yerleşimlerini büyük ölçüde genişletti. Ayrıca çoğu ülke tarafından tanınmayan bir hareketle Doğu Kudüs’ü de ilhak etti.
Genel Kurul ayrıca UAD’nin 15 yargıçlı heyetinden bu politika ve uygulamaların “işgalin hukuki statüsünü nasıl etkilediği” ve bu statünün tüm ülkeler ve Birleşmiş Milletler için ne gibi hukuki sonuçlar doğurduğu konusunda tavsiyede bulunmasını istedi.
Tavsiye davası, Güney Afrika’nın Gazze’de 1948 Soykırım Sözleşmesi’ni ihlal ettiği iddiasıyla İsrail aleyhine açtığı soykırım davasından farklı. Ocak ayı sonunda UAD bu davada İsrail’in Gazze’deki soykırım eylemlerini önlemek için elinden gelen her şeyi yapmasına hükmetmişti.
Mahkemenin kararı ne olabilir?
El Cezire’de yer alan habere göre UAD, BM Genel Kurulu tarafından dokuz yıllık dönemler için seçilen dünyanın farklı yerlerinden 15 yargıçtan oluşuyor. Lübnanlı Yargıç Nawaf Salam şu anda başkan olarak görev yapıyor.
Yargıçlar kapsamlı sunumları dinleyecek ve sonrasında yazılı bir görüş yayınlayacaklar. Görüşün ne zaman yayınlanacağı belli değil, ancak UAD’nin süreçleri özenli ve genellikle zaman alıyor. Bazı hukuk uzmanları görüşün yıl sonundan önce ortaya çıkabileceğini söylüyor.
Mahkemenin bu davada tam olarak ne karar vereceğini, hatta görüşün nasıl ifade edileceğini tahmin etmek zor. UAD geçmişte de İsrail aleyhine kararlar vermişti. 2004 yılında Batı Şeria’da inşa edilen duvar ve Ocak ayında alınan geçici tedbir kararı gibi
Ancak mahkeme görüşü Güvenlik Konseyi ya da İsrail için bağlayıcı olmayacak, yani uygulanmak zorunda değiller. Ancak uzmanlar UAD’den çıkacak bir görüşün büyük önem taşıdığını ve İsrail ile en sadık müttefiki ABD üzerinde uluslararası hukuka uymaları için daha fazla baskı yaratabileceğini söylüyor.
