Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, New York’ta ABD’nin eski Dışişleri Bakanı ve Pekin-Washington diplomatik görüşmelerinin mimarlarından Henry Kissinger ile bir araya geldi. Çin basını görüşme üzerine, Tayvan sorununun yönetilmesinin ikili ilişkilerde ‘acil görev’ olduğu vurgusunu yaptı.
Yaklaşan 100. doğum günü için Kissinger’ı tebrik eden Wang Yi, Kissinger’ın her zaman dostça davrandığını vurgulayarak, kendisini “Çin halkının eski ve iyi bir dostu” olarak nitelendirdi.
Çin-ABD ilişkileri ile ilgili konuşan ve Washinton’ın verdiği sözleri tutmamasından şikayetçi olan Wang Yi, Kissinger’ın Çin-ABD ilişkilerinin “Soğuk Savaş’ın eşiğinde olduğu” konusundaki uyarısını hatırlattı ve böyle bir savaşın yalnızca Çin ve ABD için değil, tüm dünya için de bir felaket olacağı vurgusunu yaptı.
ABD tarafının “mantıklı ve makul bir Çin politikasına” geri dönmesi gerektiğine işaret eden Wang Yi, şu anda en önemli önceliğin, Tayvan meselesinin doğru şekilde yönetilmesi olduğunu, aksi takdirde bunun Çin-ABD ilişkileri üzerinde yıkıcı bir etkisi olacağını kaydetti.
Tayvan meselesi ilişkilerin merkezinde
1972’de Çinli liderlerle Şanghay Bildirisi’ni nasıl hazırladıklarını hatırlatan Kissinger ise, Tayvan meselesisin Çin-ABD ilişkilerinin merkezinde olduğunu vurguladı.
Tayvan meselesinin Çin için ne kadar önemli olduğunun tam olarak anlaşılması gerektiğinin altını çizen Kissinger, “ABD ve Çin’in çatışmaktan çok diyalogda bulunması ve barışçıl şekilde birlikte yaşamak için ikili ilişkiler kurması gerektiğini” belirtti.
Normalleşmenin şartı ‘Tek Çin’ ilkesi
Görüşmeyi Global Times’a değerlendiren Çin Uluslararası Araştırmalar Enstitüsü Asya-Pasifik Çalışmaları Bölümü müdür yardımcısı Zhang Tengjun, Wang Yi’nin, 50 yıl önce ABD-Çin ilişkilerinin normalleşmesinin ardındaki önemli bir isim olan Kissinger ile yaptığı görüşmenin açık bir mesaj olduğunu söyledi: “Tek Çin ilkesi, ikili ilişkilerin normal seyrine dönmesinin temelidir.”
ABD Başkanı Biden, Pazar günü CBS’nin 60 Dakika programında, bir “Çin işgali” durumunda ABD askerinin Tayvan’ı savunacağını söylemişti.
Hedef Çin’in gelişimini engellemek
Renmin Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Enstitüsü Müdürü Wang Yiwei ise, konuyla ilgili Global Times’a şu yorumu yaptı: “ABD, tek Çin politikasına ve Tayvan meselesine bağlılığının altını oymaya devam ediyor, böylece Çin’in çip ve yarı iletken sektöründeki gelişimini engelleyebilir ve otoriterliğe karşı demokrasi anlatısını büyütebilir.”
Biden yönetimi geçen hafta federal fon alan ABD ‘ileri teknoloji’ şirketlerinin 10 yıl boyunca Çin’de fabrika kurmasını yasaklamıştı. Kararın, ABD’nin yarı iletkenlerin üretiminde Çin’e olan bağımlılığının azaltması hedefiyle alındığı açıklanmıştı.
Wang Yi beş şart sıraladı
Bu yıl eski ABD Başkanı Richard Nixon’ın Çin ziyaretinin ve Şanghay Bildirisi’ni imzalamasının 50. yıl dönümü.
New York’ta ABD-Çin İlişkileri Ulusal Komitesi, ABD-Çin İş Konseyi ve ABD Ticaret Odası temsilcileriyle yaptığı toplantıda bu tarihi olayı hatırlatan Wang Yi, “Geçmişin envanterini çıkarmak ve yeni bir başlangıç noktasından yola devam etmek için önemli bir yıl” dedi. Ancak mevcut Çin-ABD ilişkilerinde çok fazla belirsizlik olduğunu söyleyen Wang Yi, Çin açısından kesin olan beş beklentiyi sıraladı:
*Çin’in kalkınma beklentileri kesindir ve bu kalkınma ABD ve diğer ülkeler için daha büyük pazarlar ve fırsatlar sunacaktır.
*Çin’in reformu ve dışa açılmayı daha da ilerletme kararlılığı kesindir ve ekonomik küreselleşmeyi ilerletmeye devam edecektir.
* Çin’in ABD’ye yönelik politikası kesindir ve şu anda ABD için en kritik olan şey, bir an önce Çin’e karşı rasyonel ve pratik bir politika benimsemesidir.
* Çin’in daha yakın ikili ticaret ve ekonomik işbirliğine dair taahhüdü kesindir.
* Çin’in ABD ile çok taraflı istişarelerde bulunmaya hazır olduğu kesindir. Bunun gerçekleşmesi için Çin-ABD ilişkilerinin siyasi temelini korumak ve özellikle tek Çin ilkesini desteklemek hayati önem taşımaktadır.
Şanghay Bildirisi
1972 yılında Richard Nixon, Çin’i ziyaret eden ilk ABD Başkanı oldu. Nixon’un Çin ziyareti ve Şanghay Bildirisi’nin yayınlanması, Çin-ABD ilişkilerinde dönüm noktası olarak kabul ediliyor.
Bildiride, iki ülkenin farklı yönetim biçimleri olduğu kabul edildi. Çin ve ABD, barış içinde bir arada yaşama temelinde ikili ilişkilerin normalleşmesi, her alanı kapsayan temasların genişletilmesi ve ikili ticaretin geliştirilmesi konularında fikir birliğine vardı.
En önemlisi imzalanan ortak bildiride ABD, tek Çin politikasını benimsediğini ve Tayvan’ın Çin’in ayrılmaz bir parçası olduğunu kabul etti.
Pelosi Tayvan ziyareti
ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Tayvan ziyareti iki ülke ilişkileride gerginliği zirveye çıkardı.
Pelosi, Çin’in kaygılarına ve muhalefetine rağmen Tayvan’ı ziyaret etmekte ısrar etmişti.
Pekin ziyareti, Çin’in iç işlerine müdahale, egemenliğini ve toprak bütünlüğünü ihlal olarak nitelendirmiş ve ziyaretin tek Çin ilkesine aykırı olduğunu belirterek, Tayvan Boğazı’nda barış ve istikrara zarar verdiği vurgulamıştı.
