Çin Devlet Başkanı Xi Jinping çarşamba günü Pekin’de eski Tayvan lideri Ma Ying-jeou’ya dışarıdan gelen müdahalelerin Tayvan Boğazı’nın iki yakası arasındaki “aile birleşimini” durduramayacağını ve görüşülemeyecek hiçbir konu olmadığını söyledi.
Anakara liderliği ilk kez Tayvan’ın görevdeki ya da eski bir başkanını kabul etmiş oldu.
İkili en son Ma’nın görevde olduğu Kasım 2015’te Singapur’da, iki tarafın 1949’da iç savaşın ardından ayrılmasından bu yana yapılan ilk boğaz ötesi zirvede bir araya gelmişti. O toplantının öne çıkan özelliği basına kapalı yapılan görüşmeler öncesinde kamuoyuna yansıyan 80 saniyelik bir el sıkışması olmuştu.
2008-2016 yılları arasında Tayvan başkanlığını yürüten Ma, geçen yıl Çin’i ziyaret eden ilk eski Tayvanlı lider oldu ve şu anda boğazda askeri gerilimin tırmandığı bir dönemde ülkeye ikinci ziyaretini gerçekleştiriyor.
Ma bu sefer Xi Jinping ile bir araya geldi.
Ma’nın ziyareti, bağımsızlık yanlısı iktidardaki DPP’den William Lai Ching-te’nin Tayvan’ın başkanı olarak görevi devralmasına bir aydan biraz fazla bir süre kala, boğazlar arası gerilimin yükseldiği bir ortamda gerçekleşti.
Yabancı liderlerin normalde üst düzey Çinli yetkililerle görüşmeler yaptığı Pekin’deki Büyük Halk Salonu’nda Ma ile bir araya gelen Xi, boğazın her iki yakasındaki insanların da Çinli olduğunu söyledi.
Tayvan medyası tarafından aktarılan yorumlarında Xi, “Dış müdahaleler ülkenin ve ailenin yeniden birleşmesi yönündeki tarihi eğilimi durduramaz” dedi.
Xi ayrıntı vermedi ancak Tayvan’a yönelik dış müdahaleden kastın Taipei’nin ABD gibi Batılı ülkelerden aldığı destek, özellikle de silah satışları olduğu açık.
Çin lideri, “Çözülemeyecek hiçbir kin, tartışılamayacak hiçbir sorun ve bizi ayırabilecek hiçbir güç yoktur” ifadelerini kullandı.
Ma ise barış mesajıyla karşılık verdi ve Xi’ye gerilimin pek çok Tayvanlı için huzursuzluk yarattığını söyledi.
Ma, etnik olarak Çinli olan insanları ifade eden bir terim kullanarak “Eğer iki taraf arasında bir savaş çıkarsa, bu Çin halkı için dayanılmaz olacaktır” dedi.
Ma, “Boğazın her iki yakasındaki Çinliler kesinlikle tüm anlaşmazlıkları barışçıl bir şekilde ele almak ve çatışmaya girmekten kaçınmak için yeterli bilgeliğe sahiptir” ifadelerini kullandı.
Xi, ne Çin ne de Tayvan yönetimlerinin diğerini resmen tanımaması nedeniyle Ma’ya eski başkan yerine “Bay Ma Ying-jeou” diye hitap etti. Ma ise Xi’yi Komünist Parti başkanı sıfatıyla, yani ‘genel sekreter’ olarak çağırdı.
Görevdeki Tsai yönetimi Çin’in yeniden birleşme talebini reddediyor ve geleceklerine yalnızca ada halkının karar verebileceğini savunuyor.
Çin, Tsai ile ancak boğazın her iki yakasının da “tek Çin “in bir parçası olduğunu kabul etmesi halinde konuşacağını söylüyor.
Xi, son aylarda Tayvan hakkında kamuoyuna nadiren açıklamalarda bulundu.
Nisan ayı başında ABD Başkanı Joe Biden ile görüşen Xi, Washington’ı “Biden’ın ‘Tayvan’ın bağımsızlığını’ desteklememe taahhütlerini” somut eylemlere dönüştürmeye çağırdı.
Xi, Pekin tarafından tehlikeli bir ayrılıkçı olarak görülen ve 20 Mayıs’ta göreve başlayacak olan mevcut Başkan Yardımcısı Lai Ching-te’nin kazandığı Tayvan’ın ocak ayındaki başkanlık seçimleri hakkında da kamuoyu önünde yorum yapmadı.
Kuomintang’la ilişkiler
Ma, ocak ayında üst üste üçüncü kez başkanlık seçimlerini kaybeden Tayvan’ın ana muhalefet partisi Kuomintang’ın (KMT) kıdemli bir üyesi olmaya devam ediyor, ancak resmi bir parti pozisyonu yok. Ma’nın ikinci ve son dönemi 2016’da sona ermiş olsa da, muhalefet üzerindeki etkisi devam ediyor.
KMT, Çin ile yakın ilişkileri ve diyaloğu savunuyor.
Ma’nın 2008-2016 yılları arasında Tayvan lideri olduğu dönemde Boğazlar arası ilişkiler önemli ölçüde ısınmıştı. Xi ile Singapur’da yaptığı görüşme, Ocak 2016’daki başkanlık seçimleri öncesinde Tayvan’da yükselen anakara karşıtı duyguların ortasında gerçekleşti. Bu seçimleri, iki dönem görev yaptıktan sonra mayıs ayında görevi bırakacak olan DPP’li koyu ayrılıkçı Washington yanlısı Tsai Ing-wen kazanmıştı.
Xi ve Ma’nın Singapur’da ele aldığı konular arasında boğazlar arası ilişkilerin geliştirilmesi ve “1992 mutabakatı” yer alıyordu.
1992 mutabakatı, Komünist Parti ve KMT müzakerecileri arasında varılan, tek bir Çin olduğu ancak iki tarafın bunun anlamı konusunda anlaşamayabileceği yönündeki zımni bir anlayışı ifade ediyor. Tsai’nin bu mutabakatı kabul etmeyi reddetmesi ve ABD ile daha yakın ilişkiler kurmak istemesi boğazlar arası gerilimi derinleştirdi.
Xi, 2015 yılında Ma ile görüşmesini “çok özel bir gün ve tarihte yeni bir sayfa” olarak tanımlamıştı. “Yağmur ya da fırtına fark etmez, hiçbir güç bizi ayıramaz. Bizler kardeşiz ve iki tarafın da kendi sorunlarını çözme kabiliyetine ve bilgeliğine sahip olduğuna inanıyorum” demişti.
Ma da “toplantı çok dostane bir atmosferde geçti. Çok olumluydu” ifadelerini kullanmıştı.
