ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, dört günlük Çin ziyaretini başlatmak üzere perşembe öğleden sonra Pekin’e geldi. ABD’li ve Çin’li yetkililerin büyük beklentileri olmasa da, ziyaretin en önemli noktalarından birinin üst düzey iletişim kanallarını açık tutmak olduğu vurgulanıyor.
Cuma günü Amerikan Ticaret Odası’nın Pekin’de ev sahipliği yaptığı bir oturumda ABD iş dünyasının temsilcileriyle bir araya gelen Yellen, “Dünyanın en büyük iki ekonomisinin birbirinden ayrılması küresel ekonomi için istikrarı bozabilir” dedi ve Washington’un “ekonomilerimizin toptan ayrılması” peşinde olmadığını vurguladı.
Çin ile iletişimi “derinleştirmek” istediğini söyleyen Yellen, ABD şirketlerine karşı alınan cezai işlemlerle ilgili endişelerini Çinli yetkililere dile getireceğini belirtti.
Dört yıl sonra Çin’i ziyaret eden ilk ABD Hazine Bakanı olan Yellen, şirketler üzerindeki artan baskı ve kritik madenler üzerindeki olası Çin ihracat kontrolleri de dahil olmak üzere Amerikan işletmeleri arasında alarmı tetikleyen sorunları gündeme getireceğini de sözlerine ekledi.
Yellen, “Çin’in son zamanlarda yarı iletkenler gibi teknolojilerde kullanılan iki kritik mineral üzerinde açıkladığı yeni ihracat kontrolleri konusunda da endişeliyim” dedi.
‘Yanlış anlaşılmalara izin vermemeliyiz’
Yellen, ülkeye yaptığı dört günlük ziyaretin bir parçası olarak cuma günü Çin’in Başbakanı Li Qiang ile görüştü.
Li, Pekin’deki Büyük Halk Salonunda yaptığı konuşmada, Yellen’e “Çin’in zor bir dönemden sonra ilişkilerin düzeldiğini görebileceğini” söyledi.
“Dün, havaalanımıza vardığınız ve uçaktan indiğiniz anda bir gökkuşağı gördük” diyen Li, “Bence bu ABD-Çin ilişkisine de uygulanabilir: Bir dizi rüzgar ve yağmur yaşadıktan sonra kesinlikle bir gökkuşağı görebiliriz” ifadelerini kullandı.
Çin Başbakanı ayrıca, “Kazananın hepsini aldığı değil, adil kurallarla her iki ülkeye de zaman içinde fayda sağlayabilecek sağlıklı ekonomik rekabet arıyoruz” dedi.
Yellen ise, Li’ye ABD’nin ekonomik bir hesaplaşma ve “kazanan hepsini alır” rekabeti peşinde olmadığını söyledi.
Yellen, Başbakan Li’ye Washington’un “belirli durumlarda ulusal güvenliğini korumak için hedefli eylemlerde bulunması gerektiğini” kaydetti, ancak bunun bağları “rayından çıkarmaması gerektiğinin” de altını çizdi.
Yellen, “Herhangi bir anlaşmazlığın, ikili ekonomik ve mali ilişkilerimizi gereksiz yere kötüleştirecek yanlış anlaşılmalara yol açmasına izin vermemeliyiz” diye ekledi.
Gerginliği yatıştırma çabaları
ABD kamuoyu ziyareti, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’in Pekin’e yaptığı son ziyaretin ardından ABD-Çin ilişkilerinde “derinleşen bir çözülmeye” işaret eden gergin ilişkileri yatıştırma çabalarının bir parçası olarak görüyor.
Çin basını da, Yellen’ı Biden yönetiminin görece “daha ılımlı” sesi olarak nitelendirerek, Çin ile ekonomik bağları sürdürme konusunda daha az şahin ve daha pragmatik bir bakış açısı benimsediğini, ek tarifelere karşı çıktığını ve dünyanın en büyük ikinci ekonomisiyle “ayrışmaya” karşı çıktığını yazdı.
Maliye politikaları müzakerelerini ve ABD borç sorunu gibi belirli alanlarda makroekonomi ve maliye politikalarının uygulanmasını içerecek olan görüşmelerde, ticaret ve yatırım konuları bağlamında, ABD’nin Çin mallarına yönelik tarifelerinin de gündeme geleceği belirtiliyor.
Çin Sosyal Bilimler Akademisi’nde araştırma görevlisi olan Lü Xiang bu gündemle ilgili Global Times’a verdiği demeçte, “ABD tarifelerin bir kısmını iptal etmek veya azaltmak için inisiyatif alırsa, bu hamleler iki ülke arasındaki gerilimi azaltmak için olumlu bir işaret olarak alınabilir. Çin-ABD ilişkilerinde ileriye doğru atılacak küçük bir adım, küresel ekonomi için çok anlamlı olabilir” dedi.
New York Times, ziyarette Yellen’ın “ABD’nin Çin ekonomisine zarar vermeyi amaçlamadığını açıklarken, ihracat kontrollerini ve gümrük vergilerini savunması” gerekeceğini yazdı.
Çin Halk Bankası eski başkan yardımcısı ve IMF eski genel müdür yardımcısı Zhu Min ise, Global Times’a, ticaretin Çin-ABD ekonomik ilişkilerinin mihenk taşı olmaya devam ederken, ABD’ye ihraç edilen Çin mallarına uygulanan ek tarifelerin iptalinin iki taraf arasında tartışılması gereken ilk konu olduğunu söyledi.
İhracat kontrolleri
Diğer yandan Yellen’in ziyareti, Çin’in pazartesi günü çip ve diğer yüksek teknolojili bileşenlerin üretimi için kritik olan galyum ve germanyuma yönelik ihracat kontrollerini duyurmasından kısa bir süre sonra geldi. Ziyarette ABD’nin karşı çıktığı bu konunun da gündeme gelmesi bekleniyor.
ABD Ticaret Bakanlığı sözcüsü çarşamba günü yaptığı açıklamada, ABD’nin Çin’in galyum ve germanyum üzerinde ilan ettiği ihracat kontrollerine “kesinlikle” karşı çıktığını ve Washington’un konuyu ele almak için ortakları ve müttefiklerine danışacağını açıkladı.
Çin Ticaret Bakanlığı sözcüsü Shu Jueting ise, perşembe günü yaptığı açıklamada, galyum ve germanyum ihracat kontrollerinin belirli bir ülkeyi hedef almadığını ve Çin’in duyurudan önce önlem hakkında ABD ve AB’yi bilgilendirdiğini söyledi. “İhracat kontrolleri bir ihracat yasağı değildir” diyen Sözcü, ilgili yönetmelikler uyarınca “izinlerin verileceğini” ifade etti.
‘Ayrışma’ mı ‘riskleri azaltma’ mı?
Yellen’ın ziyareti, Biden yönetiminin Çin’e giden yatırımları kısıtlayarak ve yapay zeka teknolojisinde kullanılan yarı iletkenlerle ilgili yeni ihracat kontrolleri uygulayarak Çin’den gelen “riski azaltma” stratejisini takip ediyor.
Pekin, ABD’nin bu stratejisine şiddetle karşı çıkıyor. Çin’in Washington büyükelçiliği sözcüsü Liu Pengyu geçen hafta gazetecilere verdiği demeçte, “Nasıl paketlenirse paketlensin, ABD’nin ‘riski azaltma’ stratejisi hala ‘ayrışmak’ ve tedarik zincirlerini kesmekle ilgili” dedi ve ekledi, “Bu kimsenin çıkarına hizmet etmiyor.”
Çinli uzmanlara göre, ‘ayrışma’dan ‘riski ortadan kaldırma’ya geçilmesine rağmen, ABD’nin Çin’i kontrol altına alma stratejisinin özü değişmedi.
Nanjing Üniversitesi’nde bir dış politika uzmanı olan Zhu Feng, ziyaretin herhangi bir atılım yaratmasının veya “ikili ilişkilerin yapısını değiştirmesinin” beklenmediğini, ancak “bazı yanlış anlaşılmaları gidermeye” yardımcı olabileceğini söyledi.
