Al Sharq Forum Kurucu Başkanı Wadah Khanfar Harici’ye konuştu. Bölge devletlerinin, Amerikalıların gerçekte kendileri adına belirlediği reçete dahilinde çalışmaya karar verdiklerini söyleyen Khanfar bunun ‘utanç verici’ olduğunu ifade etti. Ortadoğu’daki çatışmaların ve Gazze’nin içinde bulunduğu durumun sebeplerinden birinin de bölge devletlerimim on yıllardır Amerikan istekleri doğrultusunda hareket etmeleri olduğunu vurguladı.
Wadah Khanfar, Gazze çatışmasında bölge ülkelerinin konumu, iki devletli çözüm planları, uluslararası toplumun tavrı ve Filistin sorununun çözümü gibi temel tartışmalara ilişkin sorularımızı yanıtladı.
‘Bölgedeki mevcut gerçeklik utanç verici’
Gazze ile ilgili birkaç röportaj yaptım ama birisi çok vurucuydu. Eski İsrail Başbakanı Ehud Barak hükümetinin kıdemli danışmanlarından olan eski İsrail barış müzakerecisi Daniel Levy, İsrail’i Uluslararası Adalet Divanı’nda dava eden ülkenin Güney Afrika olmasının Araplar için bir utanç olduğunu söyledi. Bu yorumla başlayalım. Siz de Arapsınız ama objektif bir yaklaşım sergileyeceğinize eminim.
Bunun utanç verici olduğunu düşünüyorum, buna hiç şüphe yok. Çünkü bölge devletleri, Amerikalıların gerçekte kendileri adına belirlediği tavan dahilinde çalışmaya karar verdiler. Ve bildiğiniz gibi Amerikalılar İsraillileri herkesten daha fazla destekliyor. Yani gelinen aşamada kimsenin doğru düzgün inisiyatif almadığı, herkesin kendi bir metrekarelik alanı üzerinde durup manevra yapmaya çalıştığı bir durumla karşı karşıyayız. Bazen yapabildikleri en iyi şey, sahadaki gerçeklikle ilgisi olmayan konuşmalar yapmaktır.
Gazze’deki durum 1945’ten bugüne kadar her türlü çatışmanın çok ötesine geçmiş durumda. Ülkeler felç halindeyken ve İsraillilerin karşısına çıkmadan ya da normu bozan bir şey yapmaya çalışmadan sadece utangaç bir şekilde bazı konuşmalar yapabildikleri bir dönemde, bugün olduğu gibi hiçbir zaman halkın gözü önünde açlıktan ölüm görmedik. Yeni bir şeye, zorlayıcı bir şeye, mevcut saldırganlığı durduracak bir şeye ihtiyaç duyduğunuz bir durumdayız.
Ne yazık ki, bölgedeki mevcut gerçekliğin utanç verici olduğu ve nesiller boyu bu ana dönüp bakacakları ve hükümetlerimizin mevcut krize verdikleri tepkiden utanacakları konusunda hemfikirim.
‘Gazze Batı zihnindeki derin ırkçılığı ortaya çıkardı’
Birkaç kez ikiyüzlülük meselesinin altını çizdiniz. Batı’nın mı, yoksa Suudilerin mi ikiyüzlü olduğunu, yoksa İbrahim Anlaşması’nı imzalayanların mı ikiyüzlü olduğunu kastediyorsunuz? Çünkü İsrail’le bu anlaşmayı imzalarken anlaşmanın İsrail’e nasıl bir güç vereceğini, Gazzelilerin ve Filistinlilerin dayanaksız kalacaklarını biliyorlardı.
Batı’nın son belki de üç yüzyıldır liberalizm, hukukun üstünlüğü, adalet, eşitlik ve insan hakları değerlerini savunduğuna inanıyorum. Bu nedenle temelde dünyaya hâkim olması gerektiğini düşündükleri küresel bir felsefeyi uygulamaya çalışıyorlardı.
Ama gördük ki bu idealler, bu değerler, iktidarın elinde gerçek adalet, eşitlik ve hukukun üstünlüğünden ziyade bir tür hegemonya yaratmak için kullanılıyor. Gazze, Batı zihnindeki bizimle nasıl başa çıkılacağına dair derin ırkçılığı ortaya çıkardı. Yani Batılı Güçlerin gözünde iki insan kategorisi vardır; Avrupalılar yani kendileri ve Batılılar, tabii ki Amerikalılar da buna dahil ve de dünyanın geri kalanı. Dünyanın geri kalanının mutlaka Batı’nın sahip olması gereken liberalizmin meyvelerinden faydalanması gerekmiyor. Bu ikiyüzlülüğün bir yönüdür. İkiyüzlülüğün ikinci yönü, sizin de haklı olarak belirttiğiniz gibi, Amerikalıları yatıştırmak, tahtlarını ve rejimlerini güvence altına almak için İsraillileri yatıştırmaya çalışan, şimdi de Amerikalıların bize verdiği reçeteleri uygulayan hükümetlerimizin, on yıllardır şu ya da bu şekilde hareket etmeleridir.
Yani Amerikalılar İbrahim Anlaşmaları’na öncülük ettiğinde, bu bölgedeki hükümetler bunu alkışlıyor ve bunun Filistinliler için adalet sağlayacağına ya da bölgenin ulusal güvenliğine yol açacağına dair hiçbir güvence vermeden takip ediyorlar. İşte bu yüzden bu bölge kargaşa içinde. Bu nedenle hükümetlerimiz kamuoyu nezdinde meşruiyet kazanamıyor. Bu nedenle bu bölgenin her yerinde iç savaşlar yaşanıyor. Bu nedenle Filistin davası gibi kendi çıkarlarımıza, kendi davalarımıza Batı merkezli yaklaşımı sürdürmeye devam edersek güvenlik ve refaha ulaşamayız.
‘1945’ten bu yana en kötü sınav’
İsrail’in bu eylemleri nedeniyle savaş suçlusu ve soykırımcı devlet ilan edilmemesi sizce uluslararası toplumda daha büyük felaketlerin önünü açar mı?
Uluslararası toplum 1945’ten bu yana en kötü sınavlardan birini yaşıyor çünkü 1945’te dünyanın yeni temeller üzerine kurulması gerektiğine karar verdiler. Dünyanın güvenliğini garanti altına alacak Birleşmiş Milletler ve Güvenlik Konseyi kuruldu. Devletlerin birbirlerine karşı çıkıp yeni bir savaşa yol açmamalarını garanti altına alan uluslararası hukuk var. Artık mevcut gerçeklik bunların hepsini yerle bir etti. Şu anda Birleşmiş Milletler yok. Konuyla bir alakaları kalmadı yok çünkü Güvenlik Konseyi’nde Amerikalılar her ateşkes kararını ve teklifini veto ediyor. Öte yandan İsrailliler, Genel Sekreteri antisemitizmle suçlayarak Birleşmiş Milletler’e saldırıyor. 1947’de Filistin’in bölünmesine yalnızca 33 oyla karar veren aynı Birleşmiş Milletlerdi. Ve o zamanlar Birleşmiş Milletler’in yalnızca 57 üyesi vardı. Bunlardan 33’ü Filistin’in bölünmesi ve İsrail’in kurulması yönünde oy kullandı. Şimdi bu özel kurum anti-Semitik olduğu iddiasıyla saldırıya uğruyor. Bugün 200’e yakın devletimiz varken, bunların 154’ü İsrail’e karşı oy kullandı. Yani çifte standartların nasıl gerçekleştiğini görüyorsunuz.
Uluslararası hukuka saldırılıyor. Artık uluslararası hukuk diye bir şey kalmadı bu aşamada çünkü İsrail aslında her sözleşmenin her paragrafını, her uluslararası yasayı, hiç kimseye, özellikle de onlara kılıf sunan Amerikalılara hesap sormadan çiğnedi. Peki nasıl bir dünya düzenine sahibiz? Bu, kaosun hâkim olduğu bir dünya düzenidir. Bu, gelecekte çok daha fazla çatışmalara yol açacak bir dünya düzenidir ve herkes, kimseyi umursamadan, istediğini yapabilir.
‘Bölgede kendi entegrasyon modelimizi kurabiliriz’
Dünya düzenine ilişkin bazı analistler, ABD’nin artık İsrail-Filistin krizi veya iki devletli çözüm de dahil olmak üzere dünyanın hiçbir yerindeki krizlere arabuluculuk yapacak konumda olmadığını söylüyor. Çin’in bunun iyi bir savunucusu olabileceğini söyleyen bazı sesler var. Asya’nın gücünün Orta Doğu’ya yaklaşarak bazı sorunları çözebileceğini düşünüyor musunuz?
Aslında böyle olması şart değil. Ben hegemonik güçlere hiçbir şekilde güvenmiyorum. Şu anda Çin’in yükselişini memnuniyetle karşılıyorum çünkü Amerikan dış politikasının merkeziliği ve dünyadaki Amerikan hegemonyası bizi içinde bulunduğumuz mevcut korkunç gerçekliğe sürüklemiştir. Bana göre Çin’in Amerikalılara karşı poz vermesi memnuniyetle karşılanıyor. Ancak bunun yerine geçecek olan, Çin’in zirvede olduğu tek kutuplu bir sistem de değil. Bu bölgedeki insanlar olarak arzulamamız gereken şey, Orta Doğu’daki uluslarımız arasında entegrasyon yoluyla Çinliler, Amerikalılar ve Ruslarla birlikte oturabileceğimiz ve çok daha iyi bir dünya düzenini müzakere edebileceğimiz, kendi hakkımızı daha iyi koruyabilecek kendi jeopolitik merkezimize sahip olmaktır.
Amerikalıların ya da Çinlilerin insafına kalmamalıyız. Bu kötü bir politikadır. İçeriye bakmalıyız. Araplar, Türkler, İranlılar, Kürtler gibi milletlerimiz var. Dünyanın bu bölgesinde binlerce yıldır birlikte yaşıyoruz. Ve o merkezin siyasi ve ekonomik olarak entegre olacağı bir merkez kurabilirdik; yönetimsel, politik entegrasyon, ekonomik entegrasyon; Avrupa’nın yaptığı gibi uluslararası düzende güçlü bir aktör olabiliriz. Çünkü Avrupa dünyanın en parçalanmış kıtasıdır. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ise entegrasyona gitmeleri gerektiğini anladılar. Ve artık kendisini ekonomik ve politik dünyada önemli bir aktör olarak sunabilecek bir Avrupa Birliğimiz var.
‘İki devletli çözüm artık İsrail’in imajını kurtarma girişimi’
İki devletli çözüm… İsrail tarafında bunu kabul eden taraf kalmadı. Ayrıca Gazzeli sivillerin haklarını savunmak isteyen solcu İsrailli entelektüeller arasında da şu tartışılıyor: Yerleşimlerin artması gibi büyük bir gerçek var, bu şekilde iki devletli bir çözümün imkânsız olduğunu, çünkü bunun Filistinliler için bir sorun olduğunu söylüyorlar. İki devletli çözüm nerede olacak? Hakikaten gerçekçi mi? Onlarca yıldır neyi tartışıyoruz?
Uluslararası toplumun, özellikle de Amerikalıların, Oslo’da 30 yıldır devam eden ve hiçbir sonuç elde edemediğimiz müzakerelerin ardından iki devletli çözümü yeniden dirilttiği mevcut durumun, sadece mevcut çatışmayı bir çözümle sona erdirmeyi amaçladığını düşünüyorum. Bu da bu savaşta stratejik olarak kaybetmiş durumda olan İsrail’i geleceğe yönelik daha anlamlı kılıyor çünkü İsrail’in uluslararası imajı korkunç. İsrail soykırımla suçlanan bir ülke. İsrail insanları açlıktan öldüren bir ülke. Dolayısıyla İsrail’in Filistinlilerle müzakere ettiği süreçle İsrail’in imajını değiştirmek istiyorlar. Yine iki devletli çözüm diye bir efsane daha… Yani mevcut durumda bizi Filistin meselesinin 7 Ekim öncesindeki durumuna geri getirmeye çalışıyor aslında. Oslo’dan bu yana son 30 yıldır reddedildiği gibi iki devletli çözümün de İsrailliler tarafından reddedileceğine inanıyorum. Unutmamalısınız ki, İsraillilerin imzaladığı Oslo Anlaşması’na göre bu yıl Filistin devletinin 25. kuruluş yıldönümünü kutlayabilirdik. Ama hiçbir şey olmadı. Peki nasıl iki devletli çözümlerden bahsedeceğiz? Amerikalılar, Güney Afrika’da olduğu gibi egemenliği olmayan bir devletten, sınırları, suyu, kendi kaynakları veya güvenliği üzerinde kontrolü olmayan bir devletten bahsediyor. Yani büyük ölçüde bizden, hiçbir uluslararası politika sözlüğünde olmayan, devlet diye bir şeyi ilan etmemizi istiyorlar. Sırf İsrail’in imajını kurtarmak için gerçekte hiçbir şekilde mevcut olmayan bir devlet…
‘Cesur bir bölgesel girişim olmalı’
ABD’nin artık bu krizi yönetemeyeceğini söylüyorsunuz ve Çin, Rusya gibi diğer hegemonik güçlere güvenmediğinizi söylüyorsunuz. Size göre bu krizi kim çözebilir veya arabuluculuk görevini kim üstlenebilir?
Eğer cesur bir bölgesel girişim olursa o zaman Amerikalıları ve uluslararası güçleri bu tercihe tabi tutabiliriz: Ya İsraillileri durduracaksınız ya da bu bölge size çok sert tepki verecek. Amerikalılar, liderlerimizin çoğundan memnun… Çatışmanın şimdilik devam etmesinin nedeni de bu. Büyük ihtimalle farklı yol ve şekillerde devam edecek. Birkaç gün, birkaç hafta ateşkes yapabiliriz, sonra başka bir çatışma ortaya çıkar. Gazze’de Hamas’ı yok etmeyi başarsalar bile, Filistin hakkı için savaşacak yeni bir nesil olacak çünkü 1987’den önce Hamas yoktu. 1987’den önce FKÖ, Filistin Kurtuluş Örgütü tam olarak aynı düşünce üzerine kurulmuştu. Yok edildiler ama sonra başka bir nesil insan haklarını savunmak için Filistin’de ayaklandı. Yani mesele Hamas’ın meselesi değil. Bu, Filistinlilerin hakları ve bu bölgenin özgür hissetmesi, Amerikan ve İsrail çıkarlarının vesayeti ve temelde sömürgeciliği altında kalmama hakkı meselesidir.
‘FKÖ tüm Filistin kesimlerinin temsilcisi haline gelebilecek şekilde reforme edilmelidir’
Gazze’nin geleceğini nasıl görüyorsunuz? Savaş sonrası yeni yönetimin nasıl şekilleneceğini konuşalım. ABD’nin istediği gibi Hamas’sız bir formül mümkün mü sizce?
Gazze’de Hamas’sız bir formül olması mümkün değil. Gazze ve Batı Şeria’daki Filistin topraklarında Hamas’sız bir formüle sahip olmak mümkün değil. Bana göre Hamas, Filistin örgütü FKÖ’ye katılmalı.
Ancak FKÖ bu fikirden hoşlanmıyor.
FKÖ buna izin verilirse bunu memnuniyetle karşılayacaktır. Uluslararası ve belki de bölgesel olarak mevcut güç dengesi bunu zorlamıyor. Ancak Hamas, FKÖ’ye katılmaya istekli olduklarını açıkladı ve bence FKÖ eninde sonunda kendisini yeniden diriltmek için bunu yapacaktır çünkü FKÖ bugün bir cesettir. FKÖ diye bir şey yok, biliyorsunuz. Yani Batı Şeria’daki Filistin Ulusal Yönetimi’nden bahsetmiyorum. 1960’lı yılların başından itibaren Filistinlilerin mücadelesinin temsilcisi olarak var olan FKÖ’den bahsediyorum. Bu FKÖ, tüm Filistinlilerin işgale son vermek için mücadele ettiği şemsiye haline gelmeli. Ve Filistin içindeki ve Filistin dışındaki tüm Filistin kesimlerinin temsilcisi haline gelebilecek şekilde reforme edilmelidir. Çünkü diasporada yaşayan 7-8 milyon Filistinlimiz var. Ayrıca FKÖ’de de temsil edilme hakları var.
Dolayısıyla, eğer FKÖ’yü temsil eden bir organ varsa Hamas da onun üyesi olacaktır. O zaman Filistinliler olarak, gelecekte bir Filistin devleti kurmanın, müzakere etmenin, mücadele etmenin ya da buna benzer bir şeyin yolunu bulabilecek birleşik bir cepheye sahip olduğumuzu söyleyebiliriz. Ancak bu bir Filistin kararıdır, Amerika ya da İsrail’in kararı değil.
‘Amerika’nın Gazze planı Filistin için bir çözüm sunmuyor’
Peki savaş sonrası Gazze yönetimi hakkında ne düşünüyorsunuz?
Bence Amerikalılar ve bölgedeki pek çok güç, Batı Şeria ve Gazze’de, Filistin Ulusal Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas’tan daha fazla yetkiye sahip bir başbakanla kurulacak teknokrat hükümet için baskı yapıyor. Ve bu teknokrat hükümet Gazze’nin yeniden imar edilmesi ve daha sonra seçimlerin yapılabileceği bir dönem yaratılması için çalışabilecektir.
Amerikalıların bölgedeki pek çok aktöre satın aldığı bu plan, ne yazık ki İsrail ordusunun Gazze’den çekilmesi ya da Filistin mücadelesinin geleceği konusundaki temel sorulara bir anlamda cevap vermiyor. Çünkü bu aslında İsrail’i kalıcı bir çözüme bağlamadan çatışmayı sonlandırmayı amaçlayan bir teklif. Ve bu sorunun kendisi. Eğer Amerikalılardan İsraillileri Gazze’den tamamen çekilmeyi, ablukanın tamamen sona erdirilmesini ve Gazze’nin yeniden inşasını kabul etmeye zorlayacak ciddi taahhütler gelirse, o zaman iyi bir anlaşmaya varacağımızı ve bunun sürdürülebilir olabileceğini düşünüyorum.
