Rusya’nın askeri müdahalesinin ardından Ukrayna’ya devasa boyutlarda silah yardımlarında bulunan Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde gönderilen silah ve teçhizatın yerinin nasıl doldurulacağına ilişkin tartışma başladı.
Mevcut ihtilaf, Avrupa’da silah üretimini artırmayı amaçlayan tedarik fonunu konu alıyor.
Politico‘nun aktardığına göre Avrupa Parlamentosu’ndaki sanayi, iç pazar, güvenlik ve savunma alt komisyonları, Avrupa Savunma Sanayinin Ortak Tedarik Yoluyla Güçlendirilmesi Yasası (EDIRPA) olarak adlandırılan bütçe yasası konusunda çatışma halinde.
Bütçe, şu an için 500 milyon avro tutarında ve miktarın artırılması ihtimali bulunuyor.
Parlamento’da Fransa’nın başını çektiği bir grup, ortak savunma alım potasının AB sınırları içerisinde kalmasında ısrar ediyor. Bazı üye ülkeler ise bunun Paris’in elini güçlendirme çabası olarak yorumluyor.
Taslak metinde AB dışından harcamalara açık kapı bırakılırken AB dışındaki şirketler ‘birliğin ve üye ülkelerin güvenlik ve savunma çıkarlarına aykırı olmamak kaydıyla’ sürece dahil olması öngörülüyor.
Söz konusu komisyonlarda Polonyalı, Estonyalı, Portekizli, Alman ve Lüksemburglu parlamenterlerden oluşan bir grup da metni ‘üçüncü ülkeleri de kapsayacak şekilde’ değiştirdi.
‘Güney Kore ve ABD’ye kapımız açık olsun’ talebi
Grup, silah üretimindeki boşlukları doldurmak için Güney Kore ya da ABD gibi AB üyesi olmayan ülkelere başvurma alternatifini açık tutmak istiyor.
Ukrayna’daki çatışmalar ve Kiev’e bağlı silahlı güçlerin mühimmat ihtiyacı artarak devam ederken AB’nin mühimmat ve silah üretimini arttırma kapasitesine ilişkin endişeler de artıyor.
Fakat ‘Yenile’ Grubuna hakim olan Fransız parlamenterler, bütçenin yalnızca Avrupalı silah şirketlerine harcama yapılması gerektiği görüşünde ısrarcı.
‘Sadece Fransa’nın işine gelir’
Parlamentonun savunma alt komisyonu başkanı Nathalie Loiseau, Avrupa ülkelerine sağlanan bütçenin sınırlandırılmasının yalnızca Fransa’nın yararına olacağı yönündeki iddiaları reddetti.
Politico‘ya konuşan Loiseau, “Fransa Avrupa’da silah üreten tek ülke değil” diyerek Almanya, İtalya ve Polonya’yı da işaret etti.
EDIRPA’nın tüm amacının Avrupa’nun sanayi politikasını güçlendirmek olduğunu savunan Loiseau, “Endüstrilerimizin (silahları) daha hızlı üretebilmelerine ihtiyacımız var ve bunu teşvik etmenin bir yolunu bulmalıyız, dolayısıyla sağlam bir EDIRPA’ya ihtiyacımız var” ifadelerini kullandı.
Yenile Grubunda yer alan ve iç pazar komisyonunda dosya üzerindeki çalışmalara öncülük eden Letonyalı parlamenter Ivars Ījabs ise, kendisinin ve meslektaşlarının ‘Avrupa’ının savunma güçlerine yönelik acil zorlukların farkında olduklarını’ dile getirdi.
Paris’in tavrına karşı çıkan parlamenterlerin başında gelen Ījabs, “Fransız meslektaşlarım, orta vadede savunma sanayi tabanının güçlendirilmesine vurgu yapan AB Komisyonu’nun orijinal teklifini büyük ölçüde destekliyor” dedi.
Loiseau, Avrupa dışındaki şirketlerin silah üretmesine açık olmakla birlikte “Silahlar Avrupa’da üretilmelidir” diye konuştu.
Letonyalı siyasetçi, AB parasının birlik dışında üretilen silahlara harcanmasının AB anlaşmaları uyarınca yasa dışı olacağını ve tüm tedarik programının çökmesi riskini doğuracağını da sözlerine ekledi.
Milyarlarca avro kimin eline geçecek?
Öte yandan planı geçen yıl açıklayan ve destekleyen AB İç Pazar Komiseri Thierry Breton da Fransız. Brenton, planı açıklarken “Avrupalı vergi mükellefleri tarafından finanse edilen bu yatırımlar mümkün olan her yerde öncelikle Avrupa sanayisine fayda sağlamalı” demişti.
Fransız savunma sanayisi Avrupa’nın askeri kapasitesinin yüzde 25’inden fazlasını oluşturuyor. Ancak İtalya’dan İsveç’e kadar pek çok diğer ülke de savunma alanında güçlü ve buralarda yerleşik pek çok büyük şirketin Britanya ve ABD gibi AB dışındaki ülkelerle güçlü bağları bulunuyor.
‘Denge kurulmalı’
Bununla birlikte Alman merkez sağ milletvekili Andreas Schwab, sürecin ilerlemesi için bir denge oluşturulması gerektiğine dikkat çekti.
Schwab, yaptığı açıklamada “Bu aracın bir orta yol bulması gerekiyor: Yabancı unsurlar için yeterince esnek ama aynı zamanda AB endüstrisine de destek, özellikle savunma bakanlıklarının daha büyük ortak tedarik projeleri üzerinde birlikte çalışmaya başlamasını sağlayacak bir destek gerekiyor,” yorumunu yaptı.
Komisyon’un planı başlangıçta 500 milyon avro bütçe öngörürken, Avrupa Parlamentosu’nun iç pazar ve savunma komisyonları tarafından hazırlanan taslak teklif bu rakamı 1,5 milyar avroya yükseltti.
‘1,5 milyar avro bile çerez parası’
Ancak Yenile Grubu, söz konusu askeri donanım olduğunda 1,5 milyar avronun bile ‘çerez parası’ olduğunu savunuyor.
Grubun savunma alt komisyonunda EDIRPA sorumlusu olan Dragoş Tudorache, üç komisyon arasında anlaşma sağlandığında Parlamento’nun da teorik olarak iki ila üç hafta içinde konuyu sonuçlandırabileceğini belirtti.
EDIPRA, Ukrayna’ya silah gönderen üye ülkelerin stoklarını doldurmak için kullanılan bütçe dışı bir fon olan Avrupa Barış Aracı’ndan farklı.
İlgili mekanizma, Ukrayna’ya hızlı bir şekilde mühimmat sağlamaya yönelik mevcut planların merkezinde yer alırken silah ve mühimmatın ortaklaşa tedarik edilmesini ileriye götürmek için ilk etapta 2022-2024 yıllarını kapsayan orta vadeli bir proje.
Parlamenterler, Komisyon’un bundan daha iddialı bir ortak tedarik programı için gerekli parayı nereden bulabileceğinin belirsiz olduğuna dikkat çekiyor.
