Diplomasi
Birleşik Krallık, Fas’ın Batı Sahra üzerindeki egemenliğine destek açıkladı

Büyük Britanya hükümeti, Fransa ve ABD’nin adımlarını yansıtan tarihi bir dönüşümle, Fas’ın Batı Sahra’nın tartışmalı bölgesindeki egemenliğini tanıma planını destekledi.
Londra, Fas’ın bölgenin egemenliğini elinde tutarken sınırlı özerklik tanıyan önerisini, yarım asırdır süren anlaşmazlığı çözmek için “en güvenilir, uygulanabilir ve pragmatik temel” olarak değerlendiriyor.
Dışişleri Bakanı David Lammy pazar günü yaptığı açıklamada, “Bir çözüm için karar alınması çoktan gecikmiştir,” dedi.
Lammy, Fas’ın başkenti Rabat’ta gazetecilere yaptığı açıklamada, bölge halkına daha iyi bir gelecek sağlamak için “çözümün çok geciktiğini” söyledi ve Birleşik Krallık’ın Kuzey Afrika krallığıyla iktisadi bağlarını da güçlendirdiğini belirtti.
Lammy, “Kasım ayında anlaşmazlığın 50. yılına girmeden önce” bu yıl bir çözümün sağlanması gerektiğini ekledi.
İngiltere’den daha büyük bir kıyı şeridi ve çöl alanını kapsayan Batı Sahra, 1975’te İspanyol sömürge güçlerinin çekilmesinden ve Fas’ın bölgeye girmesinden bu yana şiddetli bir şekilde tartışılıyor.
Bağımsızlık isteyen Polisario Cephesi ile aralıklı çatışmalarda 16 yılda yaklaşık 9.000 kişi hayatını kaybetti.
Üç yıl süren ateşkes 2020’nin sonlarında sona erdi. Kısa bir süre sonra, ABD Başkanı Donald Trump’ın yönetimi, Rabat’ın İsrail ile diplomatik ilişkilerini yeniden kurmayı kabul ettiği bir anlaşma ile Fas’ın bu bölge üzerindeki hak iddiasını destekledi.
Fransa da geçen yaz aynı yolu izledi ve nüfusu seyrek ama kaynakları zengin olan bu bölgenin iktisadi kalkınmasının öncelikli olması gerektiğini belirtti.
Fas Dışişleri Bakanı Nasser Bourita pazar günü Lammy ile birlikte yaptığı açıklamada, “Ortak hedeflerimizin çıtasını yükseltiyoruz,” dedi.
Bourita, İngiliz siyasetindeki değişikliği memnuniyetle karşılayarak, yeni tutumun “bu ivmeyi ilerletmeye ve özerklik girişimine dayalı kesin ve karşılıklı olarak kabul edilebilir bir çözüme yönelik BM yolunu desteklemeye büyük katkı sağladığını” söyledi.
İki yetkili, işbirliği alanlarının Batı Sahra’daki yatırımların finansmanına Birleşik Krallık’ın katkısı ile savunma, güvenlik ve bilimsel araştırmayı kapsayacağını belirtti.
Londra’nın tutum değişikliği ve yeni iktisadi ve kültürel işbirliği anlaşmaları, Fas’taki İngiliz firmalarına kamu ihaleleri için fırsatlar yaratacak ve bakana göre, “İngiliz şirketlerinin futbolun en büyük sahnesinde büyük başarılar elde etmesini sağlayacak,” dedi. Lammy, Fas’ın 2030’da ev sahipliği yapacağı FIFA Dünya Kupasına atıfta bulundu.
Lammy, Fas ve Büyük Britanya’nın 800 yılı aşkın süredir devam eden iki krallık arasındaki ilişkilerle temellendirilen ortaklıklarında “yeni bir dönem başlattığını” da sözlerine ekledi.
Birleşik Krallık, ortak bir açıklamada, ihracat kredi kurumu UK Export Finance’ın, Fas’ta yeni iktisadi girişimler için 5 milyar sterlin (yaklaşık 5,9 milyar avro) mobilize etme taahhüdünün bir parçası olarak Sahra’daki projeleri desteklemeyi değerlendirebileceğini belirtti.
Birleşik Krallık daha önce Batı Sahra’nın “kendi kaderini tayin hakkını” destekliyordu.
İspanya ve Almanya da artık Fas’ın özerklik planını resmi olarak destekliyor.
Polisario Cephesini destekleyen ve 2021’de Rabat ile diplomatik ilişkilerini kesen Cezayir ise, Birleşik Krallık’ın pazar günü Fas’ın özerklik planını destekleme kararını “üzüntüyle karşıladığını” açıkladı.
Cezayir Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, “18 yıllık varlığı boyunca bu plan, Sahrawilere müzakere temeli olarak sunulmamış ve birbirini izleyen BM temsilcileri tarafından da hiçbir zaman ciddiye alınmamıştır,” dedi.
Birleşmiş Milletler, Batı Sahra’yı “özerk olmayan bölge” olarak kabul ediyor ve 1991 yılından bu yana bölgede barış gücü misyonu yürütüyor. Bu misyonun amacı, bölgenin geleceği hakkında referandum düzenlemek.
Ateşkes, Fas askerlerinin, Moritanya’ya giden tek yolu engelleyen ayrılıkçıları uzaklaştırmak için bölgenin en güneyine konuşlandırılmasının ardından Kasım 2020 ortasında çökmüştü. Polisario Cephesi, 1991’de var olmadığı için bu yolun yasadışı olduğunu iddia ediyor.