Çin Başbakanı Li Qiang salı günü, Kırgızistan Başbakanı Akılbek Caparov’un daveti üzerine, Bişkek’te düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Üye Ülkeleri Hükümet Başkanları Konseyi 22. Toplantısına katılmak için Kırgızistan’a gitti.
Li’nin bu yılın başlarında göreve gelmesinden bu yana Kırgızistan’a yaptığı ilk ziyaret ve aynı zamanda bir Çin başbakanının yedi yıl içinde ülkeye yaptığı ikinci ziyaret olan bu ziyaret, Çinli uzmanlar tarafından Çin-Orta Asya Zirvesi’nde liderler tarafından varılan sonuçların uygulanmasını teşvik etmek, ikili ticareti daha da genişletmek ve Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolunun temsil ettiği bölgesel bağlantı projelerini hızlandırmak için önemli bir fırsat olarak görülüyor.
Ayrıca uzmanlar, Orta Asya ülkelerinin ana üyesi olduğu ŞİÖ’nün artık sadece geleneksel güvenlik meselelerine vurgu yapmadığını, aynı zamanda bölgeyi daha yakından bağlantılı hale getirmek, istikrar ve refahı teşvik etmek için ekonomi ve ticaret, bağlantı ve insanlar arası değişimleri de içererek kapsamlı bir şekilde geliştiğini söyledi.
Somut ilerlemenin desteklenmesi
Kırgızistan’ın Çin Büyükelçiliği’nden Global Times’a gönderilen açıklamaya göre, Li, Japarov ile bir araya gelecek ve taraflar siyasi, ticari ve ekonomik, kültürel ve insani işbirliği konularının yanı sıra diğer işbirliği alanlarını da ele alacak. Ziyaret sırasında çeşitli alanlarda bir dizi ikili belge imzalanacak.
Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mao Ning kısa süre önce düzenlediği basın toplantısında Li’nin ziyaretinin “iki ülke arasındaki üst düzey siyasi karşılıklı güveni daha da derinleştireceğini, çok yönlü işbirliğini artıracağını ve yeni bir dönem için kapsamlı stratejik ortaklıktada önemli ve somut ilerlemeyi teşvik edeceğini” söyledi.
Lanzhou Üniversitesi Orta Asya çalışmaları uzmanı Zhu Yongbiao konuyla ilgili Global Times’a yaptığı açıklamada Li Qiang ve Kırgızistan liderleri arasındaki görüşmenin Çin-Orta Asya Zirvesi sırasında iki devlet başkanı arasında varılan anlaşmaların uygulanmasını teşvik etmeyi amaçlayacağını belirtti.
Mayıs ayında Xi’an’da düzenlenen Çin-Orta Asya Zirvesi çerçevesinde yapılan devlet başkanları toplantısında Çin ve Kırgızistan, ikili ilişkilerin yeni bir dönem için kapsamlı bir stratejik ortaklığa yükseltildiğini duyurmuştu. İki taraf ekonomi ve ticaret, sanayi ve yatırım, gümrük, tarım, kültürel ve halklar arası değişim gibi alanlarda çok sayıda ikili işbirliği belgesi imzaladı.
Zhu’ya göre bir diğer önemli husus da muhtemelen bölgesel bağlanabilirlikle ilgili: “İki taraf Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolu inşaatının hızlandırılmasını ve hatta Özbekistan, Afganistan ve Pakistan’ı birbirine bağlayan demiryolu planlamasını görüşecek.”
Zhu, sınır ötesi demiryolu ağının inşasının Çin ve Orta Asya arasındaki bağlantıyı daha da çeşitlendireceğini ve bağlantının güvenliği, güvenilirliği ve istikrarının da önemli ölçüde iyileştirileceğini söyledi.
Zhu, iki tarafın ayrıca ikili ticaretin daha da genişletilmesini görüşmesinin beklendiğini ifade etti. Kırgızistan’ın tarımsal ve birincil işlenmiş ürünlerinin son birkaç yılda Çin ile ticarette önemli ölçüde büyüdüğünü ve daha fazla büyüme potansiyeli olduğunu belirtti.
Çin, Kırgızistan’ın en büyük ticaret ortağı konumunda. Resmi veriler, 2022 yılında Çin-Kırgızistan ticaretinin bir önceki yıla göre yüzde 105,6 artışla 15,5 milyar dolara ulaştığını gösteriyor. Basında çıkan haberlere göre, 2023 yılının ilk sekiz ayında Çin ile Kırgızistan arasındaki iki yönlü ticaret, bir önceki yıla göre yüzde 27,9 artışla 12 milyar dolara ulaştı.
ŞİÖ toplantısı
Bişkek ziyareti aynı zamanda Başbakan Li Qiang’ın ŞİÖ Üye Ülkeleri Hükümet Başkanları Konseyi Toplantısına ilk katılımını da kapsıyor.
2001 yılında kurulan ŞİÖ, dünya nüfusunun yüzde 40’ından fazlasını kapsayan dokuz üyeden oluşuyor: Kazakistan, Çin, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan, Özbekistan, Hindistan, Pakistan ve İran.
Analistler, Çin için Orta Asya’nın, Kuşak ve Yol Girişimi, Çin-Avrupa demiryolu ekspresi ve Çin’in Trans-Hazar Uluslararası ulaşım yolunun inşasına katılımı bağlamında önemli bir stratejik koridor olduğunu söyledi. Önemli bir petrol ve gaz kaynağı olan Orta Asya aynı zamanda Çin’in enerji güvenliğinin sağlanmasında özel bir konuma sahip.
Çin Dışişleri Bakanlığı’na göre Başbakan Li, diğer katılımcı liderlerle birlikte temmuz ayındaki zirvede varılan mutabakatı takip edecek, ŞİÖ Kalkınma Stratejisi üzerinde derinlemesine görüş alışverişinde bulunacak ve güvenlik, ekonomi ve ticaret, bağlanabilirlik ve halklar arası değişim gibi alanlarda işbirliğine ilişkin somut tedbirler formüle edecek.
