Fazla olan Çin’in üretim kapasitesi değil, Batı’nın kaygısıdır

Son zamanlarda, Amerika Birleşik Devletleri ve Batı’daki bazı politikacılar ve medya, “Çin’in kapasite fazlası üretimi teorisi” üzerine spekülasyon yaparak, Çin’in kendi gelişimiyle biriktirdiği karşılaştırmalı avantajları “haksız rekabet” olarak çarpıtarak ve Çin’in dünyaya fayda sağlayan yüksek kaliteli üretim kapasitesini “dünya ekonomisine darbe vurmak” olarak itibarsızlaştırarak birbirlerini tekrarlıyorlar. Açıkçası bu, Çin’in yükselişi karşısında bazı ülkelerin bir başka kolektif kaygı saldırısı ve Çin ekonomisine karşı yeni bir bilişsel savaş turu. Çin’in kendi yoluna güveni tamdır ve spekülatif gürültü Çin tarzı modernleşmenin endüstriyel dönüşüm ve iyileştirme yolundan sapmayacaktır ve Çin’in üst düzey açılımı ve yüksek kaliteli kalkınmayı teşvik etme konusundaki kesin kararlılığını sarsması daha da olası değildir.

Bu kez ABD ve Batı, ekonomik bir mesele gibi görünen ancak aslında karmaşık bir çağdaş arka plana ve siyasi motivasyona sahip olan “Çin’in kapasite fazlası üretim teorisi” üzerine spekülasyon yapıyor. Bu çağdaş arka plan işte şudur, yüzyılda görülmemiş büyük değişimlerin daha hızlı bir şekilde yaşandığı dönemde, gelişmekte olan ülkeler küreselleşmeyle derinlemesine kaynaşmış, işbölümüne katılım sürecinde yeni karşılaştırmalı avantajlar geliştirmiş, giderek dünyanın yeni üretim, inovasyon ve kalkınma merkezlerine dönüşüyor. ABD ve Batı’ya göre, kendi yüzlerce yıldır bilimsel ve teknolojik, finansal, askeri, sömürgeci ve diğer yollarla inşa ettiği ve sağlamlaştırdığı”merkez-çevre” endüstriyel işbölümü sistemi zorluklarla karşı karşıya kalmıştır. Bu siyasi motivasyon işte şudur: ilk kalkınmış olan ülkeler, finans ve sermayenin küresel düzenlenmesini sağladığı süreçte, reel ekonomi daha da finansallaşmış, endüstrinin içi daha da boşaltılmış, imalat sanayinin karşılaştırmalı avantajı daha da zayıflamış, bu nedenle küresel işbölümü sistemindeki tekel statüsünü korumak için sonrada gelişen ülkelerin teknolojik ve endüstriyel gelişmesini bastırmaya ve kontrol altına almaya çalışıyor. Bu, katılaşmış çıkarlarla eski düzenin “kalesine” tutunan gelişmiş ülkeler ile “tavanı” kırmaya çalışan ve adil kalkınma hakkı için mücadele eden gelişmekte olan ülkeler arasındaki bir savaştır. Bu nedenle, sözde “kapasite fazlası üretim” yalandır, “kaygı fazlası” gerçektir.

Çin’in otomobil markası Hongqi’nin yeni bir enerji aracı, 13 Nisan 2024’te Çin’in Hainan eyaletinin başkenti Haikou’da düzenlenen dördüncü Çin Uluslararası Tüketici Ürünleri Fuarı’nda (CICPE) sergilendi. (Xinhua/Yang Guanyu)

Günümüz dünyasının zenginliği ve maddi başarıları büyük ölçüde ekonomik küreselleşmenin derinlemesine gelişiminden ve ülkelerin piyasa mekanizması altında karşılaştırmalı avantajlara dayanarak oluşan küresel iş bölümünden kaynaklanmaktadır. Bu tür karşılaştırmalı avantajlar, geçmişte daha çok doğal kaynak gibi doğal farklılıklara bağlıydı. Bilimsel ve teknolojik başarıların küresel olarak yaygınlaşması ve ülkelerin bağımsız kalkınma kabiliyetlerinin artmasıyla birlikte karşılaştırmalı avantajların oluşumu, sanayi politikası, stratejik planlama ve bilimsel ve teknolojik inovasyon kabiliyetleri gibi edinilmiş faktörlere daha fazla dayanmaya başlamıştır, ülkeler makul faktör kombinasyonu yoluyla kendi karşılaştırmalı avantajlarını geliştirmekte ve küresel rekabete katılmakta, endüstriyel zincirin ve değer zincirinin sıçramaya devam etmesini sağlamakta ve küresel iş bölümü sisteminin daha verimli bir yöne doğru ayarlanmasını teşvik etmektedir, bu da genellikle küresel üretim kaynaklarının tahsisinin verimliliğine ve küresel iş bölümü sisteminin gelişimine yardımcı olmaktadır. Bu genel olarak küresel üretim kaynaklarının dağılımının verimliliği ve insanlığın genel refahının arttırılması için elverişlidir. Ancak tarihsel olarak, ekonomi kurallarına bazen yapay siyasi faktörler müdahale etmiştir ve bu tür ayarlamalar doğal olarak gerçekleşmez.

Bu  fotoğraf 17 Mayıs 2023’te çekildi, Çin’in kuzeybatısındaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nin Hotan Eyaleti, Lop İlçesindeki bir elektrik santralindeki fotovoltaik (PV) panelleri gösteriyor. (Xinhua/Du Çetesi)

Birleşik Krallık Sanayi Devrimi’ne öncülük etmişti ve imalat alanındaki karşılaştırmalı üstünlüğü bir zamanlar rakipsizdi. Ancak diğer ülkelerin yükselişiyle birlikte, Birleşik Krallık’ı merkeze taşıyan küresel sanayi düzeni tarihi bir değişim geçirmiş ve Birleşik Krallık küresel sanayideki merkezi konumunu korumak için siyasi, ekonomik ve askeri gücünü kullanarak diğer ülkelerin gelişimini engellemeye çalışmıştır. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, Avrupa ve Japonya, yüksek teknolojili endüstriler alanında yükselip ABD’nin ekonomik alandaki merkezi konumuna meydan okuyunca, ABD, küresel işbölümü sistemindeki tekel konumunu korumak için askeri, siyasi ve mali avantajlarını kullanarak Avrupa ve Japonya’nın gelişme eğilimini engellemeye çalışmıştır. Bugün, küreselleşmeye entegrasyonun derinleştiğin süreçte Çin, bariz sistem avantajları, doğru stratejik planlaması ve güçlü öğrenme ve inovasyon yeteneği sayesinde, karşılaştırmalı avantajlar biriktirmekte ve giderek daha fazla alanda ABD ve Batı’nın küresel endüstriler üzerindeki tekelini kırmaktadır. Çin’in endüstriyel teknolojisi güncellenmesi tüm insanlığın refahına katkı sağlarken aynı zamanda ABD ve diğer ülkelerin tekel çıkarlarının peynirine dokunulduğunu hissetmesine neden olmuş, sonuç olarak ABD Çin’in endüstriyel gelişimi yolunu kesmek için ya korumacılığa başvuruyor ya da baskı yapıyor ve engel oluyor. Günümüzde sözde “kapasite fazlası üretim” piyasa tarafından tanımlanmış bir sonuç değil, yapay olarak yaratılmış yanlış bir anlatıdan ibarettir.

Elektrikli binek araçlar, lityum iyon piller ve güneş pillerinden oluşan “yeni üçlü” tarafından temsil edilen Çin’in avantajlı endüstrilerinin yükselişi, tüketicilere küresel pazarın taleplerini karşılayan yüksek kaliteli ürünler sağlamış, ekonomik büyümeyi ve fiyat istikrarını teşvik etmiş ve iklim değişikliğine karşı küresel tepkiye büyük katkıda bulunmuştur. Çin’in yeni enerji endüstrisindeki karşılaştırmalı avantajların oluşumu, Çin’in ekonomik kurallara uygun doğru stratejik seçimlerinin sonucudur ve gelişmekte olan ülkelerin piyasa mekanizması altında endüstriyel zincir sıçramasını gerçekleştirmesinin ve küresel endüstriyel işbölümünün rasyonel bir şekilde ayarlanmasını teşvik etmesinin başarılı bir örneğidir. Ancak, merkezi tekelini korumak için ABD ve diğer ülkeler Çin’in gelişimini engellemek için her türlü yola başvurmakta ve hatta özünde dünya işbölümü sisteminin rasyonel bir şekilde ayarlanmasını engellemek olan “zinciri ayırmaya ve kırmaya” kadar ileri gitmektedir. Bu durum, küresel endüstriyel işbölümü sisteminin yapısının görünüşte ekonomik ama aslında siyasi olduğunu bir kez daha kanıtlamaktadır. Eşitsiz ekonomik durumun ortaya çıkmasının ardında, bazı ülkelerin askeri, siyasi, mali ve kültürel tekel güçlerini kullanarak, “merkez ve çevre” arasındaki eşitsiz ilişkiyi ekonomikleştirmek, sabitlemek ve hatta ebedileştirmeye çalışmak amacıyla, küresel ekonomik yapı ve düzenin serbestçe ayarlanmasına sürekli olarak hükmetmeleri ve çarpıtmaları yatmaktadır.

Geçtiğimiz birkaç yüzyıl boyunca Batı, sanayileşme ve küreselleşme sürecine öncülük etmiş ve aynı zamanda dünyaya Batı’nın egemen olduğu küresel endüstriyel iş bölümü sisteminin ve uluslararası ekonomik düzenin değişmeden kalacağı yanılsamasını vermiştir. Günümüzde Çin, ekonomik kuralların ve tarihin gelişiminin kaçınılmaz bir sonucu olan imalat sanayindeki avantajları sayesinde küreselleşmeye öncülük etmektedir. Çin’in endüstriyel “atılımı” sadece Batımerkezciliğinin kaderci algısını değiştirmekle kalmıyor, aynı zamanda dünya ekonomisinin tekeli kırması için yeni bir canlılık yaratıyor ve bağımsız kalkınma arayışında olan daha fazla ülke için yeni anlayışlar getiriyor. Bu anlamda, Çin’in yüksek kaliteli kalkınmayı kararlılıkla sürdürmesi ve kalkınma hakkını savunması, uluslararası ekonomik düzenin daha adil ve makul bir yönde evrilmesini teşvik etmek açısından büyük bir küresel öneme sahiptir.