Beyrut, İsrail’in hava saldırıları ve Hizbullah’la yaşanan çatışmaların ortasında yeniden mezhepsel gerilimlerle yüzleşiyor. Şii ailelerin evlerinden sürülerek Hıristiyan ve Sünni bölgelere gelmesi, Lübnan’daki topluluklar arasında gerginlikleri artırıyor. Aşağıda çevirisini okuyacağınız haber İsrail’in tam da bunu hedeflediğine, Lübnan halkını Şii topluluğa karşı kışkırtmaya çalıştığına dikkat çekiyor. Habere göre İsrail şimdiye kadar başarılı olamadı ancak Şii mültecilerin sığındığı Hıristiyan bir köyün vurulması dengeleri değiştirmeye başladı:
Ülkenin güney bölgelerinden yerinden edilmiş insanların gelişi paranoyanın artmasına ve toplumlar arası şiddet korkularının yükselmesine neden oluyor.
Chloe Cornish ve Raya Jalabi
Müslüman çoğunluğun yaşadığı Beyrut’un batısı ile çoğunlukla Hıristiyanların yaşadığı Beyrut’un doğusunun kesiştiği noktada, St. Elias Maronite Kilisesi’nde bulunan Rahip Antoine Assaf, endişeli cemaatine komşularına karşı nazik olmalarını öğütlüyor. Bu mesajın her zamankinden daha önemli olduğunu biliyor.
Sessiz kilisesinin ötesinde gürültülü, karmakarışık bir felaket yaşanıyor: 1 milyondan fazla insan İsrail ile Lübnanlı Şii militan grup Hizbullah arasındaki savaş nedeniyle evlerini terk ederken İsrail’in bombaları Lübnan’ın üç ana dini grubu arasındaki hassas dengeyi tehdit ediyor.
60 yaşındaki Maruni rahip Assaf, Lübnan’ın daha önce mezhep kavgaları neredeyse yok olmanın eşiğine geldiğini görmüş biri. 1990’da sona eren 15 yıllık iç savaş, ülkeyi ve başkentini dini hatlar üzerinden bölmüştü. Savaş ağalarının siyasi liderlere dönüştüğü sonraki on yıllarda, topluluklar birbirine karşı daha da sertleşti.
Şimdi ise İsrail’in askerî harekâtı Şii aileleri evlerinden çıkarıp Hıristiyan ve Sünnilerin çoğunlukta olduğu bölgelere sürüyor ve bu durum silahlarla dolu bu küçük ülkede eski kırılganlıkları derinleştirip toplumlar arası şiddet korkularını artırıyor.
Rahip, “Her Pazar, insanları birbirlerine yardım etmeye ve misafirperver olmaya teşvik ediyorum” diyor. Ancak İsrail bombalarının merkez Beyrut’a ve Hıristiyan ve Sünni bölgelerine kadar ulaşmasıyla, Assaf cemaatini tetikte olmaları konusunda da uyarıyor.
“Yardım etmeleri gerekiyor ama dikkatli olmak gerektiğini de unutmadan” diye ekliyor: “Eğer yakınlarımızda yabancı biri yaşıyorsa, onun durumunun farkında olmalıyız; Hizbullah’ta resmi bir görevde olup olmadığını bilmeliyiz.”
Assaf, kaçan Şii aileleri suçlamıyor; birçok Lübnanlı gibi o da genişleyen İsrail hava saldırılarını, halkı birbirine karşı kışkırtmayı amaçlayan kasıtlı bir politika olarak görüyor. Beyrut merkezli düşünce kuruluşu The Policy Initiative’in direktörü Sami Atallah ise şunları söylüyor: “İsrailliler, Lübnan halkını Şii topluluğa karşı kışkırtmaya çalışıyor. Şii toplumu kendini gerçekten izole olmuş hissediyor. Onları Hıristiyan bölgelerinde vurmak iç çatışmaya davetiye çıkarmaktır.”
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu bu ay bu şüpheleri güçlendirerek Lübnanlılara Hizbullah’a karşı ayaklanmalarını yoksa “Gazze’de gördüğümüz gibi yıkım ve acıya yol açacak uzun bir savaşla” karşı karşıya kalacaklarını söyledi.
Çoğu Lübnanlı, Netanyahu’nun çağrısını alayla karşıladı. Kuaför Anne-Marie (36) “Bizim ne derse yapacağımızı düşünecek kadar ucuz olduğumuzu sanıyor” diyor.
Şii militan gruptan hoşlanmıyor. Ama “Hizbullah’ı sevmemem İsrail’i sevdiğim anlamına gelmez. Bu, Lübnanlı dostlarıma karşı düşmanımın yanında yer alacağım anlamına da gelmez” ifadelerini kullanıyor.
İsrail ve İran destekli Hizbullah arasında bir yıl süren savaşın ardından, İsrail’in bu ay başlattığı şiddetli hava saldırıları ve kara işgali bir milyondan fazla insanı evlerinden etti. Binlerce insan Beyrut’un güney banliyölerinden, Lübnan’ın güneyinden ve Hizbullah’ın hakim olduğu Şii çoğunluklu Bekaa Vadisi’nin doğusundan kaçtı.
Kaçan Şii aileler, Hizbullah’tan haz etmeyen Sünni çoğunluğun yaşadığı Beyrut’un batısına akın etti. Batı sakinleri, sevilen Sünni lider ve eski Başbakan Refik Hariri’nin 2005’teki suikastından Hizbullah’ı sorumlu tutuyor ve Hizbullah militanlarının 2008’de Beyrut’un batısını ele geçirdiğini hatırlıyor.
Hükümet barınaklarının çoğu dolu olduğu için insanlar Beyrut’un şahane deniz kıyısı boyunca yırtık pırtık şilteler üzerinde uyuyor. Bazıları gece kulüplerinden dönüştürülmüş alanlarda yaşıyor; diğerleri ise apartman dairelerine sıkışmış durumda. Araç akınına yer kalmadığı için çift yönlü park eden arabalar bitmek bilmeyen bir sıkışıklığa neden oluyor.
Önemli bir ticaret merkezi olan Hamra’da yaşayanlar yeni gelenlerden bunaldıklarını söylüyor.
Dükkân sahibi 56 yaşındaki Haşim, “Onlar için üzülüyorum, gerçekten. Ama artık bu sokakta kendimi güvende hissetmiyorum, artık bütün gün ve bütün gece etrafta dolaşan [nargile içen] erkek grupları var. Kim olduklarını bilmiyoruz ve müşterilerimi korkutup kaçırıyorlar” diyor.
Diğerleri gibi o da kanun ve düzenin bozulmasından korkuyor. Çaresiz kalan yerinden edilmiş insanlar birkaç boş binaya girip kamp kurmuş ve bu durum ev sahiplerini güvenlik görevlileri tutmaya itmiş. Diğer ev sahipleri dikenli teller çekmiş, hatta binaları toptan yıkma yoluna gitmiş.
Haşim, “Devletin olmadığını biliyoruz ama polis de yok, etrafta yeterince asker de yok, bu yüzden insanlar kendi yasalarını kendileri uygulayacaklar. Beyrut düzensizliği hissediyor” diyor.
Geçen hafta Beyrut’un güneyinde Şiilerin çoğunlukta olduğu Ghobeiry’de boş evlere giren hırsızlar yakalandı. Şüpheliler bölge sakinleri tarafından dövüldü, gözleri bağlandı ve boyunlarına “hırsız” yazılı tabelalar asılarak direklere bağlandı.
Şehir, İsrail insansız hava araçlarının sürekli vızıldayan sesi, ses duvarını aşan savaş uçakları ve yankılanan hava saldırılarıyla birleşen gerginlik nedeniyle diken üstünde.
Ancak Beyrut, iç mültecilerin çoğunluğu Hıristiyan olan doğudan uzak durması nedeniyle eski iç savaş hatları boyunca bölünmüş durumda. Beyrut’un batısının aksine doğusu normalden daha sessiz. Daha varlıklı ailelerin birçoğu dağlara gitmiş ya da Lübnan’dan ayrılmış durumda, çünkü çoğu insan, kendilerinin bir parçası olmadığını düşündükleri ve Hizbullah ile onun destekçilerini savunmakla suçladıkları bir savaşa dahil olmak istemiyor.
Analistlerin söylediğine göre, mültecilerin Beyrut’un doğusundan uzak durmalarının bir diğer nedeni ise yüksek kira ücretleri ve toplumsal bağların eksikliği. Üç hafta önce güneydeki Sur şehrinden kaçan yoga eğitmeni İmane Jaffal, Beyrut’un doğusunda oğlunun yanında kalıyor ve kendini iyi hissettiğini söylüyor. “Herkes biraz tetikte olmaya hakkı var. Çünkü İsrail her yeri vurabiliyor” diyor.
Ancak sağcı Hıristiyan partilerinin görünür varlığı, yerinden edilmiş insanları caydırıyor. Şehrin doğusundaki Sassine kavşağında, sağcı Lübnan Kuvvetleri*’nin amblemini taşıyan yeni bayraklar dalgalanıyor.
Bir bölge sakini, Beyrut’un doğusundaki Hıristiyanların “bir istiladan korktuğunu” söyledi: “Bayraklar herkese burada olduğumuzu hatırlatmak için.”
İkiye bölünmüş Beyrut’un ötesinde tablo daha karmaşık. Ülkenin kuzeyindeki Hıristiyan ve Sünni topluluklar yeni evsizleri temkinli bir şekilde karşılıyor, -bazen fahiş fiyatlarla- ev ve daire kiralıyor ve yardım ediyor.
Ancak İsrail’in geçen hafta Hıristiyan köyü Aitou’da bir eve düzenlediği ve çoğu yerinden edilmiş kadın ve çocuklardan oluşan 23 kişinin ölümüne neden olan hava saldırısıyla birlikte hava değişti. Yerel bir yetkili İsrail’in hedefinin yerinden edilenlere aylık maaş dağıtan bir Hizbullah yetkilisi olduğunu söyledi.
The Policy Initiative’den Atallah şunları söyledi: “[İsrail ordusunun] Hizbullah yetkilisini arabasında değil de evinde vurması bir mesaj gönderiyor: Yerinden edilenlere ev sahipliği yaparsanız ödeyeceğiniz bedel budur.”
Beity Derneği Başkanı Josephine Zgheib, dağlık Kfardebian bölgesinde yerinden edilmiş yaklaşık 700 kişiye barınak bulunmasına yardımcı olduğunu söyledi.
Ancak Aitou saldırısından sonra komşuları Zgheib’e “Onları tanıyor musun, kimlikleri var mı, Hizbullah’tan olmadıklarından emin misin?” diye soruyor.
Zgheib gelen iki Hizbullah üyesini görmüş. Adamların gözleri kör olmuştu, “bu yüzden patlayan çağrı cihazlarının onlarda olduğunu anlamıştık” dedi. İsrail’in Hizbullah teçhizatına yönelik sabotajı bir ay önce çağrı cihazlarının ve telsizlerin patlamasına neden olmuş, Hizbullah üyeleri ve aralarında çocukların da bulunduğu yüzlerce kişi yaralanmıştı.
Ayrılmaları istenen yaralılar bir hafta sonra ortadan kayboldu.
Ancak çoğunlukla kimin Hizbullah üyesi olup olmadığını bilmek mümkün değil. Geniş bir alana yayılan örgüt, ilaç dağıtımından mikro kredi vermeye ve füze fırlatmaya kadar geniş bir alanda faaliyet yürütüyor. Hizbullah’ın sivil üyeleri önceden tehlikeli görünmeyebilirdi ancak İsrail Hizbullah ile bağlantılı sağlık tesisleri gibi askeri olmayan kuruluşları artık daha fazla hedef alıyor.
Ne yapacağını bilemeyen Zgheib, sığınacak yer arayan insanların isimlerini kontrol etmesi için Lübnan ordu istihbaratına gönderiyor.
Artan paranoyaya rağmen, Lübnan halkı, zayıf devletin sunduğu yetersiz yardımları ev yapımı yemeklerden hijyen kitlerine kadar her şeyle desteklemek için harekete geçiyor.
Beyrut’un batı sınırında yaşayan Assaf, bu ihtiyaç anının topluluklar arasında yeni bağlar kurmaya yardımcı olabileceğini umuyor. “Bu yüzden bu bölgede papazım. Topluluklar arasında köprüler inşa etmekle meşgulüm… şu an bir fırsat var.” Ama kabul ediyor, “bu çok zor.”
***
*Lübnan Kuvvetleri,1976 yılında Lübnan İç Savaşı’nda Hıristiyan bir milis güç olarak kurulan ve FKÖ ile Suriye Ordusu’na karşı savaşan siyasi parti.
