Sri Lanka Devlet Başkanı Anura Kumara Dissanayake, ülkesinin zor durumdaki ekonomisine yardımcı olabilecek ve Pekin’in stratejik konumdaki adadaki Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) projelerine değer katacak önemli bir yatırım anlaşmasını güvence altına aldıktan sonra cuma günü Çin’e yaptığı açılış ziyaretini tamamlayacak.

Dissanayake’nin ofisinden perşembe günü yapılan açıklamaya göre, Çin’in devlete ait ve en büyük petrol rafinerisi olan Sinopec, Sri Lanka Enerji Bakanlığı ile 200.000 varil kapasiteli son teknoloji bir petrol rafinerisine 3,7 milyar dolar yatırım yapmak üzere bir anlaşma imzaladı.

Güney limanı hakkında bilgi sahibi olan kaynaklara göre yeni rafineri Sri Lanka’nın güneyinde, BRI projeleri kapsamında 1,5 milyar dolarlık Çin kredisiyle inşa edilen Hambantota Limanı yakınlarında inşa edilecek. Başkanlık ofisi, burada rafine edilen petrolün çoğunun döviz gelirlerini artırmak için ihraç edileceğini söyledi.

Sinopec anlaşması yeni seçilen Dissanayake için büyük bir avantaj zira Sri Lanka’nın bugüne kadar yabancı bir ülke tarafından yapılan en yüksek yatırımı olacak ve Kolombo Liman Şehri’nin inşası için yapılan 1.4 milyar dolarlık bir başka Kuşak ve Yol yatırımını geride bırakacak.

Çin haber ajansı Xinhua’ya göre Xi, Çin’in Sri Lanka’yı modern tarım, dijital ekonomi ve deniz ekonomisi gibi alanlarda ekonomik kalkınmaya odaklanma konusunda aktif olarak destekleyeceğini söyledi. Her iki lider de perşembe günü geç saatlerde yayınladıkları ortak bildiride Kuşak Yol Girşimi’nin geliştirilmesine vurgu yaptı. Açıklamada, “İki taraf, Port City Colombo ve Hambantota Limanı entegre gelişimi de dahil olmak üzere tüm önemli imza projelerini ilerletme konusunda anlaştı” denildi.

Kredi yerine yatırım

Dissanayake’nin Çin ziyareti, Sri Lanka’nın 2022 yılında döviz rezervlerinin tükenmesi ve iflasını ilan etmesinin ardından ekonomisini yeniden inşa etmeye çalıştığı kritik bir döneme denk geliyor. Ülke 88 milyar dolar olan iç ve dış borçlarını ödeyemez hale geldi.

Dissanayake, çökmüş ekonomiyi, Uluslararası Para Fonu (IMG) kurtarma programı ile ayağa kaldırmaya çalışan Batı yanlısı selefi Ranil Wickremesinghe’den devraldı.

Çin, Sri Lanka’nın iki taraflı kredi verenler listesinin başında yer alıyor. Sri Lanka’nın borçlu olduğu tüm dış kredilerin %10’unu oluşturduğu tahmin edilen Çin’in verdiği krediler otoyol, elektrik santrali, liman terminali ve havaalanı inşasına kadar uzanıyor.

Ortak bir borç yeniden yapılandırma düzenlemesi şekillendirmek üzere diğer iki taraflı kreditörlere katılma konusundaki ilk isteksizliğin ardından Çin, diğer yabancı kreditörlerin önüne geçerek 2024 yılının ortalarında Sri Lanka’nın Çin İhracat İthalat Bankası’na olan 4.3 milyar dolarlık borcunu yeniden yapılandıracağını duyurdu ve borç yeniden yapılandırma görüşmelerinin ilerlemesine yardımcı oldu.

Gözlemciler, ada ülkesinin Pekin’in daha fazla kredi yerine yeni doğrudan yabancı yatırım (FDI) teklifini memnuniyetle karşıladığını söylüyor. Kolombo merkezli bir düşünce kuruluşu olan Regional Center for Strategic Studies’in yönetici direktörü George Cooke “Sri Lanka yeni altyapı projeleri için kredi alarak Çin’den aldığı borcu artıracak durumda değil, dolayısıyla bu ziyarette Çin yatırımını güvence altına almak bir başarıdır” dedi.

Pakistan’da bir mahkeme cuma günü eski Başbakan İmran Han’ı bir arazi yolsuzluğu davasında 14 yıl hapis cezasına çarptırarak, partisi ile hükümet arasında siyasi istikrarsızlığı azaltmak amacıyla yeni başlayan görüşmeleri sekteye uğrattı.

Davanın kararı, Han’ın Ağustos 2023’ten bu yana tutuklu bulunduğu Rawalpindi garnizon kentindeki bir hapishanede bir yolsuzlukla mücadele mahkemesi tarafından verildi.

Han’ın eşi Bushra Bibi de suçlu bulundu ve 7 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Geo News’in haberine göre kefaletle serbest bırakılan Bibi, kararın açıklanmasının ardından gözaltına alındı.

Hukuk Bakanı Azam Nazeer Tarar gazetecilere yaptığı açıklamada, Han’ın partisinin karara itiraz etmek için yüksek mahkemelere başvurabileceğini ve Han’ın kendisinin de Pakistan Cumhurbaşkanı’na bir “merhamet dilekçesi” sunabileceğini söyledi.

Han’ın yardımcılarından Omar Ayub, partinin karara yüksek mahkemelerde itiraz edeceğini açıkladı.

72 yaşındaki eski başbakan, 2018-2022 yılları arasındaki başbakanlığı sırasında kendisine ve eşine bir emlak müteahhidi tarafından yasadışı iyilikler karşılığında arazi hediye edildiği suçlamasıyla yargılanmıştı. Han ve Bibi suçsuz olduklarını savunmuşlardı.

Dava, çiftin Han görevdeyken kurdukları bir sivil toplum kuruluşu olan Al-Qadir Trust ile bağlantılı.

Savcılar, vakfın Han’ın bir emlak müteahhidinden yasadışı yollarla arazi alması için bir paravan olduğunu söylüyor. Kendisine İslamabad yakınlarında 60 dönüm (24 hektar) ve başkentteki tepedeki malikanesine yakın büyük bir arsa daha verildiğini söylediler.

Han’ın Pakistan Tehreek-e-Insaf (PTI) partisi, arazinin kişisel kazanç için olmadığını ve eski başbakanın kurduğu ruhani ve eğitim kurumu için olduğunu söylüyor.

PTI’nın dış basın kanadından yapılan açıklamada, “Ayrıntılı kararı beklerken, İmran Han ve Buşra Bibi’ye karşı açılan Al Kadir Vakfı davasının sağlam temellerden yoksun olduğunu ve çökmeye mahkum olduğunu belirtmek önemlidir” denildi.

Kararın açıklanması, PTI ile hükümet arasındaki uzlaşma görüşmeleri nedeniyle sonuncusu pazartesi günü olmak üzere üç kez ertelendi. Han’ın 2022’de görevden alınmasından bu yana iki taraf arasında anlaşmazlık yaşanıyor.

Karar, bağımsız olarak yarışmak zorunda kalan PTI adaylarının en çok sandalyeyi kazandığı ancak hükümet kurmak için gereken çoğunluğun sağlanamadığı 2024 genel seçimlerinde şaşırtıcı derecede iyi bir performans sergilemesinden bu yana Han ve partisi için en büyük gerileme oldu.

Ağustos 2023’ten beri hapiste olan Han, Nisan 2022’de parlamentoda yapılan güven oylamasında görevden alındıktan sonra, yolsuzluk ve görevi kötüye kullanma suçlamalarından devlete karşı şiddeti kışkırtmaya kadar uzanan onlarca davayla karşı karşıya kaldı.

Bu dava ve 9 Mayıs 2023’te tutuklanmasını protesto etmek için destekçilerini askeri tesislere saldırmaya teşvik etmekle suçlanan bir başka dava dışında, çoğu davada ya beraat etti ya da cezaları ertelendi.

Destekçileri 9 Mayıs olaylarından bu yana çok sayıda büyük protesto mitingine öncülük etti.

Han’ın davaları güvenlik gerekçesiyle cezaevinde görüldü.

İmran Han kendisine ‘siyasi darbe’ yapıldığını savunuyor ve yolsuzluk suçlamalarını reddediyor.

Çin ekonomisi, resmi verilere göre, şirketlerin ABD’nin gümrük vergilerini artıracağı beklentisiyle ihracatı öne çekmesi ve Pekin’in teşvik çabalarını artırmasıyla, imalat sanayindeki artış sayesinde geçen yıl yüzde 5 büyüdü.

Ulusal İstatistik Bürosu (NBS), ekonominin 2024’ün dördüncü çeyreğinde “kayda değer bir şekilde toparlandığını”, yıllık yüzde 5,4 büyüdüğünü ve üçüncü çeyrekteki yavaş büyümeden toparlandığını söyledi.

NBS, cuma günü yayınladığı 2024 GSYH verilerinde “Artan [teşvik] politikaları paketi ile güven etkili bir şekilde desteklendi ve ekonomi kayda değer bir şekilde toparlandı” dedi.

Ekonomistlerin yüzde 4,9’luk tahminlerini biraz aşan yıllık rakam, geçen yılki yüzde 5,2’lik büyümenin gerisinde kaldı ve koronavirüs pandemisinin bozduğu yıllar hariç tutulduğunda 1990’dan bu yana görülen en düşük büyüme oldu.

Veriler, Pekin’in güçlü ihracat ve imalatın zayıf hane halkı duyarlılığını dengelediği iki vitesli bir ekonomide güçlü büyümeyi canlandırmaya çalıştığı bir dönemde geldi.

Eylül ayında merkez bankası parasal genişleme ve borsaya destek açıkladı. Pekin ayrıca yerel yönetim borçlarını yeniden finanse etmek ve altyapı ve diğer alanları hedefleyen teşvik harcamalarını hızlandırmak için bir program başlattı.

Ancak ekonomistler Çin’in yerleşik deflasyon riski altında olduğundan endişe ediyor. Üretici fiyatları iki yıldan uzun bir süredir negatif bölgede seyrediyor ve tüketici fiyatları aralık ayında sadece yüzde 0,1 oranında büyüme kaydetti.

NBS direktörü Kang Yi düzenlediği basın toplantısında 2024 yılının “jeopolitik çatışmaların yoğunlaştığı ve ticari korumacılığın arttığı oldukça çalkantılı bir dönem olarak tanımlanabileceğini” söyledi.

Analistler, Pekin’in 2025 yılı için resmi büyüme hedefini mart ayında Ulusal Halk Meclisi toplandığında üst üste üçüncü yıl için yaklaşık yüzde 5 olarak belirlemesini beklerken, ABD’nin yeni başkanı Donald Trump’ın daha yüksek gümrük vergileri tehdidi nedeniyle ticaretin zorluklarla karşılaşması bekleniyor.

“Dış ortamın olumsuz etkileri derinleşiyor. Yurtiçinde ise talep yetersizliği devam ediyor” diyen Kang, ‘istihdam ve gelir artışının’ baskı altında olduğunu sözlerine ekledi.

Tüketici güveninin uzun süren konut krizinin ortasında zayıf kalması nedeniyle perakende satışlar geçen yıl yüzde 3,5 büyürken, sanayi üretimi imalat sektöründeki güçlü büyüme sayesinde yüzde 5,8 arttı.

Nüfus üçüncü düşüş yılını yaşadı

Çin’in en büyük şehirlerinde konut fiyatları düşerken, Şanghay’da yeni konut fiyatları yükseldi.

Ülkenin uzun vadeli yapısal zorluklarının bir başka işareti olarak, Çin’in nüfusu 2024 yılında neredeyse 1,4 milyon azalarak art arda üçüncü düşüş yılını yaşadı. 9,54 milyona yükselen doğumlar, 10,93 milyon ölümün gerisinde kaldı.

HSBC’nin baş Asya ekonomisti Frederic Neumann, Çin’in ekonomik büyümesi beklentileri aşarken, manşet rakamın “altta yatan bazı kırılganlıkları maskelediğini” söyledi.

Financial Times’a konuşan Neumann, “Büyümedeki artış gerçekten de sanayi üretiminden kaynaklandı ve bu da ABD’nin ithalat kısıtlamaları beklentisiyle ihracatın önden yüklenmesinin desteğine işaret ediyor” dedi ve ekledi: “ABD’nin ithalat kısıtlamaları etkisini göstermeye başladığında bu durum kaçınılmaz olarak bir geri ödemeye yol açacaktır.”

Geçen hafta açıklanan gümrük rakamlarına göre, Çinli üreticilerin durgun iç talebi telafi etmek için üretimlerini artırmasıyla güçlü ihracat büyümesi sayesinde Çin’in dünyanın geri kalanıyla ticaret fazlası 2024 yılında neredeyse 1 trilyon dolara ulaşarak rekor kırdı. İthalat büyümesi ise daha mütevazı kaldı.

Neumann, “Çin ekonomisindeki mevcut Aşil topuğu gerçekten de tereddütlü tüketici,” diye ekledi. “Tüm bunlar daha fazla teşvik ihtiyacına, özellikle de tüketici harcama gücünün desteklenmesi ihtiyacına işaret ediyor” dedi.