Çevirmenin notu: Britanya, NATO bünyesinde Rusya’ya karşı en agresif tutumu benimseyen taraflar arasında yer alıyor. Ve Kiev yönetiminin son 8 yıl boyunca savaşa hazırlanmasında Londra’nın payı epey büyüktü. Destek sadece askeri ve mali boyutta değildi ve bunun propaganda boyutu da vardı. Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü (RUSI), işin bu kısmında bayrağı devralmıştı. RUSI’den askeri uzman Jack Watling, kamuoyu yoklamaları üzerinden Rus toplumunun Ukrayna’daki askeri müdahaleye dönük görüşlerini ve Moskova’nın önümüzdeki süreçte atabileceği adımları değerlendiriyor.
Kremlin’in gözünden Rusya
Jack Watling — RUSI
27 Ocak 2023
Rus seçkinleri savaş konusunda son derece kötümser olsalar da Rus toplumunda yapılan anketler Kremlin’e Ukrayna’daki kayıpları sürdürebileceğine dair güven veriyor gibi görünüyor.
Halkın duyarlılığı hakkında yapılan yoklama ve değerlendirmeler, Rusya’nın siyasi karar alma sürecinin önemli bir kısmını oluşturuyor. Rusya Federal Güvenlik Teşkilatı (FSB), Ukrayna’yı işgalinden önce Ukrayna toplumu üzerinde kapsamlı bir anket düzenledi. Ayrıca kendi ülkelerindeki insanları araştırmaları için rutin olarak Rus “siyasi teknoloji uzmanlarını” görevlendirirler. Bu akademik anketleri incelemek, Kremlin’in kendi halkını nasıl algıladığını ve rejimin istikrarına yönelik riskler hakkında fikir sunabilir.
RUSI, Ukrayna’da yaşanan savaşla ilgili olarak Kremlin adına gerçekleştirilen bir dizi akademik ankete erişti. Bu makale, kaynakları korumak adına belli başlı anketlerden ayrıntılar vermese de bu tür anketlerdeki eğilimlere atıfta bulunacak. Anket, Rus toplumunu beş geniş kategoriye ayırma eğilimindeydi: Kozmopolitler, nihilistler, sadıklar, küreselci vatanseverler ve ‘Hurra’ vatanseverleri. Nüfusun yaklaşık yüzde 12 ile 15’ini oluşturan kozmopolitlerin, faal durumdaki muhalefetin çekirdeğini oluşturduğu kabul görüyor ve bu grubun yarısından biraz daha azının Ukrayna ile kişisel bağları olduğu değerlendirmesi yapılıyor. Nüfusun yüzde 10’undan biraz fazlasını oluşturan nihilistler, hükümeti eleştirse de büyük oranda ilgisiz ve edilgen olarak görülüyor. Bu grubun kozmopolit muhalefeti desteklemesi pek mümkün görünmüyor.
Geri kalan grupların tamamının, değişik yoğunluk seviyelerine rağmen hükümeti desteklediği düşünülüyor. Hurra vatanseverleri — nüfusun yaklaşık 20 ila 25’ini oluşturuyorlar — en ciddi politik kaygıyı ifade ediyorlar, zira çatışmaya en fazla yatırım yapanlar ve bu nedenle başarısızlıkları en fazla eleştirenler onlar. Kategorizasyondaki en büyük farklılaşma, sadık olanlar ve küreselci vatanseverler arasında ve büyük ölçüde siyasetle ilişki düzeyini yansıtıyor.
Kremlin, bu grupların izlediği medyaya büyük ihtimam gösteriyor. 2022’nin ağustos ve ekim aylarında RUSI tarafından Rus toplumu üzerine yapılan gizli bir yoklama, bağımsız medyaya değer verdiğini iddia eden kesimin oranında kayda değer bir artış olduğuna işaret ediyor. Bununla beraber “bağımsız” ile ne kastettikleri sorusuna yanıt verenlerin çoğu, bunun kendi görüşlerini yansıtan medyaya karşılık geldiğini ve Kremlin’in kontrolündeki televizyon kanallarını ve diğer devlet medyasını en bağımsız ve güvenilir olarak kabul ettiklerini söyledi.
Mayıs ve ağustos aylarında Kremlin adına yapılan akademik anketlerde, Ukrayna’daki savaşa yüksek düzeyde destek verilirken ve çok sınırlı ilgi veya bağlılık sergilenirken, durum seferberlik ilanından sonra değişti. Seferberlikten bu yana gizli anketler, savaşın daha geniş ölçüde tartışıldığını ve toplumun daha geniş bir kesiminin hem kendi gelecekleri hem de savaşın Rusya üzerindeki ekonomik etkisi konusunda karamsar olduklarını gösterdi. Belki de en ihtilaflı olanı, toplumsal kesimler arasında son derece olumsuz değerlendirilen önlemler arasında yer alan sınırların kapatılmasıydı.
Fakat bu artan karamsarlık şimdilik hükümet açısından tehdit olarak algılanmıyor. Kötümser olanların çoğu, savaşta başarılı bir sonuç elde edilmesi amacıyla getirilen tedbirleri destekliyor. Diğerleri de karamsar ama bunu Rusya’nın yaptığı hataların bir sonucu değil, NATO’nun dayatması olarak görüyor. Ancak diğerleri sonuçtan epey kaygılı. Anketlerde kaydedilen en büyük endişe nükleer savaştı; katılımcılar nükleer savaş olasılığını azaltmanın yolu olarak belirlenen tedbirleri destekliyordu.
Kremlin açısından mevcut manzara, medya üzerinde büyük bir etkiye sahip olduğuna inanmasına yetecek bir manzara gibi görünüyor. Batılı liderler, Rusya’nın nükleere başvurma konusundaki tavrının, Rusya’nın hasımlarını zorlamanın yanı sıra tek taraflı olarak üretilen bu tehditleri yayma konusunda iç korkuları artırmak ve dolayısıyla hükümete olan desteği artırmakla ilgili olduğunu not etmeli.
Şimdilik Rusya’nın Hurra vatanseverleri savaşın gidişatını yüksek sesle eleştiriyor, ancak eleştirileri büyük ölçüde belirli komutanlara, yerel idarecilerin seferberliği uygulama tarzlarına ve hatta toplumun geniş kesiminin tutumlarına yönelik. Öfkelerini henüz Devlet Başkanı Putin’e yöneltmediler, bu, Kremlin’in onları geçmekten caydırmak için canla başla uğraşacağı bir kırmızı çizgi. Bunu yaparlarsa Rusya’nın seçkinleri arasındaki en hoşnutsuz kesimlerin Putin’in ötesinde bir dünyayı keşfetmeye başlaması ve felaketle ilgili diğer açıklamaları Rus halkına iletmesi mümkün hale gelir.
Kremlin, savaş alanında yaşanan kayıpların Hurra Vatanseverlerini suçlamaları azaltmaya itmeyeceği için şimdilik rahat gibi. Aynı zamanda Rus halkının daha geniş bir bir kesimi savaşla ilgilenmeye başladıkça ve savaşa olan ilgi, yerel siyaset ve ekonominin ötesine de yayıldıkça Rus toplumu — çok azı eyleme geçmek isteyecek olsa da — muhtemelen daha fazla parçalanmış hale gelecek. Kremlin, sulh zamanında siyasi seferberliği bastırmak ve bunun altını oymak için muhaliflerini tecrit etmeyi ve ardından onları kutuplaştırmak için paralize etmeyi kullanmıştı. Bunun sonucu kayıtsız bir toplum oldu.
Toplumun edilgen olmasını teşvik etmek rejimin güvenliğini tesis edebilir ama Kremlin, şu an halkı savaşmak için seferber etme ve aynı zamanda onların Kremlin üzerinde hâkimiyet kurabilecek kadar geniş bir seçim bölgesinde birleşmelerini önleme çemberini tamamlamak zorunda. Rejimin güvenliği Rus siyasetinin örgütleyici mantığı olarak kaldığı sürece halkın ilgisizliği de muhtemelen muhafaza edilecek.
Anketler üzerinden çizilen resim, Kremlin’in kayıpları sürdürebileceği, ancak savaş alanında daha elverişli bir pozisyon — ve sanayiyi savaşa odaklama yönünde daha tutarlı bir adım — elde etmek için gereken toplumsal birliği oluşturmaya çalışmasının aksilikler devam ederse Putin için riskleri önemli ölçüde artıracağı. Fakta şu an için Kremlin, savaşı uzatmanın yaratacağı iç sorular konusunda rahat görünüyor. Bununla birlikte Kremlin’in Ukrayna toplumuna ilişkin çizdiği resmin epey yanlış olduğu göz önüne alındığında Rus toplumuyla ilgili anketlerin benzer şekilde çarpık bir görüş üretip üretmediği sorgulanmalı.
