Çevirmenin notu: Yeni ABD Başkanı Donald Trump’ın Grönland’ı, gerekirse askeri zor yoluyla Amerikan topraklarına katmak istemesi üzerine çok şey yazıldı ve yazılmaya devam ediyor. Yenilenmiş bir tür Amerikan milliyetçiliğine ve iktisadi merkantilizmle belirlenmiş “saf jeopolitik” kavrayışına yaslanan bu yeni yayılmacılığın bir de Kuzey Amerika’nın iç sömürgeleştirilmesine yönelik kolonist zihnin canlandırılması eşlik ediyor. “Amerikan sınırı” (American frontier) ya da “Vahşi Batı” olarak da bilinen Birleşik Devletler’in batı bölgelerine yönelik beyaz yerleşimci hücumu, esas olarak “sınır zihniyeti” kavramında cisimleşen bir milliyetçi-sömürgeci söylemin başar unsurlarından biriydi. Çevirisini verdiğimiz makalede de bahsi geçen tarihçi Frederick Jackson Turner, bu terimin “Kızılderili tüccarlar, avcılar, madenciler, çiftlik sahipleri, ormancılar ve her türden maceraperest tarafından seyrek olarak işgal edilen toprak kuşağı” anlamına geldiğini ve “genişleyen bir toplumun esasen özgür toprakların kenarındaki geçici sınırını” oluşturduğunu belirtiyordu. Hem “sınır”, hem de Amerikan batısı, vahşilik/ilkellik ile modern toplum/medeniyet arasındaki ayrım çizgisine işaret ediyordu. Elbette, bu sınır mentalitesi, beyaz yerleşimcilerin “uygarlaştırıcı” misyonu ile “vahşi” yerlilerin tehcirini, mülksüzleştirimesini, katledilmesini ya da mümkünse ehlileştirilmesini içeriyordu. Amerikan yerleşimcilerinin üçüncü “sınır” mücadelesinde işgal edilen Vahşi Batı (aşağı yukarı 1840-1890 arası), bugün hâlâ Amerikan ve dünya kültüründe önemli bir yeri olan tekdüze manzaranın benzersiz unsuru “kovboy” imajı ile bilinir. Toprakla uğraşmak, zorlu doğa koşulları, karmaşık ve tehlikeli kentlerden uzaklık… Amerikan yerleşimcilerinin Avrupa’daki faşist hareketlere ilham kaynağı olan “meziyetleri”dir bunlar ve Grönland, yeni Amerikan yerleşimci mantığına ve yayılmacılığına çok uygun bir peyzaj sunmaktadır. Üstelik bu, şimdi yeni teknoloji milyarderleri tarafından gündeme getirilmektedir.

Grönland için Ruhani Dava

Ian Ward
Politico
16 Ocak 2024

Seçilmiş Başkan Donald Trump ABD’nin Grönland üzerindeki kontrolünü genişletme önerisine yoğunlaşırken, MAGA [Amerika’yı Yeniden Büyük Yap] hareketindeki müttefiklerinin çoğu bu hamleyi geleneksel dış politika terimleriyle savundu. Bu argümanın yaygın bir biçimine göre, Grönland’ı satın alarak, ilhak ederek ya da hükümetiyle yeni bir anlaşma yaparak üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmak, ada ülkesinin kilit nakliye yollarına yakınlığı, Kuzey Kutbunu kontrol etmek için jeostratejik önemi ve kritik minerallerin geniş rezervleri göz önüne alındığında, Amerika’nın acil jeopolitik ve ekonomik çıkarlarına hizmet edecektir.

Fakat Trump’ın katı Amerikan milliyetçiliğinin güçlü bir tekno-ütopyacılıkla birlikte var olduğu, Yeni Sağ olarak bilinen muhafazakâr hareketin kıyısında, Trump’ın savunucuları Grönland’ı almak için daha az geleneksel –ama daha az etkili olmayan– bir durum ortaya koyuyorlar. Yeni Sağ’ın birçoğunun gözünde Grönland’ı almak sadece Amerika’nın maddi ve stratejik çıkarları için değil; aynı zamanda Amerika’nın manevi refahı için de kilit önem taşıyor.

Bu argümanın versiyonları Vahşi Batı’dan gerçek manyaklıklara kadar çeşitlilik gösteriyor: Yeni Sağ’dan bazıları Grönland’ı almanın yeni bir Amerikan sınırının açılmasını temsil edeceğini, 19. yüzyılın Amerikan öncülerine büyük ölçüde aşılayan “sınır zihniyetini” ve “yerleşimci ruhunu” yeniden canlandıracağını savunuyor. Diğerleri ise Grönland’ın, nihai olarak Mars’a yerleşmek de dahil olmak üzere, Amerikan genişlemesinin daha iddialı başarıları için bir tür manevi ve teknolojik hazırlık alanı olarak hizmet edebileceğini savunuyor. Vurgu ve kapsamdaki farklılıklara rağmen, bu argümanların çoğu Trump’ın yeniden seçilmesinin Amerika’yı manevi bir canlanmanın eşiğine getirdiği ve bölgesel genişlemenin bu dönüşüm için gerekli bir katalizör görevi görebileceği önermesinden yola çıkıyor.

Trump’ın mega bağışçısı ve Peter Thiel’in Palantir’deki kurucu ortağı Joe Lonsdale, BBC’ye verdiği son röportajda, “Bence sınırlara sahip olmak çok sağlıklı” dedi. “Bu bir sınır zihniyeti – yeni olasılıkları değerlendiriyor, yeni şeyler yaratıyor.”

Şimdiye kadar bu argümanlar, birçoğu Silikon Vadisi’nin yükselen “teknoloji sağı” ile bağları olan küçük –ve ziyadesiyle çevrimiçi– bir muhafazakâr kadro etrafında dönüp duruyordu. Fakat yeni Trump yönetiminde güçlü ve potansiyel olarak sempatik bir kitle bulabilirler. Bu potansiyel müttefiklerin başında, şu anda Grönland’ı kontrol eden ve kaderini belirlemede etkili olacak Danimarka’ya, Trump’ın büyükelçi olarak seçtiği Ken Howery geliyor. Silikon Vadisi’ndeki “PayPal mafyası”nın orijinal bir üyesi ve Trump’ın eski İsveç Büyükelçisi Howery, hem Elon Musk’a hem de Yeni Sağ’da önemli bir figür olan Thiel’e yakın.

Birçok durumda muhafazakârlar, Amerikalıların lise tarih derslerinden aşina olabilecekleri bir kavramdan yola çıkıyorlar: Frederick Jackson Turner’ın “sınır tezi”. Turner tarafından ilk kez 1893’te ortaya atılan bu teori, Amerika’nın Batı sınırına yerleşilmesinin ülkenin gelişmekte olan kültürünü ve siyasi ahlakını şekillendirmede önemli bir rol oynadığını ve 1890’larda sınırın kapanmasının ülkenin benlik algısı için büyük bir tehdit oluşturduğunu savunuyor.

Daha çağdaş tarihçiler Turner’ın tezine karşı çıksalar da Trump’ın müttefikleri onun önerisini savunurken Turner’ın görüşlerini açıkça dile getirdiler. Aralık ayında, Yeni Sağ’ın en iddialı milliyetçi kanadının sözcüsü haline gelen IM-1776 dergisi, Grönland’a yerleşmenin “Batılı insanların girmesi için yeni bir bölgenin açılmasını, zamanla soğuk iklim ve sert arazi tarafından şartlandırılmış yeni bir halk oluşturacak bir sınırı” temsil edeceğini savunan isimsiz bir yazarın makalesini yayınladı.

Daha ana akım muhafazakârlar da benzer bir ses çıkardılar. Bu hafta, Trump’a yakın düşünce kuruluşu Center for Renewing America’nın başkan yardımcısı Eric Teetsel, Trump’ın Grönland önerisini “Plymouth Rock’tan Lewis ve Clark’a, Sooner’lardan 49er’lara, daha iyi bir yaşam hayallerinin peşinde uzun ihtimallere meydan okuyan kaşifler” geleneğine yerleştiren bir yazı yayınladı.

Teetsel, “100 yıl boyunca Amerika’nın iç ve dış politikası, denizden parlayan denize kadar kaderimizi kontrol etme yetkisi tarafından belirlendi,” diye yazdı. “Seçilmiş Başkan Trump bu ruhu yeniden canlandırıyor.”

Bu söylemlerin hiçbiri teknoloji sağı için daha önce görülmemiş şeyler değil. Son yıllarda Thiel ve diğer üyeler, liberter zihniyetli bireylerin liberal demokrasilerin kısıtlamalarından kaçmalarını sağlamak için tasarlanmış çeşitli “çıkış projeleri” ile uğraştılar. Son öneriler Batı Dağları’nda şebekeden bağımsız yaşamaktan “seasteading”e ya da uluslararası sularda yüzen platformlar üzerinde özerk topluluklar kurmaya kadar uzanıyor.

Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, teknoloji sağındaki bazıları Trump’ın Grönland planlarını ana akım Amerikan toplumundan “çıkmak” için potansiyel bir fırsat olarak görüyor. Kripto para ile desteklenen özerk bir “ağ devleti” kurmaya çalışan Praxis adlı bir şirketin kurucusu olan Dryden Brown, “Grönland sınırın yeniden açılmasını temsil ediyor,” diye yazdı (Proje Thiel’in çevresindeki bir dizi yatırımcının desteğini aldı). Brown, bu yılın başlarında, Mars’ta kendi kendini idame ettiren bir koloni için bir “prototip” olarak hizmet edebileceğini varsaydığı Grönland’ı yeni bir “özelleştirilmiş charter devleti” –proje meyve vermedi– için olası bir yer olarak ziyaret ettiğini söyledi. Önerisini açıkladığı yazısında Elon Musk’ı etiketledi.

Yine de MAGA öncülerinin Grönland’da yeni bir süper koloni için teknoloji sağının görkemli planlarının arkasında yekpare biçimde bulunmadığına dair işaretler var. Trump’ın Grönland’ı satın alma planını genel olarak destekleyen Steve Bannon, War Room podcast’inin son bölümünde, teknoloji sağının Grönland için “transhümanist” vizyonu olarak adlandırdığı şeyden uzaklaşarak Musk ve teknoloji sağıyla devam eden kavgasında yeni bir cephe açtı.

Bannon, “Umarım bu adamlar tarafından önerilen şey Grönland değildir,” dedi.

Entelektüel tartışmalar bir yana, Trump’ın Grönland planları –Panama Kanalı’nın kontrolünü yeniden ele geçirme ve potansiyel olarak Kanada’nın bazı kısımlarını ABD için talep etme önerisinin yanı sıra– popülist-milliyetçi sağdaki pek çok kişinin ABD için gerçek bir jeostratejik zorluk olarak gördüğü şeye yanıt veriyor. Çin’in yükselişi ve Amerikan askeri ve iktisadi hegemonyasının düşüşüyle birlikte, birçok muhafazakâr Soğuk Savaş sonrası “tek kutuplu anın” sona erdiğine ve büyük güçler arasındaki emperyal atakların arttığına inanıyor.

Muhafazakâr dış politika analisti Sumantra Maitra, Rusya’nın Ukrayna’daki hamlelerine, Çin’in Sri Lanka ve Afrika’daki tasarımlarına ve İsrail ile Türkiye’nin Suriye’deki manevralarına işaret ederek, “Yeni bir emperyalizm çağında olduğumuzu zaten gördük,” dedi. Maitra, çok kutuplu küresel düzenin çöküşüyle birlikte, “ABD’nin kendi çıkarlarını [savunmaya] alışmış normal bir büyük güç gibi davranmaya başladığını” söyledi.

Yine de Maitra, Grönland’ı talep etmek için yapısal ve maddi gerekçelerin kendi başlarına yeterince güçlü olduğu göz önüne alındığında, genişleme için manevi davaya biraz şüpheyle yaklaşmaya devam ettiğini söyledi. Fakat argümanın faydasını da görüyor.

“Eğer daha fazla rekabete ve daha fazla yeniliğe yol açacaksa, benim için sorun yok.”

Editörün notu: Aşağıda sıcağı sıcağına çevirisini verdiğimiz makalenin yazarı Electronic Intifada yayının genel yayın yönetmeni Ali Abunimah. İsrail’in 1 yılı aşkın süredir Gazze’ye yönelik yürüttüğü soykırıma varan askeri saldırı, yeni Trump yönetiminin müdahalesiyle 19 Ocak’tan itibaren duracak. Filistin direnişinin veya İsrail saldırganlığının kazanıp kazanmadığına ilişkin tartışmalar bir süre daha devam edecek gibi görünüyor. Abunimah, İsrail’in askeri ve siyasi hedeflerine ulaşamadığını, Filistin direnişinin ise aslında daha önce işgalci güçlerin zafer ilan ettiği bölgelerde siyonistlere karşı silahlı mücadelesini sürdürmeye devam ettiğine işaret ediyor. Direnişin askeri kapasitesi, yazara göre, İsrail’in içerisinde de kamuoyu değişikliğine neden olmuş durumda. Elbette, en büyük faktörler arasında, Trump da yer alıyor.

Trump neden İsrail’e Gazze’ye yönelik savaşını sonlandırması için baskı yapıyor?

Ali Abunimah
Electronic Intifada
15 Ocak 2024

Çarşamba sabahı itibariyle Filistin’de, Gazze’deki İsrail soykırımını sona erdirecek ve Filistinli ve İsrailli esirleri serbest bırakacak bir anlaşmanın yakın olduğuna dair umutlar hâlâ yüksekti.

Doha’daki müzakerecilerin, en az on binlerce kişinin ölümüne ve milyonlarca kişinin hayatının altüst olmasına neden olan, 15 aydan fazla bir süredir İsrail’in acımasız bombardımanı ve açlık gibi tarifsiz zulümlerine maruz kalan bir halka rahat bir nefes aldıracak bir anlaşmanın son detaylarını belirledikleri bildirildi.

Anlaşma kabul edildiği ve uygulandığı takdirde İsrail için büyük bir stratejik yenilgi anlamına da gelecek.

Medyada yer aldığı şekliyle anlaşmanın ana hatları, mayıs ayında ABD Başkanı Joe Biden tarafından ortaya konan ve Hamas tarafından kabul edilen çerçeveye dayanan üç aşamalı bir süreci öngörüyor.

Buna göre derhal ateşkes ilan edilecek, büyük miktarda insani yardım girişi sağlanacak ve İsrail Gazze’den kademeli olarak çekilecek, buna birkaç hafta sürecek esir takası eşlik edecek.

Salı günü BreakThrough News kanalındaki Dispatches programında gazeteci Rania Khalek ile tartıştığım kilit soru, geçen yıl hiçbir yere varmayan aynı anlaşmanın neden şimdi imzalanmak üzere olduğuydu.

Geniş kapsamlı bir tartışmada ayrıca Suriye hükümetinin çöküşü, Direniş Ekseninin geleceği ve çok daha fazlası hakkında konuştuk. Tüm tartışmayı videoda izleyebilirsiniz.

Direniş hâlâ güçlü

Khalek’e de söylediğim gibi, iki kilit faktör direnişin gücü ve bir haftadan kısa bir süre sonra ABD Başkanı olarak Beyaz Saray’a dönecek olan Donald Trump.

Genel kanının aksine Trump, İsrail’e Tel Aviv’i şoke eden ve Biden yönetiminin uygulamayı kesinlikle reddettiği türden olağanüstü bir baskı uyguluyor.

15 ay sonra Filistinli direniş savaşçıları, İsrail’in işgalinin ilk haftalarında girdiği ve sözde kontrol altına aldığı kuzey bölgeleri de dahil olmak üzere, Gazze’nin bulundukları her yerinde İsrail işgal güçlerine saldırmaya devam ediyor.

Ağır kayıplar ve sürekli yıpranma, aylardır İsrail ordusunun, büyük ölçüde sağlam kalan geniş bir tünel sistemiyle hareket eden bir direnişi yenmek için nafile bir çaba sürdürme yeteneğini ve moralini tüketiyor.

Bunun ışığında, İsraillilerin açık bir çoğunluğu artık savaşı sona erdirecek kapsamlı bir anlaşmayı destekliyor, sadece İsrail’in gelişigüzel bombardımanından kurtulan esirler eve dönene kadar geçici bir duraklamayı değil. Bu, 7 Ekim 2023 direniş operasyonu nedeniyle Gazze’deki Filistinlilerden intikam alma arzusu doyumsuz görünen İsrail kamuoyunda büyük bir değişim.

Gücün gerçekte saklı olduğu yer

Diğer kilit faktör ise Trump’ın müdahalesi. Seçilmiş başkan geçen hafta Orta Doğu temsilcisini göndererek İsrail’e haddini bildirdi.

İsrail ile ABD arasındaki gerçek güç ilişkilerini sembolik bir şekilde ortaya koyan Steve Witkoff, geçtiğimiz cuma günü Binyamin Netanyahu’nun ofisine ertesi gün İsrail’e geleceğini ve kendisiyle görüşmek istediğini bildirdi.

İsrail gazetesi Haaretz’e göre Netanyahu’nun yardımcıları “kibarca bunun Şabat günü olduğunu ama başbakanın kendisiyle cumartesi gecesi memnuniyetle görüşebileceğini” söyledi.

Haaretz, “Witkoff’un açık tepkisi onları şaşırttı” diye ekledi. “Onlara aşağılayıcı bir İngilizceyle Şabat’ın kendisini ilgilendirmediğini açıkladı. Mesajı açık ve netti.”

Netanyahu Trump’ın elçisinin emirlerine itaat etti ve “Witkoff ile resmi bir görüşme yapmak üzere” emredildiği gibi ofisine gitti ve ardından anlaşmayı imzalamak üzere Katar’a döndü.

Haaretz’e göre bu görüşmenin sonucu, “Witkoff’un İsrail’i, Netanyahu’nun son altı ayda defalarca reddettiği bir planı kabul etmeye zorlaması” ve İsrailli esirlerin serbest bırakılmasının Filistinli esirlerin serbest bırakılması, savaşın sona ermesi ve İsrail’in Gazze’den aşamalı da olsa tamamen çekilmesi şartına bağlı olduğu yönündeki tutumundan vazgeçmeyen Hamas’a ciddi bir taviz vermesi oldu.

Bu tek hareket, İsrail lobisinin ABD hükümeti üzerinde belirleyici bir etkiye sahip olduğu efsanesini yıkabilir.

Stratejik bir yenilgi

İsrail’in devam eden soykırımının korkunç ve hâlâ tam olarak bilinmeyen bedeli karşısında bu nasıl İsrail için stratejik bir yenilgi ve Filistin direnişi için bir zafer anlamına gelecektir?

Basitçe ifade etmek gerekirse, İsrail Netanyahu’nun defalarca sözünü ettiği “topyekûn zafere” ulaşmakta tamamen başarısız olacaktır.

Netanyahu haziran ayında ABD Kongresinde yaptığı konuşmada, “Hamas teslim olur, silahsızlanır ve tüm rehineleri geri verirse Gazze’deki savaş yarın sona erebilir,” demişti. “Fakat bunu yapmazlarsa İsrail, Hamas’ın askeri yeteneklerini ve Gazze’deki yönetimini yok edene ve tüm rehinelerimizi eve getirene kadar savaşacaktır.”

Başbakan, “İşte tam zafer budur ve daha azına razı olmayacağız,” diye eklemişti.

Eğer bu anlaşma gerçekleşirse İsrail bu hedeflerin hiçbirine ulaşamamış olacak: Hamas yok edilmemiş ya da silahsızlandırılmamış olacak. Savaş sonrası düzenlemeler ne olursa olsun Hamas Gazze’de fiili kontrolü elinde tutmaya devam edecek ve İsrail neredeyse 500 gün süren soykırıma varan imha ve eşi benzeri görülmemiş kitlesel yıkımın ardından kuşatma altındaki küçük bir bölgeye kendi iradesini dayatmayı başaramamış olacak.

İsrail’in Gazze halkını etnik olarak temizleme ve Yahudi sömürgecilerle yeniden yerleştirme yönündeki pek de gizli olmayan arzuları yenilgiye uğratılmış olacak.

Dahası, İsrail bir zamanlar dünyada sahip olduğu yere geri dönmeyecek. Her zamankinden daha fazla, liderleri ve askerleri kaçak savaş suçluları olan, dünyayı özgürce dolaşamayan, hor görülen birer parya olacak.

Beklenmedik baskı

“Trump’ın şu anda uyguladığı baskı İsrail’in ondan beklediği türden bir baskı değil. Meselenin özü bu baskıdır,” dedi Netanyahu’nun bir vekili geçenlerde.

Başta İsrailli liderler olmak üzere herkes, ilk döneminde olabildiğince İsrail yanlısı olan Trump’ın Netanyahu üzerinde herhangi bir baskı kurmasına şaşırmış görünüyor.

ABD seçim kampanyası sırasında Trump, İsrail’in Gazze’deki “işini bitirmesine” izin vermekten bahsetmişti ki bu hem kendi tabanı hem de İsrail hükümeti için heyecan verici bir söylem anlamına geliyordu.

Bu yazarın da belirttiği gibi, başka bir şeylerin döndüğüne dair ilginç bir gösterge, Trump’ın bu ayın başlarında sosyal medyada Netanyahu’yu ziyadesiyle eleştiren bir video yayınlamasıydı.

Videoda Columbia Üniversitesi profesörü Jeffrey Sachs, Netanyahu’yu ABD’yi Irak’taki savaşa sürüklemekle, ABD’nin İran’la savaşa girmesini sağlamaya çalışmakla suçluyor ve İsrail liderini “derin, karanlık bir orospu çocuğu” olarak nitelendiriyor.

Bu, Biden’ın aksine Trump’ın koşulsuz desteğine kesin gözüyle bakılamayacağının bir işaretiydi.

Fakat daha önce de işaretler vardı: Temmuz ayında, daha ABD seçimlerinden önce, Trump Netanyahu’ya Gazze’deki savaşın Trump göreve dönmeden önce sona ermesini istediğini söyledi.

Trump’ın elçisi Witkoff’un da bu son tarih konusunda kararlı ve tutarlı olduğu bildiriliyor.

Ve kampanyanın son aşamalarında Trump, Biden-Harris yönetiminin soykırıma verdiği amansız destekten tiksinen geleneksel olarak Demokrat ağırlıklı seçmenlere kur yapmıştı.

“Michigan’daki ve ülke genelindeki Müslüman ve Arap seçmenler sonu gelmeyen savaşların durmasını ve Orta Doğu’da barışa dönülmesini istiyor. Tek istedikleri bu,” demişti Trump, diğer tüm kararsız eyaletlerle birlikte kazandığı Michigan’daki bir mitingde.

Trump’ın motivasyonu nedir?

Khalek ve bu yazarın da tartıştığı gibi, Trump’ın İsrail’e baskı yapma konusundaki şaşırtıcı istekliliğinin arkasında ne olabileceğini anlamak için Filistin mücadelesine herhangi bir sempati duyduğunu düşünmek gerekmiyor.

Trump genellikle öngörülemez ve değişken olsa da, dünya görüşünün tutarlı bir yönü, Amerika’nın geleneksel “müttefiklerini” Amerikan cömertliğinden yararlanan müşteri devletlerden başka bir şey olarak görmemesi.

Onlara karşı duygusal bir bağlılığı yok gibi görünüyor ve onları “Önce Amerika” gündemi için hayati önemde görmüyor.

İlk döneminde, transatlantik güvenlik ittifakının temel taşı olduğu varsayılan Almanya’yı, ülkede konuşlu ABD birliklerinden “servet kazanmakla” suçladığında NATO’ya bakışı buydu.

Görünürdeki müttefik ve ortaklarından milyarlarca dolar talep ederek, “Neden ülkeleri savunalım ve karşılığını almayalım?” diye gürlemişti.

Şimdi bu tutumunda daha da inatçı.

ABD’nin en büyük ticaret ortağı olan Kanada’ya bile saldırarak ABD’nin sömürüldüğünü ve Kanada’nın mallarına ihtiyacı olmadığını söyledi.

Hatta ABD’nin Kanada’yı 51. eyalet olarak bünyesine katması çağrısında bulundu.

Trump’ın uzun zamandır transatlantik egemen sınıflar tarafından –ikincil de olsa– ortak olarak görülen ülkeleri küçümsediği düşünüldüğünde, İsrail’e neden farklı davrandığı sorusu akla geliyor.

Özellikle de İsrail’in uzun zamandır Amerikan cömertliğinin en büyük alıcısı olduğu bir dönemde.

En azından Trump, İsrail’in faturalarını Amerika ödediği için emirleri de Amerika’nın vereceği yaklaşımını benimseyecek gibi görünüyor.

Gazze anlaşması henüz tamamlanmamış olsa da, Trump’ın müdahalesiyle birkaç gün içinde kaydedilen ilerleme, Washington’un emir vermesinin ABD-İsrail ilişkisinin gerçek doğası olduğunun ve her zaman da öyle olduğunun altını çiziyor.

Bu gelişmeler, Biden yönetiminin ateşkes sağlamadaki başarısızlığının her zaman kasıtlı olduğunu ve Demokrat Parti hükümetinin soykırımı silahlandırmayı ve desteklemeyi olumlu bir şekilde seçtiğini şüpheye yer bırakmayacak şekilde ortaya koyuyor.

Bunun için hesap verilmesi gerekecek.

Trump’ın bölge için daha büyük planlarının ne olduğu henüz belli değil.

Yaygın olarak belirtildiği üzere, Trump’ın en cömert kampanya bağışçılarından biri fanatik İsrail yanlısı milyarder Miriam Adelson.

Adelson, 100 milyon dolarlık bağışını Trump’ın İsrail’in işgal altındaki Batı Şeria’yı ilhak etmesine destek vermesi şartına bağladığı yönündeki haberleri yalanladı.

Fakat onun ve Trump’ın tabanının diğer unsurlarının, Trump’ın kendisinin de söz verdiği gibi, Filistin dayanışma hareketine yönelik daha fazla iç baskı da dahil olmak üzere, aşırı Filistin karşıtı önlemleri uygulamak için yönetime yakın ve yönetim içindeki konumlarını kullanacaklarına şüphe yok.

Trump bu vaadini yerine getirirse ve getirdiğinde de kimse şaşırmamalı.

Fakat Trump, Çin’in, Rusya’nın ve BRICS gibi yeni çok kutuplu oluşumların devam eden yükselişi göz önüne alındığında, göreve ilk geldiği zamana kıyasla göreceli olarak çok daha zayıf bir ABD’nin başkanı olarak geri dönüyor.

ABD artık iradesini tek taraflı olarak tüm dünyaya dayatamayabilir, fakat Güneybatı Asya’daki küçük soykırım bağımlısı İsrail’e iradesini dayatabilir.

Gazze’deki Filistin halkının iyiliği için, Trump’ın baskısının korkunç kan banyosuna mümkün olduğunca çabuk bir son vermesini umalım.

LEE KEATH ve SAMY MAGDY /AP

İsrail ve Hamas arasında varılan ateşkes anlaşması mevcut taslağa göre yürürse Gazze’de çatışmalar 42 gün boyunca duracak, onlarca İsrailli rehine ve yüzlerce Filistinli tutuklu serbest bırakılacak. Bu ilk aşamada İsrail askerleri Gazze’nin sınırlarına çekilecek ve yardımlar artarken pek çok Filistinli evlerinden geriye kalanlara dönebilecek.

Asıl soru ateşkesin bu ilk aşamanın ötesine geçip geçemeyeceği.

Bu da birkaç hafta içinde başlaması beklenen müzakerelere bağlı. Bu görüşmelerde İsrail, ve Hamas ile ABD, Mısır ve Katarlı arabulucular, Gazze’nin nasıl yönetileceği gibi zorlu bir konuyu ele almak zorunda kalacaklar.

Bu 42 gün içinde ikinci aşamayı başlatacak bir anlaşma yapılmazsa İsrail, Hamas’ı yok etmek için rehinelerin tamamı kurtarılmadan Gazze’deki saldırılarına devam edebilir.

İki yetkili Hamas’ın ateşkes anlaşmasının taslağını kabul ettiğini doğruladı ancak İsrailli yetkililer ayrıntılar üzerinde hala çalışıldığını, yani bazı şartların değişebileceğini ya da tüm anlaşmanın suya düşebileceğini söylüyor. İşte Associated Press’in yayınladığı ateşkes taslağı ve muhtemel zorluklar:

Rehinelerin tutuklu Filistinlilerle takas edilmesi

İlk aşamada Hamas, İsrail tarafından hapsedilen yüzlerce Filistinlinin serbest bırakılması karşılığında 33 rehineyi serbest bırakacak. Aşamanın sonunda militanların elindeki yaşayan tüm kadın, çocuk ve yaşlıların serbest bırakılması gerekiyor.

Gazze’de sivil ve askerlerden oluşan yaklaşık 100 rehine bulunuyor ve ordu bunların en az üçte birinin öldüğüne inanıyor.

Ateşkesin ilk resmi gününde Hamas üç rehineyi, yedinci günde de dört rehineyi serbest bırakacak. Bundan sonra haftalık açıklamalar yapacak.

İsrail-Hamas ateşkes anlaşmasının taslağı

1. AŞAMA (42 gün)

• Hamas, aralarında kadın sivil ve askerler, çocuklar ve 50 yaş üstü sivillerin de bulunduğu 33 rehineyi serbest bırakacak.
• İsrail her sivil rehine için 30, her kadın asker için 50 Filistinli mahkûmu serbest bırakacak.
• Çatışmalar duracak, İsrail güçleri nüfusun yoğun olduğu bölgelerden Gazze Şeridi’nin sınırlarına doğru çekilecek.
• Yerlerinden edilen Filistinliler evlerine dönmeye başlayacak ve Gazze’ye daha fazla yardım girecek.

2. AŞAMA (42 gün)

• “Sürdürülebilir sükûnet” ilanı.
• Hamas, henüz müzakere edilmemiş sayıda Filistinli mahkûm ve İsrail askerlerinin Gazze Şeridi’nden tamamen çekilmesi karşılığında kalan erkek rehineleri (askerler ve siviller) serbest bırakacak.

3. AŞAMA

• Ölen İsrailli rehinelerin cesetleri ölen Filistinli savaşçıların cesetleriyle takas edilecek.
• Gazze’de yeniden yapılanma planının uygulanmasına başlanacak.
• Gazze’ye giriş ve çıkışlar için sınır kapıları yeniden açılacak.

Hangi rehinelerin ve kaç Filistinlinin serbest bırakılacağı konusu karmaşık. Bu 33 kişi kadınları, çocukları ve 50 yaş üzerindekileri, yani neredeyse tüm sivilleri kapsayacak ancak anlaşma Hamas’ı tüm yaşayan kadın askerleri serbest bırakmaya da zorluyor. Hamas önce yaşayan rehineleri serbest bırakacak, ancak yaşayanlar 33 kişiyi tamamlamazsa, cesetler teslim edilecek. Rehinelerin hepsi Hamas’ın elinde değil, dolayısıyla diğer militan grupların rehineleri teslim etmesi sorun olabilir.

Buna karşılık İsrail serbest bırakılan her sivil rehine için 30 Filistinli kadın, çocuk ya da yaşlıyı serbest bırakacak. Serbest bırakılan her kadın asker için İsrail, 30’u ömür boyu hapis cezasına çarptırılmış 50 Filistinli mahkûmu serbest bırakacak. Hamas tarafından teslim edilen cesetler karşılığında İsrail, savaşın başladığı 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana Gazze’de alıkoyduğu tüm kadın ve çocukları serbest bırakacak.

Aralarında askerlerin de bulunduğu onlarca kişi ikinci aşamaya kadar Gazze’de rehin tutulmaya devam edecek.

İsrail’in geri çekilmesi ve Filistinlilerin dönüşü

Taslak anlaşmaya göre, ilk aşamada İsrail askerlerinin, Gazze ile İsrail arasındaki sınır boyunca, yaklaşık bir kilometre genişliğinde bir tampon bölgeye çekilmesi gerekecek.

Bu da yerinden edilmiş Filistinlilerin Gazze şehri ve Gazze’nin kuzeyi dahil evlerine dönmelerine olanak tanıyacak. Gazze nüfusunun büyük bir kısmının devasa, bakımsız çadır kamplara sürülmesiyle birlikte Filistinliler, İsrail’in saldırıları nedeniyle birçoğu yıkılmış ya da ağır hasar görmüş olsa da evlerine geri dönmek için çaresizlik içinde.

Ancak bazı güçlükler var. Geçen yıl yapılan müzakereler sırasında İsrail, Hamas’ın bu bölgelere silah sokmasını engellemek için Filistinlilerin kuzeye doğru hareketlerini kontrol etmesi gerektiğinde ısrar etti.

Savaş boyunca, İsrail ordusu kuzeyi, Gazze’nin geri kalanından ayırarak, Netzarim Koridoru adı verilen ve askerlerin Filistinlileri bölgeden çıkararak üsler kurduğu bir alanı denetledi. Bu, kuzeyden merkeze doğru kaçan insanları aramalarına ve geri dönmeye çalışanları engellemelerine olanak tanıdı.

AP’nin yayınladığı taslakta İsrail’in koridordan çekilmesi öngörülüyor. İlk hafta içinde askerler kuzey-güney arasındaki ana sahil yolundan -Raşid Caddesi- çekilecek ve bu da Filistinlilerin geri dönüşü için bir yol açacak. Ateşkesin 22. gününde ise İsrail askerleri koridorun tamamından çekilmiş olacak.

Yine de salı günü görüşmeler devam ederken İsrailli bir yetkili ordunun Netzarim’de kontrolü elinde tutacağını ve kuzeye dönen Filistinlilerin buradaki denetimlerden geçmek zorunda kalacağını ısrarla vurguladı, ancak ayrıntı vermekten kaçındı.

Bu çelişkilerin giderilmesi gerginliklere yol açabilir.

İlk aşama boyunca İsrail, Refah Sınır Kapısı da Gazze’nin Mısır sınırı boyunca uzanan Philadelphia Koridoru’nun kontrolünü elinde tutacak. Hamas, İsrail’in bu bölgeden çekilmesi yönündeki taleplerini geri çekti.

İnsani yardım

İlk aşamada, Gazze’ye günde yüzlerce kamyon dolusu yiyecek, ilaç, malzeme ve yakıt gibi insani yardım girişinin artırılması planlanıyor. Bu, savaş boyunca İsrail’in izin verdiğinden çok daha fazla.

Aylarca yardım kuruluşları, İsrail’in askeri kısıtlamaları ve çete yağmacılığı nedeniyle Gazze’ye giren kısıtlı yardımları bile dağıtmakta zorlandı. Çatışmaların sona ermesi bu durumu hafifletebilir.

İhtiyaçlar ise çok büyük. Çadırlarda sıkışmış ve yiyecek ile temiz su sıkıntısı çeken Filistinliler arasında yetersiz beslenme ve hastalıklar yaygın. Hastaneler hasar görmüş durumda ve malzeme sıkıntısı çekiyor. Taslak anlaşma, evleri yıkılan on binlerce kişiye barınak yapmak ve elektrik, kanalizasyon, iletişim ve yol sistemleri gibi altyapıyı yeniden inşa etmek için ekipmanların girişine izin verileceğini belirtiyor.

Ancak burada da uygulama sorunları olabilir. Savaş öncesinde bile İsrail, Hamas’ın bu ekipmanları askeri amaçlarla kullanabileceği gerekçesiyle bazı malzemelerin girişini kısıtlıyordu. Başka bir İsrailli yetkili, yardımın dağıtımı ve temizlik çalışmaları üzerinde hâlâ düzenlemelerin yapıldığını, ancak Hamas’ın hiçbir rolünün olmayacağını söyledi.

Durumu daha da karmaşık hale getiren bir diğer konu, İsrail hükümetinin BM’nin Filistinli Mültecilere Yardım ve Çalışma Ajansı’nın (UNRWA) faaliyetlerini yasaklama ve bu ajansla tüm bağları kesme planına hâlâ bağlı olması. UNRWA, Gazze’deki yardımın ana dağıtıcısı ve eğitim, sağlık ve diğer temel hizmetleri sağlayan bir kurum.

İkinci aşama

Tüm bunlar işe yararsa, tarafların ikinci aşamayı da ele alması gerekiyor. Bu konudaki müzakereler ateşkesin 16. gününde başlayacak.

İkinci aşamanın ana hatları taslakta belirtiliyor: İsrail’in Gazze’den tamamen çekilmesi ve “sürdürülebilir sükûnet” karşılığında kalan tüm rehinelerin serbest bırakılması.

Ancak bu basit gibi görünen takas çok daha büyük meseleleri ortaya çıkarıyor.

İsrail, Hamas’ın askeri ve siyasi kabiliyetleri ortadan kaldırılmadan ve Hamas yeniden silahlanmadan, yani Hamas artık Gazze’yi yönetemez hale gelmeden tam bir çekilmeyi kabul etmeyeceğini söyledi. Hamas ise İsrail Gazze’deki tüm askerlerini çekene kadar son rehineleri teslim etmeyeceğini söylüyor.

Dolayısıyla müzakerelerde her iki tarafın da Gazze’yi yönetmek için bir alternatif üzerinde anlaşması gerekecek. Sonuç olarak Hamas’ın kendisinin iktidardan uzaklaştırılmasını kabul etmesi gerekiyor ki Hamas bunu yapmaya hazır olduğunu söyledi ancak İsrail’in şiddetle reddettiği gelecekteki herhangi bir hükümetten rol talep edebilir.

Taslak anlaşmada, ikinci aşama için bir anlaşmanın ilk aşamanın sonunda yapılması gerektiği belirtiliyor.

Eğer bir anlaşmaya varılamazsa ne olur? Bu birçok yönde ilerleyebilir.

Hamas, ikinci aşama üzerinde anlaşma sağlanana kadar ateşkesin devam edeceğine dair yazılı garantiler istemişti. Ancak ABD, Mısır ve Katar’dan sözlü garantilerle yetindi.

İsrail ise hiçbir güvence vermedi. Dolayısıyla İsrail müzakerelerde Hamas’a baskı yapmak için yeni bir askerî harekât tehdidinde bulunabilir ya da Başbakan Binyamin Netanyahu’nun tehdit ettiği gibi askerî harekâta yeniden başlayabilir.

Hamas ve arabulucular ilk aşamadan elde edilen ivmenin bunu yapmasını zorlaştıracağını düşünüyor. Saldırıyı yeniden başlatmak, kalan rehineleri kaybetme riskini artırabilir ve Netanyahu’ya karşı büyük bir öfkeye yol açabilir. Ancak Hamas’ı yok etmeden durmak, Netanyahu’nun kilit siyasi ortaklarını da kızdırabilir.
Üçüncü aşamanın daha az tartışmalı olması muhtemel: Kalan rehinelerin cesetleri, ölen Filistinli savaşçıların cesetleriyle takas edilecek ve uluslararası denetim altında Gazze’de 3 ila 5 yıllık bir yeniden inşa planı uygulanacak.