Bizi Takip Edin

DİPLOMASİ

İran ŞİÖ’ye tam üyelik belgesini imzaladı

Yayınlanma

İran, Şanghay İşbirliği Örgütü’nde (ŞİÖ) tam üyelik verilmesine ilişkin mutabakat zaptını imzaladı. Böylece İran’ın ŞİÖ’de tam üye statüsü kazanması için yaklaşık bir yıl sürecek resmi süreç başlatıldı.

İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Twitter hesabından paylaştığı mesajında, Özbekistan’ın Semerkant kentinde, İran’ın ŞİÖ’ye tam üyeliğine dair taahhüt belgesini örgütün Genel Sekreteri Zhang Ming ile birlikte imzaladığını duyurdu. Abdullahiyan ayrıca, İran’ın artık çeşitli ekonomik, ticari, transit, enerji vb. işbirliklerinde yeni bir aşamaya girdiğini belirtti.

2023’te tam üyelik

ŞİÖ’ye 2005’te gözlemci üye olarak katılan İran’ın tam üyelik süreci Eylül 2021’de başlatılmıştı.

İran’ın imzaladığı bu standart mutabakat, örgütün kuruluş tüzüğü ve Terörizm, Aşırıcılık ve Ayrılıkçılıkla Mücadele Sözleşmesi gibi ŞİÖ anlaşmalarına katılım da dahil olmak üzere bir ülkenin yerine getirmesi beklenen çeşitli yükümlülükleri ana hatlarıyla belirtiyor. Bu ön koşulları yerine getirdikten sonra Tahran, katılım belgelerini onay için Pekin’deki ŞİÖ Sekreterliğine sunacak.

Hindistan ve Pakistan’ın katılım süreçleri göz önünde bulundurularak, İran’ın muhtemelen 2023 yazında tam üye olacağı öngörülüyor.

Örgütün genel sekreter yardımcısı Grigory Logvinov, imzanın ardından Rus devlet televizyonuna verdiği demeçte, İran’ın artık toplantılara katılabileceğini, ancak tam üyeliğe ulaşmasının biraz zaman alacağını söyledi.

ABD yaptırımlarının etkisine karşı yeni fırsatlar

Batı ile yürütülen Nükleer Müzakereler’de çıkmaza giren İran, ŞİÖ ile ABD yaptırımlarının ekonomik izolasyon etkisini aşarak, özellikle ticari alanda geliştireceği işbirlikleri konusunda umutlu. İranlı yetkililer katılım sürecinin ülkenin ekonomik durumunu güçlendireceğini vurguluyor. İran’ın ŞİÖ ülkelerine petrol dışı ihracatının 2022’nin ikinci çeyreğinde yüzde 20 arttığı ve bu dönemde toplam 5,5 milyar dolara ulaştığı kaydediliyor.

Tahran’ın daimi üye olması, ŞİÖ’nün petrol ve gaz varlıklarını önemli ölçüde artırırken, özellikle Çin ve Hindistan’ın enerji ihtiyacı göz önüne alındığında İran’ın rezervleri, ulusal para birimlerinin kullanımı üzerinden bir mekanizma oluşturulabildiği takdirde, bu ülkelerin ihtiyaçlarını karşılayabilir.

Tahran, Çin ve Rusya ile yakın ilişkilerini pekiştirmenin yanı sıra, ŞİÖ’yü Orta Asya ile daha yakın ilişkiler kurmak için de diplomatik bir fırsat olarak görüyor. Nitekim Tahran’ın örgüte, geçen yılki ilk üyelik onayını, 2022 ilkbahar ve yaz aylarında Tacikistan, Kazakistan ve Özbekistan ile yaptığı bir dizi diplomatik işbirliği izledi. Orta Asya ülkeleri tarafından da İran potansiyel bir geçiş merkezi olarak değerlendiriliyor.

İran’ın Örgüte üyeliği, Afganistan da dahil olmak üzere bölgesel güvenlik alanında daha yakın işbirliği için fırsatlar yaratabilir. Nitekim Afganistan ve güvenlik konusu hemen hemen bütün üye ülkelerin gündeminde.

ŞİÖ Zirvesi ve ‘büyüme’ gündemi

ŞİÖ Devlet Başkanları Konseyi Zirvesi, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in ev sahipliğinde 15-16 Eylül’de Semerkant’ta düzenleniyor.

Temel gündemlerinden biri Örgütün genişlemesi olan zirvede, İran’ın tam üyeliğinin kesinleştirilmesinin yanı sıra, Mısır, Katar ve Suudi Arabistan’a diyalog ortaklığı statüsü verilmesi, Belarus’un örgüte kabulünün başlatılmasına karar verilmesi, Bahreyn ve Maldivler’e diyalog ortaklığı statüsü verilmesi gibi konuların da ele alınması planlanıyor.

ŞİÖ, ilk olarak Şanghay Beşlisi adıyla 1996’da Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan temsilcilerinin Çin’in Şanghay kentinde bir araya gelerek Sınır Bölgelerinde Askeri Güvenin Derinleştirilmesi Anlaşması’nı imzalamasıyla kurulmuştu.

2001’de Özbekistan’ın da katılımıyla üye sayısı 6’ya çıkan Şanghay Beşlisi’nin adı Şanghay İşbirliği Örgütü olarak değiştirildi. Pakistan ve Hindistan da daha sonra tam üye olarak örgüte kabul edildi. Türkiye’nin “diyalog ortağı” olarak yer aldığı ŞİÖ’ye 2005’te gözlemci üye olarak katılan İran’ın tam üyelik süreci Eylül 2021’de başlatılmıştı.

DİPLOMASİ

Kilit ülkelerin liderlerinin katılmayacağı COP29 iklim zirvesinin sönük geçmesi bekleniyor

Yayınlanma

Birleşmiş Milletler’in önemli iklim zirvesi COP29 yaklaşırken, dünya liderlerinin yokluğu etkinliğin potansiyel etkisine gölge düşürüyor.

Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği ve Brezilya liderleri bu yıl Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de yapılacak görüşmelere katılmayacak liderler arasında yer alıyor.

İklim taahhütleri için bir forum niteliği taşıyan bu toplantıda, özellikle de küresel dikkatin siyasi geçişler ve uluslararası rekabetlerle bölünmüş olması nedeniyle, daha az sayıda yüksek profilli duyuru ve taahhüdün yapılması bekleniyor.

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB liderliğinde devam eden geçiş süreci nedeniyle Brüksel’de kalmayı tercih etti. Bir sözcüye göre, yönetimi önümüzdeki beş yıl boyunca AB politikalarını yönlendirmeye hazırlanırken kritik bir görev olan yeni Avrupa Komisyonu üyelerini incelemeye odaklanması öncelik kazandı.

Sözcü, “Komisyon bir geçiş aşamasında ve Başkan bu nedenle kurumsal görevlerine odaklanacak” dedi.

Küresel iklim politikasının bir diğer önemli aktörü olan Amerika Birleşik Devletleri de seçim süreci nedeniyle devlet başkanı tarafından temsil edilmeyecek.

Çevrenin korunması ve Amazon ormanlarının tahrip edilmesinin önlenmesi çabalarının ateşli bir savunucusu olan Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva da geçen ay başından yaralanmasının ardından etkinliği kaçıracak.

Lula’nın katılımı, Brezilya’nın iklim etkilerinin ön saflarında yer alan bir ülke olarak statüsü göz önüne alındığında özellikle sembolik ve iklim risklerine karşı savunmasız gelişmekte olan ulusların davasını ilerletmek için kritik olarak görülüyordu.

Bu yılki COP, giderek artan zorlukların ortasında gerçekleşiyor. Yaklaşık 200 ülke, iddialı CO2 azaltma hedeflerine ulaşmak için daha fazla iklim finansmanı sağlamak üzere bir araya gelecek, ancak uzmanlar kilit küresel liderlerin desteği olmadan sağlam bir sonucun ne kadar uygulanabilir olacağını sorguluyor.

Asya Toplumu Politika Enstitüsü’nden iklim diplomasisi uzmanı Li Shuo, kritik meselenin sadece dünya liderlerinin katılımı değil, ülkelerin verdikleri taahhütlerde yattığının altını çizdi.

“En önemli şey liderliktir. Liderler her zaman COP’ta bulunmalıdır. Ancak onların varlığından daha önemli olan, ülkelerin masaya getirdikleri gerçek taahhütlerdir” dedi.

Çin, Japonya, Avustralya ve Meksika gibi diğer önde gelen ülkelerin liderleri de COP29’daki üst düzey konuşmalar için teyit edilen son katılımcılar listesinde yer almadı.

Türkiye, COP29’a başta Cumhurbaşkanı Erdoğan olmak üzere, hükümet üyeleri, kamu ve sivil toplum kuruluşları ile uzman ve akademisyenlerin yer aldığı heyetle üst düzey katılım sağlayacak.

Şu an itibariyle Avrupa Birliği, AB’nin duruşunu ve girişimlerini aktarması beklenen Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel ve iklim politikası şefi Wopke Hoekstra tarafından temsil edilecek.

Zirvenin zamanlaması, 18-19 Kasım tarihlerinde Brezilya’da düzenlenecek olan G20 zirvesi ile çakışarak diplomatik çabaları daha da karmaşık hale getirebilir.

İki etkinliğin de iklim finansmanı konusuna değinmesi bekleniyor, ancak analistler birbiriyle rekabet eden gündemlerin her iki toplantının da etkisini azaltabileceği konusunda uyarıyor. Brezilya’daki liderler büyük olasılıkla iklim dönüşümü için ekonomik yolları tartışacaklar, ancak COP29’da dünyanın en büyük ekonomilerinden net bir temsil olmadan ivme yavaşlayabilir.

Okumaya Devam Et

DİPLOMASİ

Meloni ve Rutte NATO ittifakını güçlendirme sözü verdi

Yayınlanma

İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ve NATO Genel Sekreteri Mark Rutte Roma’da bir araya gelerek “artan küresel güvenlik sorunları” karşısında “yeni tehditlere uyum sağlamak” üzere ittifakı güçlendirmenin yollarını görüştüler.

Ortak basın toplantısında Meloni, “beklenmedik gelişmelerin damga vurduğu yeni dönemde” meydan okumaları karşılamak için NATO’nun kendisini sürekli dönüştürmesi gerektiğini söyledi.

Meloni, NATO’nun Kuzey Amerika temelinin yanı sıra “güçlü bir Avrupa” ayağına duyulan ihtiyacı sürekli olarak desteklediklerini vurgularken, “Bu yeni Genel Sekreter ile paylaştığımız bir vizyondur ve yenilikçi, rekabetçi ve NATO ile Avrupa Birliği arasındaki tamamlayıcılıktan yararlanan bir Avrupa savunma sanayii inşa etmenin hepimiz için elzem olduğu inancını taşıyoruz,” dedi.

Görüşmede ayrıca Ukrayna savaşının etkileri de ele alındı. Meloni bu savaşın “Ukrayna sınırlarının çok ötesinde uluslararası normları istikrarsızlaştırdığını” ileri sürdü.

“İşgal küresel çapta istikrarı bozucu etkiler yarattı ve yeni kriz senaryolarına yol açtı,” diyen Meloni, sonuçları zincirleme bir reaksiyona benzeterek Kiev’e verdiği kararlı desteğe işaret etti ve İtalya’nın NATO içinde çok önemli bir rol oynadığını sözlerine ekledi.

İtalya’nın NATO’nun misyonlarına ve bütçesine en büyük katkıyı yapan ülke olduğunu da sözlerine ekleyen İtalyan lider, “İttifak içinde sadece kalite açısından değil, aynı zamanda katkılarımızın kapsamı açısından da lider konumdayız,” dedi.

Rutte de İtalya’nın Ukrayna’ya ve NATO’nun kolektif savunma hedeflerine olan bağlılığını övdü, İtalya’nın savunma harcamalarını artırmasından dolayı Meloni’ye teşekkür etti ve İttifak genelinde GSYİH’nin %2’si hedefine ulaşmanın önemini yineledi.

“Ukrayna’nın sadık bir destekçisi olduğunuz için size teşekkür etmek istiyorum,” diyen Rutte sözlerini, “bir milyara yakın vatandaşlarının güvenliğini korumanın NATO’nun görevi olduğunu” söyleyerek sürdürdü.

Halihazırda İtalya’nın savunma harcamaları GSYİH’nin %1,5’i civarında ve 2014 yılında kabul edilen GSYİH’nin %2’sini savunmaya harcama hedefinin oldukça altında.

Okumaya Devam Et

DİPLOMASİ

Çin, ikinci Trump dönemine temkinli yaklaşıyor: Avantajlar ve dezavantajlar

Yayınlanma

Donald Trump’ın başkanlık seçimlerinde zaferini ilan ettiği çarşamba günü Çin, ABD ile karşılıklı saygı temelinde çalışacağını söyledi, ancak stratejistler Pekin’in ticaret, teknoloji ve güvenlik konularında sert bir süper güç rekabetine hazırlandığı görüşünde.

Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mao Ning Pekin’de düzenlediği olağan basın toplantısında Trump’ın Oval Ofis’e dönmesinin ABD-Çin ilişkilerini nasıl etkileyeceği sorusuna “ABD’ye yönelik politikamız tutarlı” yanıtını verdi.

“Çin-ABD ilişkilerini karşılıklı saygı, barış içinde bir arada yaşama ve kazan-kazan işbirliği ilkeleri doğrultusunda görmeye ve ele almaya devam edeceğiz” diye ekledi.

Ancak Reuters’a konuşan Çinli stratejistler Trump’tan daha ateşli söylemler ve potansiyel olarak ‘sakatlayıcı’ gümrük vergileri beklediklerini söylerken, bazıları Trump’ın izolasyonist dış politikasının Pekin’e küresel nüfuzunu genişletmek için bir boşluk yaratabileceğini söyledi.

“Pekin, ABD seçimlerinde başa baş bir yarış bekliyordu. Her ne kadar Trump’ın zaferi Çin’in tercih ettiği bir sonuç olmasa ve endişelerini artırsa da, bu tamamen beklenmedik bir durum değil” dedi Carnegie Endowment for International Peace’de kıdemli araştırmacı olan Tong Zhao.

“Çin liderliği muhtemelen Trump’la samimi bir kişisel ilişki görüntüsünü korumaya çalışırken, Çin’in gücünü ve kudretini yansıtma çabalarını yoğunlaştıracaktır” diye ekledi.

Pekin’deki Tsinghua Üniversitesi Uluslararası Güvenlik ve Strateji Merkezi Direktörü Da Wei, Trump’ın seçim kampanyasındaki politika önerileri ve önceki dönemdeki eylemlerine dayanarak Trump’ın zaferinin “Çin-ABD ilişkileri için nispeten büyük bir zorluk oluşturabileceğini” söyledi.

Da Wei, Trump’ın yüksek öngörülemezliği nedeniyle, Çin’in tam olarak oluşturulmuş bir plan olduğunu söylemesinin zor olduğunu belirtti ve bunun aynı zamanda Trump yönetiminin hangi politikaları uygulayacağına da bağlı olduğunu ifade etti.

TARİFE TEHDİDİ

Trump seçim kampanyasında, Çin’den ithal edilen mallara %60’ın üzerinde gümrük vergisi uygulanmasını ve Çin’in en çok kayrılan ülke statüsüne son verilmesini önerdi. Analistler bir ticaret savaşı ihtimalinin Çin yönetimini endişelendirdiği görüşünde.

Çin, ABD’ye yılda 400 milyar dolardan fazla değerde mal satıyor ve Amerikalıların başka yerlerden satın aldığı ürünler için yüz milyarlarca dolar daha fazla bileşen sağlıyor.

Zhao, “Pekin, özellikle Çin şu anda önemli iç ekonomik zorluklarla karşı karşıya olduğu için, Trump yönetiminde ticaret savaşının yeniden canlanması ihtimaline karşı özellikle temkinli” dedi.

“Çin ayrıca Trump’ın teknolojilerin ve tedarik zincirlerinin ayrıştırılmasını hızlandırmasını bekliyor ki bu da Çin’in ekonomik büyümesini tehdit edebilecek ve dolaylı olarak sosyal ve siyasi istikrarını etkileyebilecek bir hamle” diye ekledi.

Buna karşılık Çin’in daha fazla teknolojik ve ekonomik kendine yeterlilik için çabalarını yoğunlaştırması ve Rusya gibi ülkelerle ekonomik bağlarını güçlendirmek için daha fazla baskı hissetmesi muhtemeldir.

KÜRESEL GÜÇ BOŞLUĞU

Hong Kong Üniversitesi’nde ‘büyük stratejiler’ üzerine çalışan yardımcı doçent Brian Wong, “İleriye dönük olarak Pekin, Trump’ın dikkati başka yerlerdeyken çok ihtiyaç duyduğu iç ekonomik kaygılarına odaklanabilmek umuduyla Washington’la yapabileceği net pazarlıkların ve çıkar değiş tokuşlarının bir listesini hazırlıyor olabilir” dedi.

Wong, Trump’ın “izolasyonist, küreselleşme ve çok taraflılık karşıtı dış politikası” nedeniyle Çin’in Küresel Güney, Avrupa ve Kuzeydoğu Asya ülkeleriyle bağlarını güçlendirmesinin muhtemel olduğunu söyledi.

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ve Hindistan Başbakanı Narendra Modi geçtiğimiz ay nadir görülen bir yakınlaşmayla anlaşmaya varırken, Pekin de yıllar süren gergin ilişkilerin ardından bu sonbaharda yeni Japon yönetimiyle geçici olarak temasa geçti.

Zhao, “Çin, ikinci Trump yönetiminin uluslararası anlaşmalar ve taahhütlerden daha da uzaklaşmasını ve Çin’in ortaya çıkan güç boşluklarında nüfuzunu genişletmesi için fırsatlar yaratmasını bekliyor” diye ekledi.

Öte yandan Trump seçim süresince, Tayvan’ın savunması için Washington’a ödeme yapması gerektiğini söylemiş ve Tayvan’ı ABD’nin yarı iletken işlerini almakla suçlamıştı.

Şanghay’da uluslararası ilişkiler uzmanı olan Shen Dingli, “Biden yönetimi Tayvan konusunda Çin’e yüksek baskı taktikleri uyguladı, ABD askerleri Tayvan’da konuşlandı ve hatta Tayvan’a silah verdi… Trump yönetiminin eski Tayvan politikasından büyük bir kopuş yaşandı” dedi. Washington geçen ay Tayvan’a 2 milyar dolarlık silah satışını onayladı.

Shen Dingli, “Trump’ın gelecekte Tayvan’a aynı desteği vermesi pek olası değil” değerlendirmesini yaptı.

Okumaya Devam Et

Çok Okunanlar

English