Netanyahu koalisyonu, Yüksek Mahkeme’nin Meclis’in çıkardığı yasaları iptal yetkisine son vermek için harekete geçti. Muhalefet, Netanyahu’yu kişisel çıkarları için yargı bağımsızlığını baltalamakla suçluyor.
İsrail’de yeni kurulan aşırı sağcı koalisyon hükümetinin yargı bağımsızlığına müdahale anlamına gelen “reform” planı tartışılıyor.
Anayasası bulunmayan İsrail’de Yüksek Mahkeme, bir tür “Anayasa Mahkemesi” görevi yapıyor. Yüksek Mahkeme, Meclis’ten geçen yasaları “temel haklara aykırı olduğu” gerekçesiyle iptal yetkisine sahip. Koalisyon hükümetinin bu yetkiyi hedef alan tasarısı yasama ve yürütme üzerindeki denetim mekanizmasını kaldırdığı ve hükümete mutlak güç yetkisi verdiği gerekçesiyle eleştirilerin hedefinde. Öte yandan rüşvet, dolandırıcılık ve güveni kötüye kullanma suçlamalarıyla hakkında üç ayrı dava açılan Netanyahu’nun bu değişiklikleri hakkındaki suçlamaları düşürmek için kullanacağı iddia ediliyor.
Tasarı ne getiriyor?
Yeni Adalet Bakanı Yariv Levin’in açıkladığı tasarının ilk taslağı Meclis’e Yüksek Mahkeme kararlarını iptal etme yetkisi veriyor. Buna göre Meclis’te yapılacak oylamada salt çoğunluk sağlanması halinde, Yüksek Mahkeme kararları geçersiz sayılabilecek. Böylece hükümet, istediği herhangi bir yasayı denetimsiz bir şekilde ve Netanyahu koalisyonunun sahip olduğu vekil sayısıyla (61 oy) geçirebilecek. Söz konusu tasarı aynı zamanda, Meclis’e yargıçların bir kısmını atama yetkisi de veriyor. Tasarıyı, “yasama, yürütme ve yargı arasındaki dengenin yeniden sağlanacağı” iddiasıyla sunan Adalet Bakanı Levin, yargıçların Meclis’in çıkardığı yasaları iptal etme yetkisine atıfla “Sandığa gidiyoruz, oy veriyoruz, seçiyoruz ama tekrar tekrar, bizim seçmediğimiz insanlar bizim için karar veriyor” dedi.
Levin’in açıkladığı tasarının ilk taslağı. Dolayısıyla içeriğinde değişiklik yapılabileceği özellikle salt çoğunluk ilkesinin 3’te 2 oya çıkarılabileceği değerlendiriliyor. Buna rağmen ilk açıklanan taslak ülkede geniş bir kesimi harekete geçirmiş durumda. Muhalefet partileri ve sivil toplum örgütleri dışında eski hakim ve bakanlar söz konusu değişikliğin demokratik temeller ve kuvvetler ayrılığı ilkesine büyük darbe vuracağı konusunda uyarıyor.
‘Kırmızı çizgi aşılacak’
Eski Savunma Bakanı Moshe Ya’alon tasarıyla ilgili, Netanyahu’yu sürmekte olan yolsuzluk davasından yargılanmaktan kaçmak için İsrail demokrasisini feda etmekle suçladı. Eski Savunma Bakanı ve Milletvekili Benny Gantz ise Netanyahu’yu yargı reformu değişikliğine muhalefet partilerini de dahil etme çağrısı yaptı. Ulusal Birlik Partisi lideri Gantz, “Levin’in planı onaylanırsa İsrail’deki hükümet sistemini değişecek. Kırmızı çizgi aşılacak ve İsrail içi boş bir demokrasiye dönüşecek. Gerçek bir olağanüstü durumda olduğumuzdan dolayı yasama alanında temel bir yasanın çıkarılmasını tartışmak ve altı ay içinde anlaşmaya varmak için Netanyahu’ya siyasi partileri bir araya getirmesini önerisiyoruz” dedi. Eski Başbakan be muhalefet lideri Yair Lapid ise yeni hükümetin ülkedeki anayasal yapının tamamını yok etme tehdidinde bulunduğunu belirterek, “Değişikliği, iktidara gelir gelmez geri alacağız” dedi.
‘Elimizden geleni yapmalıyız’
ABD’de bulunan Uluslararası Muhafazakar Yahudi Hahamlar Meclisi de yayınladıkları bildiriyle değişikliğe karşı çıktı. Değişikliğin Yüksek Mahkeme’nin otoritesini baltalamak anlamına geldiğini ve ‘derin endişe duyduklarını’ vurgulayan Hahamlar şunları kaydetti: “İsrail, Orta Doğu’nun bağımsız bir Yüksek Mahkeme tarafından garanti edilen ve sürdürülen tek demokrasisi olarak gelişiyor. Bu yeni tasarının zamanlaması açıkça iktidardakilerin kendi çıkarlarına hizmet ediyor ve İsrail’in Yahudi ve demokratik karakterini zayıflatma riski taşıyor. Hükümetin, çok değer verdiğimiz demokrasi ve din özgürlüğü gibi temel değerleri doğrudan baltaladığını görmek dayanılmaz.” Hahamlar Meclisi, milletvekillerine “Hükümetin siyasi kazanç için yargıya zarar vermesini önlemek için elimizden gelen her şeyi yapmalıyız” çağrısı yaptı.
