NATO, Soğuk Savaş’tan bu yana en büyük savunma harcaması artışını planlıyor

NATO ülkeleri, savunma harcamalarını Soğuk Savaş’tan bu yana en büyük oranda artırarak gayrisafi yurt içi hasılalarının (GSYİH) yüzde 5’ine çıkarmayı planlıyor. Antalya’da bir araya gelecek dışişleri bakanları ve Haziran’da Lahey’de toplanacak liderler, bu iddialı hedefi ve NATO Genel Sekreteri Rutte’nin yüzde 3,5 artı yüzde 1,5’lik önerisini ele alacak.

NATO ülkeleri, savunma harcamalarını 2032 yılına kadar gayrisafi yurt içi hasılalarının (GSYİH) yüzde 5’ine çıkarma hedefiyle Soğuk Savaş’tan bu yana en büyük harcama artışı için bir anlaşma üzerinde çalışmaya başladı.

Bloomberg‘in konuya vakıf diplomatlara dayandırdığı haberine göre, bu öneri ilk olarak ABD Başkanı Donald Trump tarafından gündeme getirilmişti.

İttifak üyeleri, haziran ayında Lahey’de yapılacak zirve öncesinde bu konuda ilerleme kaydetmeyi hedeflerken, konu NATO dışişleri bakanlarının 14-15 Mayıs tarihlerinde Türkiye’nin Antalya şehrinde yapacağı toplantıda masaya yatırılacak.

Halihazırda ABD dahil 32 üye ülkeden hiçbiri yüzde 5 hedefine ulaşmış değil. Hatta sekiz ülke mevcut yüzde 2’lik tavsiye edilen harcama düzeyine bile ulaşamadı.

NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, bu ayın başında yaptığı çağrıda, müttefiklerin önümüzdeki yedi yıl içinde savunma harcamalarını GSYİH’lerinin yüzde 3,5’ine çıkarmayı ve askeri ihtiyaçlarla ilgili ek harcamalar için yüzde 1,5 ayırmayı kabul etmelerini istemişti.

Rutte, Trump’ın Beyaz Saray’a dönüşünden sonraki ilk zirve olacak Lahey zirvesinin amacının NATO içindeki harcamaları dengelemek olacağını belirtti.

2024 yılı verilerine göre, ittifakın toplam savunma harcamalarının yüzde 64’ünü ABD karşılarken, Avrupa ve Kanada’nın payı yüzde 36’da kaldı.

Antalya’da bir araya gelecek bakanlar, yüzde 1,5’lik dilime hangi harcamaların dahil edileceğini tartışacak.

Diplomatların aktardığına göre, bu kategoride askeri hareketlilik, çift kullanımlı ürünler ve siber güvenlik gibi kalemler yer alabilir.

Ancak görüşmelerin henüz başlangıç aşamasında olduğu vurgulandı. Bu yüzde 1,5’lik bölümün mevcut harcamaları mı kapsayacağı yoksa yeni taahhütler mi gerektireceği belirsizliğini koruyor.

Üst düzey Türk yetkili, Ukrayna’ya yapılan yardımların bile bu kategoriye dahil edilebileceğini ifade etti.

Yüzde 3,5’lik ana hedef ise NATO’nun yeni ve iddialı savunma planlarına dayanıyor. İttifakın, üye ülke hükümetlerine ayrıntılı ve çok gizli silah listeleri ile diğer kabiliyetleri içeren belgeleri şimdiden dağıttığı öğrenildi.

Bu listeler, savunma bakanları tarafında Brüksel’de görüşülecek ve haziran ayında Lahey’deki zirvede teyit edilecek.

Rutte’nin önerisi, yeni hedeflere ulaşmak için atılan adımların düzenli ve sıkı bir şekilde denetlenmesini de içeriyor.

Üst düzey Avrupalı diplomat, savunma harcamalarında böylesine keskin bir artışın öngörülen süre içinde gerçekleştirilmesinin “büyük bir zorluk” olacağını söyledi.

Aynı diplomat, birçok üyenin bu çabaları, Rusya’ya “net bir mesaj göndermek için” gerekli gördüğünü de sözlerine ekledi.

Şu anda önerilen yeni harcama hedefine en yakın ülke Polonya. GSYİH’sinin yüzde 4,1’ini savunmaya ayıran Polonya, bu oranı 2025’te yüzde 4,7’ye çıkarmayı planlıyor.

Polonya’yı yüzde 3,7 ile ABD ve yüzde 3,4 ile Estonya takip ediyor. İtalya ve İspanya gibi bazı ittifak üyeleri ise GSYİH’lerinin yüzde 2’si seviyesine yeni ulaştıklarını duyurdu.

Kaynaklara göre, geri kalan ülkelerin de Lahey zirvesine kadar aynı seviyeye ulaşması bekleniyor.

Lahey’deki zirvede bu harcama konusunun yanı sıra endüstriyel üretimin artırılması ve NATO’nun iç yönetimini iyileştirerek genel verimliliğini artırmak amacıyla reform yapılması gibi konular da ele alınacak.