Oreşnik füzeleri Belarus’a ne zaman gelecek?

Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko, ABD’nin Avrupa’daki orta menzilli füze planlarından vazgeçmesi karşılığında Rusya’dan Oreşnik füzelerinin Belarus’a yerleştirilmesini ertelemesini isteyebileceğini açıkladı. Lukaşenko, ABD füzelerinin nükleer kapasiteye sahip olma ihtimalinin endişe verici olduğunu belirtti.

Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko, yeniden seçildiği devlet başkanlığı seçimleri sonrası düzenlediği basın toplantısında, Rusya’nın en yeni balistik orta menzilli füzesi Oreşnik’in Belarus topraklarına yerleştirilmesini erteleme koşulunu açıkladı.

Lukaşenko, ABD’nin Avrupa’ya orta menzilli füzeler yerleştirme planlarından vazgeçmesi halinde Rusya’dan bu füzelerin konuşlandırılmasını ertelemesini talep edeceğini belirtti.

Lukaşenko, “Oreşnik’i neden Belarus’a yerleştiriyoruz? Amerikalılar’ın Avrupa’ya orta menzilli füzeler yerleştirme isteği ve olasılığına karşılık. Bu nedenle, eğer bundan vazgeçerlerse, o zaman ‘ağabey’e (Rusya’ya) ‘Biraz bekleyelim’ derim. Smolensk’te mi yoksa Orşa’da mı olacağının önemi yok. Bizim için önemli değil. Bizim için önemli olan, Amerikan orta menzilli füzelerinin Avrupa topraklarına girmemesi, zira bunlar nükleer bileşenlerle de donatılabilir,” dedi.

ABD ile bu müzakere olanağının ne kadar açık kalacağı konusunda Lukaşenko net bir tarih vermedi.

Lukaşenko, Oreşnik’in Belarus topraklarına “günden güne” getirilebileceğini söylerken, aynı zamanda bunun “acil olmadığını” da belirtti.

Aralık ayında, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya’nın en yeni balistik orta menzilli füzeleri Oreşnik’in Belarus topraklarına “2025 yılının ikinci yarısında” konuşlandırılabileceğini söylemişti.

Rus yetkililer, Oreşnik füzelerinin Belarus’a yerleştirilme planlarını, ABD’nin Almanya’ya orta menzilli füze yerleştirme planlarıyla bu kadar açık bir şekilde ilişkilendirmemişti.

Geçen yılın sonunda Kommersant, Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkov’a Moskova’nın böyle bir takas fikrine sıcak bakıp bakmadığını sormuştu. Ryabkov “hayır” dememiş, ancak son derece temkinli bir yanıt vermişti:

“Stratejik alanda biriken sorunlu meselelerin ve endişelerin çözümüne yönelik kapsamlı bir yaklaşımı savunuyoruz. Eğer böyle -şu aşamada tamamen teorik- çok yönlü bir diyalog sırasında gelecekte taraflar (Rusya ve ABD) karşılıklı olarak kabul edilebilir bir çözüme ulaşırlarsa, bu elbette olumlu bir gelişme olacaktır. Ancak Amerikalılar mevcut derin düşmanca tutumlarını (Rusya’ya karşı) gözden geçirmezlerse böyle bir diyalog gerçekleşmeyecektir. Parametreler ve dahası herhangi bir takas, bugün için bir konu, hatta düşünmeye bile değmez bir konu bile değil.”

Oreşnik, Rusya’nın en yeni orta menzilli füze sistemi. Rusya, ABD’nin 2019’da Orta ve Kısa Menzilli Nükleer Kuvvetler Antlaşması’ndan (INF) çekilmesinin ardından misilleme amacıyla bu füzenin geliştirilmesine başlamıştı.

Füzenin nükleer olmayan hipersonik savaş başlığıyla ilk savaş testi 21 Kasım 2024’te Ukrayna savunma şirketi Yujmaş’a düzenlenen saldırıda gerçekleştirilmişti.

INF antlaşması yürürlükteyken (1988-2019), Rusya ve ABD’nin bu tür kara tabanlı sistemleri (500 ila 5500 km menzilli) üretmesi, test etmesi ve konuşlandırması yasaktı. Antlaşmanın çöküşünden sonra, ABD bu alandaki çalışmalara ilk dönen ülke oldu ve çeşitli silahlı kuvvetler için farklı orta menzilli sistemler geliştirdi ve bunları ülke dışında da test etmeye başladı.

Örneğin, ABD tatbikatlar sırasında yeni orta menzilli füze sistemleri Typhon’u Filipinler’e konuşlandırdı ve bunların bölgedeki diğer ülkelere de yerleştirilmesini dışlamıyor.

Ayrıca, ABD tatbikatlar sırasında iki kez benzer bir füze sistemi olan Mk70’i Danimarka’nın Bornholm adasına getirdi. ABD, 2026’dan itibaren Almanya topraklarına orta ve kısa menzilli kara tabanlı füzeler (SM-6, Tomahawk ve Dark Eagle) yerleştirmeyi planlıyor.

Rus yetkililer ise, INF antlaşmasının çöküşünden sonra, ABD sistemlerini bir yere yerleştirinceye kadar daha önce yasaklanmış sistemlerin konuşlandırılmasına yönelik gönüllü bir moratoryuma bağlı kalmaya hazır olduklarını açıklamıştı.

Aralık ayı sonunda, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, RIA Novosti‘ye verdiği mülakatta, Rusya’nın orta ve kısa menzilli füzelerin yerleştirilmesine yönelik moratoryumunun “hâlâ yürürlükte” olduğunu söyledi, ancak Moskova’nın bundan vazgeçmeye hazır olduğunu da ima etti.

Lavrov, “Bugün, orta ve kısa menzilli füzelerin yerleştirilmesine yönelik moratoryumumuzun artık neredeyse uygulanamaz olduğu ve bundan vazgeçmemiz gerekeceği açık,” dedi.

Daha önce Rus yetkililer, ABD’yi de aynı yükümlülükleri üstlenmeye çağırmış ve bunların doğrulanması için önlemler üzerinde anlaşmaya varmayı teklif etmiş, ancak Washington bu konuya ilgi göstermemişti.

Rusya ve ABD’nin bu alanda herhangi bir kısıtlama konusunda anlaşmaya varıp varamayacağı henüz belli değil.

ABD’nin INF antlaşmasından, Donald Trump’ın ilk başkanlık döneminde çıktığını hatırlatmakta fayda var. Trump’ın danışmanları, Moskova’nın yalanladığı iddia edilen Rusya’nın antlaşmayı ihlal etmesinin yanı sıra, Çin’in hiçbir şekilde sınırlanmamış orta ve kısa menzilli füze cephaneliğinden de endişe duyuyordu.

Beyaz Saray’a dönen Donald Trump, Rusya ve Çin ile silah kontrolü konusunda görüşmeler yapmak istediğini belirtmiş, ancak yalnızca nükleer silahları ele almıştı. Oysa kara tabanlı orta ve kısa menzilli füzeler söz konusu olduğunda, Moskova moratoryumun konvansiyonel savaş başlıklı füzeleri de kapsamasını istiyor.

Yeni ABD yönetimi, henüz bu konuda kamuoyuna bir açıklama yapmadı.