İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi bu hafta Pakistan’a yaptığı ziyareti tamamlarken, iki taraf ticareti artırma ve ocak ayındaki sınır çatışmalarının ardından güveni yeniden inşa etme konusunda anlaştı. ABD ise Pakistan’ı yaptırımla tehdit etti.
Pazartesiden çarşambaya kadar Pakistan’ın başkenti ile Lahor ve Karaçi gibi büyük şehirleri ziyaret eden Reisi, ülkenin cumhurbaşkanı ve başbakanının yanı sıra Pencap ve Sind eyaletlerinin başbakanlarıyla da bir araya geldi.
Bu ziyaret, şubat ayındaki genel seçimlerden bu yana Pakistan’a bir devlet başkanı tarafından yapılan ilk ziyaret ve 2017’den bu yana bir İran cumhurbaşkanı tarafından gerçekleştirilen ilk gezi oldu.
10 milyar dolarlık ticaret hedefi
Tur sırasında iki ülke, şu anda 2 milyar dolar olan ikili ticaretin yıllık değerini önümüzdeki beş yıl içinde 10 milyar dolara çıkarma konusunda anlaştı. İkili tarafından yapılan açıklamada ayrıca ortak sınır pazarları, ekonomik serbest bölgeler kurulması ve uzun süredir konuşulan İran-Pakistan doğalgaz boru hattı üzerinde çalışılması konularına da değinildi.
İran boru hattının kendi bölümünü 2013’te tamamladı ancak Pakistan ABD yaptırımlarından çekindiği için kendi bölümünün inşaatına henüz başlamadı. Nitekim uzmanlar, ortak bildiriye rağmen Pakistan’ın ABD baskısı nedeniyle boru hattında ilerleme kaydetme ya da İran’la ticaret hacmini artırma ihtimalinin soru işareti barındırdığı görüşünde.
ABD’den tehdit gibi yaptırım ‘hatırlatması’
ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Vedant Patel salı günü basına verdiği demeçte İslamabad’ın İran’la ekonomik ilişkilerini geliştirme çabaları konusunda şunları söyledi: “İran’la iş yapmayı düşünen herkese potansiyel yaptırım riskinin farkında olmalarını tavsiye ettiğimizi belirtmek isterim.”
İslamabad Quaid-i-Azam Üniversitesi’nde Amerikan çalışmaları profesörü olan Muhammad Shoaib, Güney Asya ülkesinin şu anda Washington’u kızdırmayı göze alamayacağını söyledi. Nikkei Asia’ya konuşan Shoaib, “Pakistan IMF (Uluslararası Para Fonu) ile bir kredi anlaşması peşinde ve ABD’nin onayı olmadan bu anlaşmayı yapması mümkün değil” diye ekledi.
Ancak İslamabad’daki Sanober Enstitüsü adlı düşünce kuruluşunun yöneticisi Qamar Cheema, Nikkei’ye yaptığı değerlendirmede, Pakistan’ın boru hattı konusunda muhtemelen ABD’yi ikna etmeye çalışacağını söyledi. Cheema, “Pakistan, enflasyonu düşürmek ve yüksek enflasyon durumunda hükümete karşı herhangi bir ayaklanmayı durdurmak için ucuz gazın Pakistan için gerekli olduğu konusunda Amerikalıları ikna etmeye çalışacaktır” dedi.
Sınır güvenliği vurgusu
Liderlerin ortak açıklamasında sınır güvenliği konusuna da değinildi.
Açıklamada, “Her iki taraf da terörizm, uyuşturucu kaçakçılığı, insan ticareti, rehin alma, kara para aklama ve adam kaçırma gibi tehditlerle mücadele için iki ülkenin siyasi, askeri ve güvenlik yetkilileri arasında düzenli işbirliği ve görüş alışverişi yapılmasının önemini yineledi.”
Bazıları her iki ülkenin sınır bölgelerinde üslenen vekil grupların sınır ötesi saldırıları konusunda önemli görüşmeler yapılacağını umuyordu. Ancak ziyaret hakkında bilgi sahibi olan yetkililerden bu konuda bir bilgi paylaşımı yapılmadı.
Buna rağmen uzmanlar Pakistan güvenlik kurumlarının iki taraf arasındaki güvensizliği azaltmak için İran’la temas kurmak istediği görüşünde. Cheema, “Pakistan büyük bir kayıt dışı ekonomiye sahip olduğundan, İran’ın kayıt dışı ekonomisiyle daha fazla ilişki kurmak faydalı olacaktır” dedi.
Analistler, Reisi’nin ziyaretinin öncelikli amacının, iki ülkenin ocak ayında birbirlerinin topraklarında militanları hedef alan saldırılar gerçekleştirmesinin ardından oluşan güvensizliği ortadan kaldırmak olduğunu söyledi.
Cheema, “İran hükümeti, İran-Pakistan arasındaki son gerilimleri göz önünde bulundurarak Pakistan toplumuyla bağlantı kurmak istiyor” dedi.
Reisi’nin gezisi Pakistan’ın kurucusu Muhammed Ali Cinnah ve milli şair Allama İkbal’in türbelerini ziyareti de içeriyordu. Eşi bir yetimhaneyi ziyaret etti ve birçok üniversitede öğrencilere hitap etti.
İslamabad’da yaşayan siyasi analist Sabookh Syed Nikkei Asia’ya yaptığı açıklamada Gazze’deki çatışmalarda “İsrail’e karşı durmasının” ardından Pakistan’da İran’a yönelik iyi niyetin arttığını söyledi.
Syed, “[Reisi] Pakistan halkı arasında İran’a olan desteği daha da pekiştirmek istedi” diye ekledi.
