2024 yılında Rusya’nın petrol ve doğalgaz gelirleri ilk kez düşüş gösterdi; bunun nedeni, petrol fiyatlarının düşmesi ve ruble kurundaki dalgalanmalar oldu. Rusya’nın federal bütçesindeki petrol ve doğalgazın payının önümüzdeki yıl yüzde 27’ye kadar düşmesi bekleniyor.
Rusya’nın federal bütçesinin petrol ve doğalgaz gelirleri, 2024 yılında ilk kez bir önceki yılın aynı dönemine göre azalmaya başladı.
2023 ekim ayında 1,635 trilyon ruble olan petrol ve doğalgaz gelirleri, bu yıl ekim ayında 1,212 trilyon ruble seviyesinde gerçekleşti.
Gelir düşüşünün temel sebebi, petrol fiyatlarındaki düşüş olarak öne çıkıyor. 2023 yılı ekim ayında, vergi hesaplamaları bir varil Ural petrolü fiyatı olan 63,57 dolar üzerinden yapılırken, bir önceki yıl bu fiyat 83,18 dolar ile yaklaşık yüzde 30 daha yüksekti.
Bu durum, maden çıkarma vergisi gelirlerinde 200 milyar ruble, ek gelir vergisi gelirlerinde ise 100 milyar ruble düşüş yaşanmasına yol açtı.
Ayrıca, her iki vergi de o dönemde yüksek olan dolar kuruna bağlı olarak hesaplandığından, bu değişim gelirlere de yansıdı (Ekim ayı ortasında dolar kuru 100 ruble üzerinde iken, ay sonunda 93 rubleye kadar düştü).
Ekim 2023 aynı zamanda yakıt krizinin zirve yaptığı bir dönemdi. Bu süreçte borsa fiyatları yüzde 20’den fazla arttı ve bu durum, petrol şirketlerinin devletin sağladığı “sönümleyici ödemeleri” kaybetmelerine neden oldu.
Devlet, iç pazara yakıt tedarikini teşvik etmek amacıyla ihracat fiyatıyla iç pazar fiyatı arasındaki farkı kısmen telafi ediyordu. Bu dönemde önemli bir tasarruf sağlanmış oldu: 2023 eylül ayında amortisman ödemeleri toplam 299 milyar ruble iken, bu rakam ekim ayında 107 milyar ruble olarak gerçekleşti (Eylül ayında ise 146 milyar rubleydi).
Bu sayede 2023 ekim ayı, petrol ve gaz gelirleri açısından tarihsel olarak en yüksek dönemlerden biri oldu (Nisan 2022’de bu rakam 1,8 trilyon rubleye ulaşmıştı).
Diğer aylarda da geçen yıla göre yüksek gelir elde edilmiş olsa da eylül ayında fark sırasıyla 772 milyar ruble ve 740 milyar ruble ile görece azdı. 10 aylık dönemde petrol ve doğalgaz gelirleri toplam 9,5 trilyon rubleyi aşarken, 2022 yılının tamamında bu rakam 8,8 trilyon ruble olarak kaydedilmişti.
Petrol ve doğalgaz gelirlerinin federal bütçe içindeki payı, 2020 ve 2022 yıllarındaki istisnai dönemler hariç, son 10 yıldır azalıyor. 2020 yılında petrol fiyatlarının düşmesiyle (yüzde 28,6’ya), 2022 yılında ise tam tersine artışla (yüzde 41,6’ya) bu oran değişmişti.
Genel olarak, 2013-2014 yıllarında bütçenin yaklaşık yarısını oluşturan petrol ve doğalgaz gelirleri, 2023 sonunda bütçenin yüzde 34,2’sini oluşturarak üçte birin altına geriledi.
2023’ün dokuz ayı sonunda petrol ve doğalgaz gelirlerinin payı yüzde 32 civarında gerçekleşti; 2024 yılında ise bu oranın yüzde 27 seviyesine düşmesi bekleniyor.
Zarar eden Gazprom, 2025 yılından itibaren gaz için ek maden çıkarma vergisi ödemelerini durduracak (ayda 50 milyar ruble), ancak petrol ve doğalgaz dışı vergilerdeki artış -özellikle kişisel gelir ve şirket kârları vergilerindeki yükseliş- bütçeye 2,6 trilyon ruble ek katkı sağlayacak.
Bu vergilerden sağlanacak gelirler federal bütçeye aktarılacak.
