Sudan’da 16 aydır ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında devam eden savaşın sonlandırılması için resmi görüşmeler İsviçre’nin Cenevre kentinde başladı. HDK’nin heyet gönderdiği müzakerelere, “Son militan da şehir ve köylerden çekilmeden askeri operasyonların durdurulması mümkün değil” açıklaması yapan ordu, temsilci göndermedi.
ABD’nin Sudan Özel Temsilcisi Tom Perriello, X sosyal medya platformundan yaptığı paylaşımda, İsviçre, Suudi Arabistan, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Afrika Birliği ve Birleşmiş Milletler’i (BM) temsil eden uluslararası ve teknik ortaklarla açılış oturumunun gerçekleştirildiğini kaydetti.
Tarafların Cidde’deki taahhütlerine ve uygulamalarına uymalarını sağlamaya odaklandıklarını belirten Perriello, “Savaşan taraflar, uluslararası insancıl hukuka saygı göstermeli ve insani yardımı sağlamalı. Silahların susturulmasının vakti geldi” ifadelerini kullandı.
Perriello, Sudan’daki iç savaşın durdurulması yönünde de çağrıda bulundu. Görüşmelere ilişkin dün yazılı açıklama yapan Perriello, “Sudan ordusu ve Hızlı Destek Kuvvetleri’ne (HDK) doğrudan bu görüşmelere katılmalarının, Sudan halkının çatışmanın ve kıtlığın sona ermesi yönündeki ısrarlı isteğinden kaynaklanması gerektiğini vurgulamak istiyorum. HDK Cenevre’ye ulaştı. Ordu bir heyet gönderirse birlikte daha fazlasını yapabiliriz” değerlendirmesinde bulunmuştu.
HDK heyeti görüşmelere katılmak üzere Cenevre’ye gelirken, ordu görüşmelere katılmıyor.
Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı Abdulfettah el-Burhan, görüşmelere ilişkin yaptığı açıklamada, “Barışa giden yol açıktır, o da Mayıs 2023’te Cidde’de mutabakata vardığımız anlaşmanın uygulanmasıdır” ifadelerini kullandı.
Burhan, ülkede “Al Dagalu milislerinden” (HDK) arındırılmış şekilde ordunun bir sonraki kuruluş yıl dönümünü kutlamak için yorulmadan çalışacaklarını kaydederek, “Yalan yere barış iddiasında bulunanlara diyoruz ki isyancı milisler evlerimizi, şehirlerimizi ve köylerimizi işgal ederken ve yol keserken onlarla barış yok. Son militan da ele geçirilip halkını sömürgeleştirdikleri şehir ve köylerden çekilmeden askeri operasyonların durdurulması mümkün değil” demişti.
HDK’den yapılan yazılı açıklamada ise heyetlerinin “ülke çapındaki düşmanlıklara son vermek ve insani yardımın gelişini kolaylaştırmak” amacıyla ABD’nin davetine yanıt olarak bugün Cenevre’ye ulaştığı bildirilmişti.
Cidde Bildirgesi
Sudan’da ordu ile HDK arasında Suudi Arabistan’ın Cidde şehrinde ABD, Suudi Arabistan arabuluculuğunda yürütülen görüşmeler sonucu 11 Mayıs 2023’te “Cidde Bildirgesi” imzalanarak çatışmaların durdurulması için bir çerçeve oluşturuldu.
Sudan ordusu, HDK’nin ateşkesi ihlal ettiği gerekçesiyle 31 Mayıs 2023’te ateşkes görüşmelerinden çekildi.
Haziran 2023’te gerçekleştirilen müzakere turu, HDK’nin yerleşim yerlerinden ve kamu kurumlarından çekilmeyi reddetmesi üzerine ordunun müzakere masasından ayrılmasıyla sonuçlandı. Buna karşılık da HDK, orduyu Cidde görüşmelerini engellemeye çalışmak ve askeri çözüme sığınmakla suçladı.
Ordu, Temmuz 2023’te yeniden müzakere sürecine dönme kararı aldı. Ordu, benzer gerekçelerle bir kez daha müzakerelerden çekildi ancak Ekim 2023’te Cidde’ye geri döndü.
Taraflar, barış müzakereleri kapsamında 7 Kasım 2023’te Cidde’de yeniden bir araya geldi. Bu kez de somut adım atılamadı ve görüşmeler, 3 Aralık 2023’te çıkmaza girip süresiz ertelendi.
Sudan’daki iç savaş
Sudan’da Egemenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan komutasındaki ordu ile HDK, Aralık 2018’deki halk ayaklanması sonrasında yönetimi ele geçirip, yaklaşık 30 yıl iktidarda kalan Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir’in Nisan 2019’da devrilmesinin ardından sivillerin katılımıyla oluşturulan hükümette yer aldılar ve 2021’de ise hükümete karşı birlikte darbe düzenlediler.
Ordu ve HDK’nın, askeri ve güvenlik reformu kapsamında HDK’nın orduya entegrasyonu meselesinde anlaşmazlığa düşmesinin ardından 2023’ün nisan ayı ortasında iç savaş patlak verdi.
Ülke o tarihten bu yana taraflar arasında şiddetli çatışmalara sahne oluyor.
Sudan’ın çoğu eyaletinde devam eden savaşta ordu, kuzey ve doğudaki eyaletlerde hakimiyetini sürdürürken HDK’nin, batı ve güney eyaletlerinde etkili olduğu görülüyor.
Savaşın bitirilmesi için başlatılan Suudi Arabistan ve ABD arabuluculuğundaki Cidde görüşmeleri, Mısır’ın öncülük ettiği Sudan’a komşu ülkeler barış girişimi, Doğu Afrika’da Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesinin çabaları ve Bahreyn’in başkenti Manama’da yapılan görüşmeler sonuçsuz kaldı.
Birleşmiş Milletlere göre, dünyanın en büyük yerinden edilme ve açlık krizinin yaşandığı Sudan’daki çatışmalar sonucu 18 bin 800’den fazla kişi hayatını kaybetti, yaklaşık 10 milyon kişi yerinden edildi ve 25 milyondan fazla kişi insani yardıma muhtaç durumda.
