Yargıya darbe hazırlığındaki Netanyahu hükümetine yargıdan ‘darbe’

İsrail’de yeni kurulan aşırı sağcı Netanyahu’nun koalisyon hükümeti yargı bağımsızlığına müdahaleye hazırlanırken İsrail Yüksek Mahkemesi, özel yasa çıkarılarak bakan yapılan vergi suçundan hüküm giymiş İçişleri Bakanı Arya Deri’nin kabinede yer alamayacağına hükmetti.

İsrail Yüksek Mahkemesi, vergi suçlarından geçen yıl hüküm giyen ve savcılıkla yaptığı anlaşma sonucu şartlı tahliyeyle serbest bırakılan Şas Partisi lideri Arya Deri’nin, bakan olamayacağını duyurdu. Deri’yi ziyaret eden Binyamin Netanyahu, basına yaptığı açıklamada, “Kardeşim sıkıntıya düştüğünde ben yanındayımdır” dedi. Koalisyon hükümetinden yapılan ortak açıklamada ise kararının “şok, acı ve derin üzüntüyle” karşılandığı belirtilerek “karar, Deri ve Netanyahu koalisyonuna oy veren milyonlarca insana haksızlık” şeklinde nitelendirildi. Şas Partisi’nden yapılan açıklamada da Yüksek Mahkeme’nin “partinin aldığı 400 bin oyu hiçe saydığı” iddia edilerek, mahkemenin Deri hakkındaki hükmüyle “seçimleri de hiçe saydığı” savunuldu.

Kararın ardından onlarca Şas Partili, Arya Deri’nin Batı Kudüs’teki evinin önünde toplandı. FOTO: Mostafa Alkharouf / AA

Özel yasayla bakan yapılmıştı

Netanyahu, geçen ay sonunda kabinesini açıklamadan önce Mecliste kabul edilen bir dizi yasayla, kurduğu koalisyon için düzenlemeler yapmıştı. Bu kapsamda, Ultra Ortodoks Şas Partisi lideri Deri’nin hüküm giydiği halde bakan olabilmesini sağlayan, İsrail basınının “Deri yasası” diye isimlendirdiği yasa Meclis’ten geçmişti.

Muhalefetteki Gelecek Var Partisi lideri ve eski Başbakan Yair Lapid ise sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “Deri görevden alınmazsa, hükümet kanunları çiğnemiş olacak. Yasalara aykırı hareket eden bir hükümet gayrimeşru bir hükümettir, vatandaşlarından kanunlara uymasını isteyemez” ifadelerini kullandı.

Tartışmalı yargı reformu

Mahkemenin kararı, Binyamin Netanyahu başkanlığındaki hükümetin, yargının yetkilerini kısıtlamaya hazırlandığı dönemde geldi. Adalet Bakanı Yariv Levin, 5 Ocak’ta Yüksek Mahkeme’nin yetkilerini sınırlandıran, yargının, hakimlerin seçimi üzerindeki etkisini azaltan bir yasa planladıklarını duyurmuştu. Netanyahu başbakanlığındaki koalisyon hükümetinin, yargının bazı yetkilerini Meclis’e devretmeye yönelik hamleleri, Yüksek Mahkeme başta olmak üzere hükümet ile İsrail yargı mekanizması arasında gerilime yol açmıştı.

İsrail’de bir Anayasa bulunmuyor ve İsrail Yüksek Mahkemesi en yüksek yargı merci olarak görev yapıyor. İsrail Yüksek Mahkemesi, Anayasa taslağı olarak kabul edilen “temel yasalara” aykırı olduğu gerekçesiyle Meclis’in çıkardığı kanunları bozma yetkisine sahip. Netanyahu hükümeti, açıkladığı yargı düzenlemesinde, Yüksek Mahkeme’nin, Meclis’in çıkardığı kanunları bozma yetkisinin elinden alınacağını belirtmişti.

Yeni yargı planına göre koalisyon hükümeti, yargı mensuplarını atama komitesinde şu an 9 olan üye sayısını 11’e çıkaracak ve bu üyelerin 7’sini kendi seçecek. Bu üye çoğunluğu, hükümetin, yargıçların atanmasında tek söz sahibi olacağı anlamına geliyor.

İsrail’in başkenti Tel Aviv’de hafta sonu yaklaşık 80 bin kişi söz konusu yargı reformunu protesto etmişti.