Çevirmenin notu: Aşağıda çevirisini verdiğimiz makale, Birleşik Krallık’ın ve dünyanın en eski düşünce kuruluşlarından, Kraliyet’e yakın Royal United Services Institute’ta (RUSI) yayınlandı. Yeni İşçi Partisi hükümetinin dış politika alanında atacağı adımlar merak edilirken, ilk işaret NATO Zirvesi’nde geldi: Başbakan Keir Starmer, İngiliz yapımı Storm Shadow seyir füzelerinin Ukrayna tarafından Rusya içindeki saldırılardan kullanılmasına izin verdiğini açıkladı. Buna ek olarak, Muhafazakâr yönetimlerden farklı olarak, Starmer hükümetinin AB ile ilişkileri düzeltmesi ve Brexit ile ilgili yeni ticari müzakerelere girişmesi bekleniyor. Savunma harcamaları söz konusu olduğunda ise iki parti arasında özel bir fark görülmüyor.
Birleşik Krallık’ın yeni hükümetinin dış ve savunma politikası nasıl olacak?
Malcolm Chalmers
RUSI
5 Temmuz 2024
Çev. Leman Meral Ünal
Birleşik Krallık’ın yeni İşçi Partisi hükümeti, dış politika ve savunma alanında zorlukların arttığı bir dönemde iktidara geliyor. Peki bu dalgalı sularda kendine bir rota çizebilecek mi?
Dış politika ve savunma politikasına ilişkin konular Birleşik Krallık’taki seçim kampanyası sürecinde neredeyse hiç yer almadı. İşçi Partisi’nin NATO, nükleer silahlar, savunma harcamaları, Ukrayna savaşı gibi temel meselelerdeki tutumunu Muhafazakârlardan ayırt etmek son derece güçtü. 2019 seçimlerinin aksine, “vatansever” bir parti olmasına ilişkin verdiği güvenilirlik ciddi bir sorgulamaya tabi tutulmadı. Tam da bu nedenle İşçi Partisi, 14 yıllık Muhafazakâr Parti iktidarının ardından değişim zamanının geldiği yönündeki yaygın kamuoyu havasından rahatlıkla faydalanabildi.
Ancak yeni hükümet ilk gününden itibaren öyle ya da böyle dış politika ve savunma konularında birçok yeni zorlukla karşı karşıya kalacak. Önümüzdeki hafta yeni başbakan Sir Keir Starmer NATO zirvesi için Washington’a gidecek. Bu zirvede ve önümüzdeki aylarda, Orta Doğu ve Ukrayna’da devam eden savaşlar onun devamlı dikkatini ve liderliğini gerektirecek.
Bunlar içinde en acil olanı ise, Gazze savaşının pek yakında geniş bir bölgesel çatışmaya dönüşmesinin muhtemel olması. Sınır ötesi ateşin hacmi daha şimdiden kuzey İsrail’in önemli bir kısmını yaşanmaz hale getirdi. Buna karşılık İsrail ise Lübnan’daki Hizbullah güçlerine karşı hem havadan hem de karadan büyük bir saldırı başlatmaya hazırlanıyor. Bunu gerçekleştirdiği takdirde Lübnan’da yaşanacak can kayıpları, Gazze ile kıyaslanacak kadar büyük olabilir.
Böylesi olaylar zinciri, hükümetin hızla ilerleyen bir krizi yönetme kabiliyetinin en erken imtihanlarından biri olabilir. BM Güvenlik Konseyi’nin daimî üyesi, bölgede konuşlanmış askeri güçleri ve güçlü bölgesel ortaklıkları olan bir ülke olarak Birleşik Krallık’ın bir barış anlaşmasına aracılık etme çabalarında kayda değer bir rol oynaması ve daha geniş çaplı bir bölgesel savaşa dönüşecek bir tırmanışı önlemeye yardımcı olması beklenir.
Orta Doğu’daki durum kötüleşsin ya da kötüleşmesin, yeni hükümetin en başat dış politika önceliği Ukrayna’nın hayatta kalmasına ve başarılı olmasına yardımcı olmak olmalıdır. Önümüzdeki dört ay boyunca hem ABD hem de Fransa başkanları kendi siyasi bekalarına odaklanacak ve dünyadaki meseleleri şekillendirme kabiliyetleri buna bağlı olarak azalacaktır. Buna karşın Birleşik Krallık, tüm büyük Batı demokrasileri arasında en istikrarlı hükümet olma özelliğini taşıyor. Dolayısıyla, olağanüstü bir siyasi akışkanlığın yaşandığı bu dönemde Batı’nın birlik gemisinin dengede kalmasını sağlama fırsatına ve sorumluluğuna sahip.
Ukrayna’nın Rus saldırılarını iki yıldan uzun bir süre boyunca durdurmayı başarması ve bunu yaparken de Rus güçlerine büyük zararlar vermesi, savaşın kendi çıkarlarına uygun koşullarda sonuçlanabileceği umudunu korumasını sağladı. Bundan dört yıl sonra Ukrayna bu çatışmadan Batı ile yakın müttefik olan hür bir ülke olarak çıkmayı başarırsa hem Birleşik Krallık hem de Avrupa daha da güvende olacaktır. Ancak NATO ittifakının güvenilirliği açısından tayin edici sonuçlar doğuracak bir başarısızlık da imkân dahilinde.
İşçi Partisi, AB ile yeni bir güvenlik paktı, Almanya ile iki taraflı bir güvenlik anlaşması ve büyük savunma programları için bir “NATO testi” yoluyla Avrupa ile daha güçlü güvenlik ortaklıkları kurmayı taahhüt etti. Nitekim Ukrayna’ya arka çıkmak için birlikte çalışmak her üç taahhüt için de hayati bir önem taşıyacak. Ne var ki bu taahhütler aynı zamanda, Rus saldırganlığını caydırmada merkezi bir rol oynayabilecek güvenilir Avrupa güçleri oluşturmaya yönelik daha geniş bir taahhüdü de içermeli. Önümüzdeki yıl Beyaz Saray’da kim oturursa otursun, Çin’den gelen meydan okumayla baş edebilmek için Asya’ya daha fazla askeri kaynak aktarılması yönünde amansız bir baskıyla karşı karşıya kalacaktır. Avrupa’nın ve Birleşik Krallık’ın buna hazır olması gerekiyor.
Savunma Bakanı John Healey’in kısa zaman içerisinde başlatması beklenen Stratejik Savunma İncelemesi’nin (SDR) arka planında işte bu durum yatıyor. Şimdi yapılması gereken çok fazla şey var. Seçim öncesinde pek çok zorlu karar ertelenmişti. Planlar ve kaynaklar arasındaki finansman açığı geçen zamanda daha da kötüleşti. Birleşik Krallık silahlı kuvvetlerinin büyük bir bölümü, NATO’nun Rusya karşısında kurulan cephe hattının ihtiyaç duyduğu kritik destekleyicilerden, mühimmattan ve bakım kabiliyetlerinden yoksun.
Diğer Avrupa ülkeleri son yıllarda savunma bütçelerinde çok büyük artışlar yaptı. Örneğin Almanya’nın 2024 savunma bütçesi 98 milyar dolar olarak belirlendi – Bu, NATO’nun kuruluşundan bu yana ilk kez Birleşik Krallık’tan (bu yıl 82 milyar dolar harcaması öngörülüyor) daha fazla harcama yaptığı anlamına geliyor. Buna karşılık Birleşik Krallık’ın kendi konvansiyonel kuvvetlerine yaptığı harcama 2022’den bu yana reel olarak artış göstermedi.
Savunma bütçesine dönük siyasi tartışmalar, GSYH’nin ne kadarının harcandığına odaklanmış durumda. İşçi Partisi, belirli bir zaman çizelgesi ya da finansman planı olmasa da GSYH’nin yüzde 2,5’ini savunma alanında harcamayı taahhüt ediyor. Ancak Savunma Bakanlığı’nın asıl ihtiyacı olan şey, on yıl veya daha uzun bir süre boyunca her yıl istikrarlı ve kayda değer bir reel büyüme sağlayabilmek. Bu tek adım -SDR’nin bir parçası olarak kabul edilirse şayet- Birleşik Krallık savunma planlaması ve tedarikinde maliyet etkinliğini artırmak için herhangi bir başka önlemden daha fazla şey yapacaktır. İşçi Partisi’nin seçim kampanyasında vaat ettiği gibi ekonomi öngörülenden daha iyi gitse dahi Savunma Bakanlığı’nın ekstra para almayacağı anlamına gelecektir. Fakat aynı zamanda 2008 finansal krizinden sonraki on yılın aksine, GSYİH düşse bile hükümetin savunma bütçesini korumayı taahhüt edeceği anlamına gelecek.
Rusya’dan gelen askeri tehdidin akut niteliği, SDR’nin 2030 yılından önce sahaya sürülebilecek kabiliyet iyileştirmelerine yüksek öncelik vermesi gerektiği anlamını taşıyor. Tarihsel olarak ve bilhassa da 2010’dan sonraki on yılda, Birleşik Krallık’ın büyük bir çatışma için birkaç yıllık bir bildirim alabileceği varsayımı vardı. Nihayetinde silahlı kuvvetler, uzun vadeli büyük programların korunması karşılığında kilit kabiliyetlerin “içinin boşaltılmasını” kabul etmişti. Bugün ise öncelik çok farklı. Avrupa’da büyük bir savaştan kaçınmanın en iyi yolu Rusya’ya böylesi bir çatışmadan kazançlı çıkamayacağını göstermektir. Bu da Birleşik Krallık ve NATO müttefiklerinin Rusya’nın düşünebileceği her türlü saldırganlığa karşı mücadeleye hazır olduklarını göstermeleri demek.
İleriye dönük programda, meyvelerini ancak 2030’dan sonra verecek yatırımlar için hala bir yer olmalı. Ancak bunlar içinde en öncelikli olan, mevcut ve kullanılabilir mühimmat stoklarının olması ve sürekli üretim için gereken tedarik zincirlerinin kurulması. Yeni bakanlar, ayrıca, silahlı kuvvetler genelinde insansız ve otonom yeteneklerdeki etkileyici ilerlemelerden yararlanan programların hızlandırılmasını teşvik etmeliler. Bu, kilit alanlarda kritik ve uygun maliyetli kitlesel gücü yeniden inşa etmek için önemli olacaktır. Bu tür ilerleme fırsatları Ukrayna ve diğer çatışmalarda hemen her gün yeniden ortaya çıkıyor. Böylesi bir dönüşümü mümkün kılmak için Savunma Bakanlığı’nın farklı bir dönem için tasarlanmış düzenleyici engelleri ortadan kaldırmaya ve artık işletilmesi ekonomik olmayan eski ekipmanların emekliliğini öne çekmeye hazır olması gerekecek.
Bu noktada SDR, son savunma incelemelerinde genellikle ihmal edilen bir konu olsa da savunma personeline sunulan teklifin dönüştürülmesi için bir fırsattır. Bu bağlamda ilk sınav, yıllık maaş turu ile gelecek ve hükümetin bütçenin başka yerlerinde kesintiye gitmeden Silahlı Kuvvetler Maaş İnceleme kurumunun tavsiyelerini finanse etmeye hazır olup olmadığı ortaya çıkacaktır.
Akla gelebilecek bütçe anlaşmalarından hiçbiri SDR’nin bu bahsi geçen zor seçimlerden kaçınmasına izin vermeyecektir. Birleşik Krallık silahlı kuvvetlerinin büyük bölümünün şu anda olduğundan daha güvenilir olmasını sağlayabilse bile, diğer müttefiklerin öncülük etmesinin mantıklı olacağı alanlar çıkacaktır. Bu nedenle NATO ve kilit müttefiklerle yapılacak detaylı görüşmeler önümüzdeki aylarda SDR’nin kilit unsurlarından biri olacaktır. İşçi Partisi Almanya ile savunma işbirliğine yüksek öncelik vereceğini zaten açıkça belirtmişti. Ancak ağı çok daha geniş atmalı, Kuzey Avrupa’daki Müşterek Sefer Kuvveti müttefiklerini de dahil etmelidir. Avustralya, Japonya ve diğer küresel ortaklarla güçlü savunma ortaklıkları da bu bağlamda önemli bir potansiyele sahip olacaktır.
NATO-Avrupa’daki yalnızca iki nükleer silahlı güçten biri olan Birleşik Krallık’ın uzmanlaşacağı ana alanlardan biri denizaltı, diğeri ise nükleer kuvvetler olacaktır. 2010’daki savunma incelemesinde yapılan hatalardan biri de caydırıcı modernizasyon programının ertelenmesiydi. Bunun neticesinde, Kraliyet Donanması, bir nükleer silahlı gemiyi devriye gezdirme hedefinde -oldukça tehlikeli bir şekilde- başarısız olma noktasına gelmiştir. Nükleer bütçede yapılan büyük artışlara rağmen bu konuda rehavete kapılmak yersiz olacaktır, zira önümüzdeki yıllarda bu konu bakanların sürekli artan ilgisini gerektirmektedir.
Daha da genişletilmiş bir dış politika
Seçim sonuçlarından aldığı güçlü yetkiyle yeni hükümet, iklim güvenliği ve uluslararası kalkınma gibi uzun vadeli bir ufuk gerektiren küresel meselelerde net hedefler belirleme fırsatına sahip. Geçmiş İşçi Partisi hükümetleri bu küresel hedeflere bariz şekilde öncelik vermişti. İklim güvenliğinin İşçi Partisi’nin beş “misyonundan” biri haline getirilmesi, Starmer yönetiminin bu konuda seleflerini takip edeceğini gösteriyor.
Yeni hükümetin, çağımızın en büyük jeopolitik meydan okuması olan Batı’nın Çin ile ilişkilerini nasıl yöneteceği konusunda da daha net bir rota belirlemesi gerekecek. Son dönemdeki eğilimlerin devam etmesi halinde, şu anda ABD ve Çin arasında yeni bir Soğuk Savaş’ın eşiğindeyiz demektir. Ancak bu rekabetin kuralları ve sınırları her an değişmeye devam ediyor. Özellikle “Küresel Güney” olarak adlandırılan bölgedeki pek çok ülke her iki kampa çekilmeye güçlü bir direnç gösteriyor.
Önümüzdeki beş yıl içinde Tayvan üzerinden bir ABD-Çin savaşı olasılığını göz ardı etmek aptallık olurdu. Yine de Çin ve ABD arasındaki rekabetin derinleşmesinden kaynaklanan en yakın vadeli risk, küresel ticaret sistemi için oluşturduğu tehdittir. ABD, Birleşik Krallık ve AB, Çin ile ilişkilerin “riskten arındırılmasının” getireceği faydaları, daha geniş çaplı bir “ayrışmanın” getireceği kayda değer maliyetlerden ayırmaya çalışıyor. Ancak bu ayrımı uzun vadede sürdürmek zor, zira elektrikli otomobiller konusunda Çin’den uzaklaşmaya yönelik mevcut çabalar da bunu kanıtlıyor. Covid-19 küresel salgını ve Ukrayna savaşının ciddi finansal maliyetleri, Boris Johnson’ın 2019 genel seçimlerinden sonra ortaya koyduğu iddialı planları büyük ölçüde bozmuştu. Bu bağlamda yeni bir ticaret savaşı, Birleşik Krallık’ın yeni İşçi Partisi hükümetinin ekonomik umutları için de benzer bir risk oluşturabilir.
