7 Ekim’de Nobel Komitesi, Belaruslu avukat ve aktivist Ales Byalyatskiy, Rus Memorial Merkezi ve Ukrayna Sivil Özgürlükler Merkezi’ni Barış Ödülü’ne layık gördü.
Memorial Merkezi’nin geçmişi
Memorial Center, Ağustos 1987’de Moskova’da “Sovyet dönemindeki baskının kurbanların” anısını yaşatmak iddiasıyla kuruldu. Sonra benzer gruplar SSCB’nin diğer bölgelerinde de ortaya çıktı.
28-30 Ocak 1989’da Moskova’daki konferansta, “Memorial Tüm Birliğin Gönüllü Tarih ve Eğitim Derneği” adını aldı. Amaçları, “Stalinizm kurbanlarının anısını korumak ve yaşatmak”, baskı kurbanlarına yardım sağlamak, “Moskova’da ve SSCB topraklarında Sovyet terörünün kurbanları için anıtlar inşa etmek ve tarihi eserleri restore etmekti.”
Derneğin kurucularından biri ve ilk başkanı, yine Nobel Barış Ödülü sahiplerinden akademisyen Andrey Saharov’du. Saharov, 1989’da Halk Temsilcileri Kongresi’nde yaptığı konuşmada Afgan mücahitlere övgüler dizdiği konuşmasıyla biliniyor.
Memorial, Sovyet döneminin “siyasi baskılarının kurbanları” için veritabanı oluşturmakla uğraştı, çeşitli hayır programları uyguladı.
19 Nisan 1992’de Moskova’da Memorial Uluslararası Tarih, Eğitim, Hayırseverlik ve İnsan Hakları Derneği ve aynı senenin aralık ayında da Memorial İnsan Hakları Merkezi (HRC) adlı iki ayrı tüzel kişilik oluşturuldu.
2014 yılında Memorial İnsan Hakları Merkezi, Rusya’da yabancı acenteler kayıt yasası kapsamında yurt dışından finanse edilen kuruluşlar listesine alındı. Uluslararası Tarih, Eğitim, Hayırseverlik ve İnsan Hakları Derneği de 2016’da listeye dahil edildi.
Memorial, geçen yılın aralık ayında ilgili mevzuat ihlal etmesi nedeniyle tasfiye edildi. Derneğin bağışçıları arasında Açık Toplum Vakfı, ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID) ve Alman Heinrich Böll Vakfı yer alıyor.
Ukrayna Sivil Özgürlükler Merkezi
Ukrayna Sivil Özgürlükler Merkezi (CGS) 30 Mayıs 2007’de kuruldu. Merkezi Kiev’de. Merkez, Ukrayna’da “insan hakları, demokrasi ve dayanışma” ve “AGİT bölgesinde” Avrupa değerlerinin tanıtılmasını, faaliyetlerinin amacı olarak nitelendiriyor.
2014’teki Maydan darbesinde CGS avukatları, gözaltına alınan protestoculara vekalet etti. CGS ayrıca Ukrayna kolluk kuvvetleri, mahkemeler ve yerel özyönetim faaliyetleri üzerinde çalışmalar yürütüyor.
Kuruluş, Ağustos 2020’den bu yana Belarus’taki renkli devrim girişimine destek sunarak, “insan hakları ihlalleri hakkında” bilgi topluyor.
CGS, bir dizi başka Ukraynalı STK, Avrupa ölçekli CivilMPlus platformunun üyeleri arasında. Platformun amacının, Donetsk ve Lugansk’ın Ukrayna’ya yeniden entegrasyonu için “sivil girişimlerin birleştirilmesini teşvik etmek” olduğu belirtiliyor.
CGS’nin bağışçıları arasında, kamuoyunda “gölge CIA” olarak anılan Ulusal Demokrasi Vakfı (NED) yer alıyor.
Ales Byalyatskiy
Ales Byalyatskiy, 25 Eylül 1962’de Karelya’da Belaruslu bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 1965 yılında ailesiyle birlikte Belarus’a taşındı. 1984 yılında Gomel Devlet Üniversitesi’nin filoloji bölümünden mezun oldu ve 1989’da Belarus Sovyeti Bilimler Akademisi Edebiyat Enstitüsü’nde yüksek lisans eğitimi aldı. “Belarus Şehitliği” (1988), “Belarus Katolik Topluluğu” (1990) gibi STK’ların kurucuları arasında yer aldı.
1996 yılında insan hakları örgütü “Viasna-96″yı kurdu ve yönetti. Daha sonra Belarus Demokratik Sivil Toplum Kuruluşları Meclisi (2000-2004), Uluslararası İnsan Hakları Federasyonu Başkan Yardımcısı (FIDH; 2007-2016) çalışma gruplarını yönetti.
Ağustos 2011’de vergi kaçırma suçlamasıyla tutuklandı. Byalyatskiy’i tutuklanması, Avrupa Birliği ülkeleri, Avrupa Parlamentosu ve uluslararası insan hakları örgütleri tarafından kınandı.
23 Kasım 2011’de Belarus yargısı, Byalyatskiy’i mülke el koyma ile 4 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırdı. Karar, AB ülkeleri ve ABD, önde gelen uluslararası insan hakları örgütleri tarafından kınandı. 21 Haziran 2014’te tahliye edildi.
Serbest bırakıldıktan sonra faaliyetlerine devam etti. 2020 devlet başkanlığı sonrası Belarus’ta başlayan renkli devrim girişimi sonrası kurulan muhalif Koordinasyon Konseyi’nin üyesi oldu.
Temmuz 2021’den beri tutuklu, kamu düzenini büyük ölçüde ihlal eden kaçakçılık ve organize suçların finansmanı ile suçlanıyor.
