2023, Yeni Delhi’nin kapasitesinin çok ötesinde bir hırs ve çabaya tanıklık etti. Ve bazı noktalarda kendini aşabildiği veya sınırlarının ötesine geçebildiği bir yıl oldu.
Örneğin, Ay’ın -henüz kimsenin başaramadığı- zorlu güney kutbuna ulaşan ilk ülke oldu (Chandrayaan-3 Misyonu). En hızlı büyüyen büyük ekonomi haline geldi. Dijital ödemelerde zirveye yerleşti. Dünyadaki en hızlı 5G sunumunu gerçekleştirdi. Dünyanın en büyük ofis binası “Surat Diamond Bourse” açılışını yaptı. Dünyanın en büyük meditasyon merkezi “Swarved Mahamandir” açılışını yaptı. Dünyanın en uzun nehir gezisine imza attı (MV Ganga Vilas). Air India, dünyanın en büyük havacılık anlaşmasını imzaladı (70 milyar dolar). Birleşmiş Milletler’de Başbakan Narendra Modi liderliğindeki yoga seansı -en kalabalık katılım ile- Guinness Dünya Rekoru kırdı. Ayodhya’daki Deepotsav (Diwali Festivali kutlamalarının bir parçası), aynı anda 2,2 milyonun üzerinde diya (pişmiş kilden yapılmış minik gaz lambası) aydınlatarak yeni bir Guinness Dünya Rekoru kırdı.
Aynı zamanda 2023, Hindistan’ın diplomasi ve politika dünyasının hiç sıkılmadığı, iyisiyle kötüsüyle hareketliliğin her daim canlı olduğu bir yıldı. Ve 2023 sona ererken Hindistan’ın diplomasisine ve dış politikasına bir dizi küresel angajman, stratejik hamle ve birtakım zorluklar silsilesi damgasını vurdu.
Yıl boyunca Hindistan, Delhi G-20 Zirvesi, Küresel Güney odağı, Afrika odağı, Başbakan Modi’nin ikili ilişkileri güçlendirmek için yaptığı ziyaretler, Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) başkanlığı, yeni elçiliklerin açılması, diaspora bağlarının güçlendirilmesi, BM reformlarının savunulması, Türkiye’den Sri Lanka’ya küresel yardım çabaları, gibi büyük diplomatik çabalarla öne çıkarken Kanada ile diplomatik çatışmalar, Trudeau’nun iddiaları, Khalistan kaygılarını yönetmek, Katar’ın gözaltı meselesindeki Hintler, Çin-Bhutan müzakereleri, Maldivler seçimleri, İsrail-Hamas çatışması sırasında Orta Doğu’daki duruşunu dengelemek, Kızıldeniz’den Sudan’a kadar uzanan krizlerle uğraşmak, gibi zorlu durumlarla karşı karşıya kaldı ve “en azından Washington ile” bu zorlukları ustaca idare etti.
2023’te Hindistan denildiğinde ilk akla gelen hiç kuşkusuz başkanlığını yürüttüğü geleneksel bir G-20 Zirvesi’ni gösterişli bir festivale dönüştürdüğü an oluyor. Eylül ayında Yeni Delhi dünyanın dört bir yanından liderleri ağırladı. Zirvede yayınlanan ortak bildiride, küresel zorlukların işbirliği yoluyla ele alınmasına yönelik kolektif kararlılığın altı çizildi. Hindistan’ın ev sahibi olarak rolü, artan nüfuzunu ve uluslararası işbirliğini teşvik etme konusundaki kararlılığını ortaya koydu. Dahası, G-20 Zirvesi Hindistan’ın pan-Afrika vizyonunu öne çıkararak, Afrika’ya küresel yönetişimde daha fazla söz hakkı verme yönünde sağlam bir etki yarattı ve Yeni Delhi’nin öncelikli hedefi olarak, Afrika Birliği’nin dahil edilmesi ile G-20’yi G-21’e dönüştürdü.
Ayrıca 2023, Yeni Delhi’nin yalnızca G-20 başkanlığını yaptığı bir yıl değil, aynı zamanda ŞİÖ başkanlığını yaptığı bir yıl oldu. Hindistan, ŞİÖ Zirvesi’nin başkanı olarak zirveye sanal ortamda ev sahipliği yaptı. Temel sonuçlar arasında İran’ın gruba katılması ve Belarus’un üyelik sürecinin hızlandırılması yer aldı. Goa’daki ŞİÖ Dışişleri Bakanları Toplantısı, ilişkiler donmuş bir durumdayken dahi Pakistan Dışişleri Bakanı Bilawal Butto’nun -Yeni Delhi ile herhangi bir ilerleme kaydedemeden ayrılmış olsa da- Hindistan’a nadir bir ziyaretine tanık oldu.
Ancak, 2023’te Hindistan söz konusu olduğunda ikinci akla gelen, Yeni Delhi’nin Küresel Güney merkezli liderlik rolüne soyunması oluyor ve “Küresel Güney’in sesi” olma atılımları dikkati çekiyordu. Hindistan, sanal zirveler ve bir dizi duyuru aracılığıyla Küresel Güney’e ulaşarak ortak zorluklarla karşı karşıya kalan ülkeler arasında bir köprü olma rolünü güçlendirmeye çalıştı. Bu çabalar, kapasite geliştirmeden birçok konuda tek ses olmaya kadar çeşitli konularda işbirliğini geliştirmeyi amaçlıyordu.
2023 aynı zamanda Başbakan Modi’nin yurtdışı ziyaretleri doğrultusunda proaktif etkileşimlerine tanık oldu. Amerika Birleşik Devletleri’ne (ABD) yapılan bir devlet ziyaretinden Paris’teki Bastille Günü’nün onur konuğu olmaya, Japonya’daki G-7 Hiroşima Zirvesi’ne katılmaktan Avustralya’ya yapılan ikili ziyarete kadar bu etkileşimler, Hindistan’ın stratejik ortaklıklar kurma ve güçlendirme konusundaki kararlılığının altını çizdi. 2023 ayrıca geçmiş, şimdiki ve gelecekteki ortaklıkların önemini vurgulayan Yeni Delhi’nin, Rusya ile geleneksel ortaklığını ve eş zamanlı olarak Batı ile gelişen ortaklıklarını ustaca dengelediği bir yıldı.
Ve 2023’te yeni ufuklara da yelken açan Hindistan, Paraguay ve Litvanya’da yeni büyükelçilikler açtı, Seattle’daki konsolosluğunu faaliyete geçirdi ve Letonya’da misyon planlarını açıkladı. Bu genişleme, bu ülkelerle diplomatik, ekonomik ve kültürel amaçlarla daha geniş bir erişim ve etkileşim anlamına geliyor.
Hindistan prizmasından 2023’ün bir diğer dikkat çeken faktörü, Hint diasporasının katılımı oldu. Doğrusu, Hindistan’da devlet başkanlarından çokuluslu şirketlerin liderlerine ve Orta Doğu’daki mavi yakalı işçilere kadar yaklaşık 33 milyon güçlü diaspora bulunuyor. Pravasi Bharatiya Divas (Hint diasporasının Hindistan’a katkılarını kutlayan ve Hindistan ile Hint diasporası arasındaki bağların güçlendirilmesine katkı sağlayan önemli bir etkinlik) sırasında Hindistan, Guyana Devlet Başkanı Mohamed Irfaan Ali ve Surinam Devlet Başkanı Chandrikapersad Santokhi’yi ağırladı. Her ikisi de Hint kökenli küresel liderler. Ayrıca Başbakan, Dışişleri Bakanı ve bakanların yurtdışı ziyaretleri sırasında diaspora ile etkileşimleri fazlasıyla gündem yarattı.
Öte yandan, geleneksel olarak kendi mahallesine veya yakın komşularına ya da en fazla genişletilmiş komşularına odaklanan Hindistan, 2023’te bunun ötesine geçti. Ve küresel sahnede olumlu anlamda ilk müdahale örneği olarak iki olay dikkati çekti. Ne yazık ki Türkiye’de yaşanan deprem felaketinin ardından Yeni Delhi hiç vakit kaybetmeksizin küresel insani yardım çabalarına girişirken başlattığı “Dost Operasyonu” ile Hint yardım ekipleri Türkiye’ye ve aynı zamanda depremlerden etkilenen Suriye’ye akın etti. Ayrıca, Sri Lanka’nın ekonomik krizinde Yeni Delhi, 4 milyar dolarlık şaşırtıcı bir yardım sağlayarak Kolombo’nun belini doğrultmasında kilit bir rol oynadı.
Bu arada 2023, Hindistan’ın gezegendeki en kalabalık ülke haline gelmesiyle bir dönüm noktasına tanık oldu. Ancak, paradoksal olarak, küresel insanlığın altıda birini temsil eden bir ülke, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) yüksek masasında yer almıyor. Hindistan, BM reformlarına yönelik adımlarını yoğunlaştırdı. BM Genel Kurulu oturumu, küresel yapının yeniden şekillendirilmesini savunan bir dizi ülkeye tanık oldu. Ancak, özellikle P-5 (kalıcı beşli) arasında fikir birliğine varmak aşılması zor bir sorun olmaya devam ediyor.
Hindistan prizmasından 2023’e damga vuran zorluk, Kanada Başbakanı Justin Trudeau’nun kendi topraklarındaki bir Khalistan cinayetine ilişkin Hindistan’ı “açıktan” suçlayan iddiaları üzerine Yeni Delhi’nin Ottawa ile yaşadığı diplomatik kriz oldu. Trudeau’nun Kanada Parlamentosu’nda Hindistan’ı Khalistan aşırılık yanlısı Hardeep Singh Nijjar’ın ölümüyle ilişkilendiren yorumları, iki ülke ilişkilerini zorlu bir çıkmaza soktu. Ayrıca bu nedenle 2023, Yeni Delhi’nin Khalistan kaygılarının yeniden alevlendiği bir yıl oldu. Batılı ülkelerin Khalistan aşırıcılığına ve Hindistan karşıtı söylemlere kamusal alan açtığı görüldü. Bu durum özellikle ABD ve Kanada’da görüldü; Hindistan’ın terörist listesinde yer alan Gurpatwant Singh Pannun, Air India uçuşlarını ve Hindistan Parlamentosunu tehdit etti. Kanada’daki Khalistan ayrılıkçıları Hint diplomatlara karşı ölüm saçan, tehditler savuran posterler yayınlarken San Francisco’daki Hindistan konsolosluğu tahrip edildi.
Ancak Hindistan için 2023’ün şok gelişmesi, Katar’ın gözaltında tutulan sekiz eski Hint subayına idam kararı vermesi oldu. Dava şu anda mahkemede, temyiz başvurusu kabul edildi ve şimdilik son duruşmanın 28 Aralık’ta yapılacağı söyleniyor. Başbakan Modi ve Katar Emiri, Dubai’deki COP İklim Zirvesi oturum aralarında gayriresmi bir görüşme yaptı ama açıklamalarda bu konunun masaya yatırıldığına ilişkin bir doğrulama görülmedi. Şimdilik Hindistan yetkililerince dava yakından takip ediliyor ve açıkçası bu kriz, Hint diplomasisi açısından da bir sınav niteliğinde.
2023’ün Hindistan için kritik bir başka zorluğu İsrail-Hamas savaşının doğurduğu Kızıldeniz krizi oldu. Husilerin neden olduğu ve dünya ekonomisini ciddi anlamda tehdit eden Kızıldeniz krizi, Hindistan’a giden MV Chem Pluto ve MV Sai Baba gemilerine yapılan saldırılarla daha da artarak Yeni Delhi’ye zor anlar yaşatıyor. MV Chem Pluto, Gujarat kıyısının 200 deniz mili açığında hedef alınırken Washington, bu saldırıyı İran’a ve MV Sai Baba saldırısını Güney Kızıldeniz’deki Husilere atfetmiş ama bu iki Amerikan iddiası da ilgilileri tarafından reddedilmişti. Ancak bu olaylar, Hindistan’ın ekonomik güvenliğine ciddi tehdit oluşturuyor. Şu anda Hindistan Donanması’nın varlıkları bölgede bulunuyor, devriye geziyor ve ticari gemilerin güvenliğini sağlamaya katkıda bulunuyor.
Ve 2023, çok çarpıcı bir biçimde, Yeni Delhi’nin uzak coğrafyadaki bir kriz üzerine taraflardan birine yönelik “hızlı ve açık destek” sunması gibi Hindistan için çok ender, hatta ilk denilebilecek bir geleneksel “bekle ve izle” yaklaşımından kopuş örneğine tanıklık etti. Narendra Modi, ekim ayında Hamas’ın İsrail’e yaptığı saldırıyı hiç vakit kaybetmeden terör saldırısı olarak kınamış ve Hindistan’ın İsrail’in yanında olduğunu ilan etmişti. Ancak sonrasında İsrail’in karşı saldırı başlatması üzerine insani felaketlere yol açması ile Hindistan’ın devlet aklı devreye girdi ve Yeni Delhi daha dengeli bir yaklaşım sergilemeye başladı. İlk etapta çekimser kaldığı Gazze’ye ateşkes çağrısı yapan BM Genel Kurulu kararının ikincisine onay verdi. Ayrıca hâlihazırda Hindistan’ın ilgili kurumları Gazze’ye yardım gönderdi ve Hindistan Dışişleri Bakanlığı İsrail-Hamas çatışması sırasında diyalog ve diplomasiyi vurgularken iki devletli çözümü destekledi. Modi, konu hakkında İsrail Başbakanı ve bir dizi Arap liderle temaslarda bulundu ve ülkesinin iki devletli çözüm vurgusunu yineledi. Ve Arap-İslam Dışişleri Bakanlarının Yeni Delhi’ye planlı ziyareti, program sorunları nedeniyle gerçekleştirilemedi.
Bu arada, krizlerin damgasını vurduğu bir yılda Hindistan, savaşın yıktığı Sudan’dan vatandaşlarını tahliye etmek için önceki yılki Ganga Operasyonu’na benzer şekilde Kaveri Operasyonu’nu gerçekleştirdi. Hindistan hükümeti, Kaveri Operasyonu kapsamında Sudan’da mahsur kalan 4 bin 97 kişiyi başarıyla tahliye etti. Bunlardan 3 bin 961’i Hindistan uyruklu, 136’sı ise yabancı uyrukluydu.
Son olarak, Hindistan’ın Çin mücadelesini atlamayalım. 2023, Yeni Delhi’nin kendi güvenliğine öncelik verirken Pekin ile ilişkilerinde kararlı davrandığını, aceleci bir ilişkiye girmekten kaçındığını ve ekonomik çıkarlarını güvenlik kaygılarının önüne geçirmediğini gördü. Dolayısıyla Modi ve Xi arasında üst düzey bir görüşmeye tanıklık edilmedi ve hâlihazırda Çin ile sınır krizi görüşmeleri devam ederken diplomatik ilişkiler donuk kalmaya devam ediyor. BRICS mevkidaşı Çin Devlet Başkanı Xi Jinping hem eylül ayındaki Delhi G-20 Zirvesi’nde hem de kasım ayında gerçekleşen sanal G-20 Zirvesi’nde -dikkat çekici bir biçimde- yer almadı. Ayrıca, Pekin’in birden fazla ülkenin topraklarını talep eden tartışmalı bir siyasi harita yayınlaması, Yeni Delhi’nin öncülüğünde hızla kınandı ve yaklaşık 10 ülke, Pekin’in provokatif eylemlerine ilişkin kaygılarını dile getirdi.
Ve bonus: 2023 yılı, savunma ihracatının tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştığı ve tüm zamanların en yüksek savunma üretimlerine tanık olduğu için Hindistan Savunma Bakanlığı adına bir dönüm noktasıydı. Hindistan Savunma Bakanlığı’na göre ihracat, 2022-23 Mali Yılı’nda yaklaşık 160 milyar rupi (ortalama 2-2,5 milyar dolar) ile tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı; bu, bir önceki mali yıla göre neredeyse 30 milyar rupi daha fazla ve 2016-17 mali yılından bu yana 10 kattan daha fazlası anlamına geliyor. Hindistan endüstrisi şu anda savunma ürünleri ihraç eden 100 firma ile 85’ten fazla ülkeye ihracat yapıyor. Ayrıca, toplam bütçenin yüzde 13,18’inin Savunma Bakanlığı’na ayrıldığı 2023-24 Mali Yılı için savunma sermayesi satın alma bütçesinin yüzde 75’lik aslan payı yerli sanayiye ayrılmış durumda; bu, 2022-23 Mali Yılı’nda yüzde 68 idi.
Sonuç olarak 2023, Yeni Delhi’ye birçok diplomatik iniş ve çıkışlar yaşattı. Ancak her ne olursa olsun 2023, Hindistan için dünya politikasında bir “parlama” yılıydı. Belki öngörülebilir gelecekte o çok arzuladığı ve çok iyimser yaklaştığı “süper güç” statüsüne erişemeyecek ama dünya 2024 planları yaparken Hindistan’ın diplomatik rotası uluslararası sahnede dinamik bir güç olmaya devam edecek.
