Küresel petrol piyasasında, Çin’in azalan petrol talebi ve OPEC+ ülkelerinin yüksek üretim kapasitesi nedeniyle arz fazlası bekleniyor.
Dünya genelinde petrol üretimi yüksek seviyelerde seyrederken, OPEC+ ülkelerinin rekor üretim kapasiteleri âtıl durumda bekliyor.
Bu kapasiteler, jeopolitik olaylar sebebiyle oluşabilecek olası kesintileri telafi edebilir. Ancak Çin’in petrole olan ihtiyacının giderek azalması, piyasalarda petrol fazlası yaratma riski taşıyor.
Uluslararası Enerji Ajansı’na (IEA) göre, bu durum küresel petrol fiyatlarını düşürebilir ve Rusya’nın bütçesi üzerinde baskı oluşturabilir.
Ajansın aylık raporunda, İran kaynaklı olası arz kesintilerinin, IEA’nın 1,2 milyar varili aşan stratejik rezervleriyle dengelenebileceği belirtiliyor. Raporda ayrıca şu öngörülere yer veriliyor:
– Çin’in 1,1 milyar varillik petrol rezervi, ülkenin yerel rafinerilerini 75 gün boyunca çalıştırmaya yetecek kapasitede.
– Elektrikli araçların hızla yaygınlaştığı ve satışların şimdiden yüzde 50’sinden fazlasını oluşturduğu Çin’de, petrol talebi önemli ölçüde yavaşlıyor.
– OPEC+ dışındaki ülkelerde petrol üretiminin bu yıl ve önümüzdeki yıl 1,5 milyon varil artması bekleniyor.
– OPEC+ ülkelerinin yedek kapasitesinin, Libya, İran ve Rusya hariç tutulduğunda, 5 milyon varili aşarak tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştığı kaydediliyor.
Arz fazlası beklentisi
Büyük arz kesintileri yaşanmadığı takdirde, 2024 yılı küresel petrol piyasalarında etkileyici bir arz fazlasıyla karşılaşılabilir.
2023’te günlük ortalama petrol talebi 860 bin varil artarak 102,84 milyon varile yükseldi. 2024’te ise talebin yaklaşık 1 milyon varil artarak 103,84 milyona çıkması öngörülüyor.
Fakat bu artış, 2022 ve 2023 arasındaki 2 milyon varillik artışa kıyasla oldukça düşük kalıyor. Çin’in düşük petrol talebi, küresel talep artışına katkısının 2024-2025 yılları arasında yüzde 70’ten yüzde 20’ye düşeceği anlamına geliyor.
OPEC, 2025 yılında bir talep fazlası öngörmezken, 2024 ve 2025 talep tahminlerini üst üste üçüncü kez aşağı yönlü revize etti.
Bu gelişmeler, İsrail’in daha önce büyük bir füze saldırısı düzenlediği İran’daki petrol tesislerini vurmayacağı yönündeki haberlerle birleşince, petrol fiyatlarında sert bir düşüş yaşandı.
Orta Doğu’daki gerilim nedeniyle eylül sonundan bu yana yaklaşık 10 dolar yükselen Brent petrolün varil fiyatı, bu hafta 6 dolar düşerek salı günü 74 doların altına geriledi.
Rusya ve Çin’in talebindeki düşüş
Rusya hem petrol fiyatlarındaki düşüşten hem de ana tüketicisi olan Çin’in azalan talebinden etkileniyor.
Ağustos ayında, petrol talebi bir önceki yıla göre 500 bin varil düşüş göstererek üst üste dördüncü ayda da gerileme yaşadı. Gümrük verilerine göre, Çin’in petrol ithalatı eylül ayında yüzde 7,4 oranında düştü.
Ağustos ayında Brent petrol fiyatı varil başına 82 dolara kadar yükselse de fiyatlardaki düşüş o ay itibarıyla başladı.
Rusya’nın petrol ve petrol ürünleri ihracatından elde ettiği gelirler, Temmuz 2023’ten bu yana en düşük seviyeyi gördü.
Eylül ayında durum daha da kötüleşti. IEA verilerine göre, arz artışına rağmen Rusya’nın petrol gelirleri ağustos ayına kıyasla 0,9 milyar dolar azalarak 14,7 milyar dolara geriledi.
Suudi Arabistan faktörü
ActivTrades kıdemli analisti Ricardo Evangelista, Reuters ajansına verdiği demeçte, İran’ın petrol tesislerinin İsrail tarafından hedef alınmayacağına dair haberlerin, Orta Doğu’da geniş çaplı bir savaş korkularını yatıştırdığını belirtti.
Evangelista, belirsiz talep görünümünün petrol piyasasındaki riskleri aşağı yönlü etkilediğini de sözlerine ekledi.
Suudi Arabistan’ın üretim kotalarını arttırmayı ertelemeyeceği yönündeki haberler de fiyatlar üzerinde baskı yaratıyor.
Financial Times, eylül ayı sonunda Suudi yetkililerin aralık ayından itibaren üretimi artırmayı planladığını ve daha düşük petrol fiyatlarını kabul etmeye hazır olduklarını bildirdi.
Citigroup ise Brent petrolün varil fiyatının 2025 yılında, küresel piyasadaki “yeterli bolluk” nedeniyle 60 dolara kadar düşeceğini tahmin ediyor.
Öte yandan Rusya’nın 2025 bütçesi, Brent petrol fiyatına göre indirimli satılan Urals petrolünün varil başına 69,7 dolardan satılmasına dayanıyor.
