Dün ABD yönetimi, Moskova Borsası, Ulusal Takas Merkezi (NFP) ve Ulusal Takas Deposu’na (NSD) karşı yaptırım uyguladı.
Son iki kuruluş, Moskova Borsası’nın bir parçası. NSD, 2022 yazından bu yana Avrupa Birliği (AB) yaptırımları altındaydı, ancak Moskova Borsası ve NFP, tüm bu süre boyunca böyle bir yaptırımdan kaçınmayı başardı.
ABD Hazine Bakanlığı; Moskova Borsası, NFP ve NSD’nin ile faaliyetlerin 13 Ağustos 2024 tarihine kadar sonlandırılmasına hükmetti. Aynı süre Moskova Borsası menkul kıymetlerinden çekilmek için de belirlendi.
Yaptırımların açıklandığı gün Moskova Borsası’nda işlem yapılmadı, zira ülkede resmi tatildi. İşlemlerin sona erdiği 11 Haziran’da dolar/ruble kuru 89,1, avro’ruble kuru da 95,62’ydi.
Bu ne anlama geliyor?
Moskova Borsası, internet sitesinde yaptığı açıklamada, 13 Haziran’dan itibaren dolar ve avro ile döviz çiftlerinde alım satımı durdurduğunu bildirdi.
Aynı zamanda Rusya Merkez Bankası, 13 Haziran gecesi yaptığı açıklamada Hong Kong doları alım satımı askıya almaya ve alım satımın başlangıç saatini değiştirmeye karar verdiğini duyurdu.
Kurumun internet sitesinde yayımlanan açıklamaya göre, perşembe günü döviz piyasası ve değerli metaller piyasasının yanı sıra Moskova Borsası’nın Amerikan doları, avro ve Hong Kong doları dışındaki para birimleriyle yapılan türev piyasasında işlem seansları Moskova saatiyle 9.50’de başlayacak.
Bunun yanı sıra açıklamada, dolar ve avro işlemlerinin tezgah üstü piyasada yapılmaya devam edileceği belirtildi.
Yakın zamana kadar, ruble karşısındaki resmi dolar ve avro döviz kurları, Moskova Borsası’nda gerçekleştirilen işlemlere ilişkin ağırlıklı ortalama verilere göre belirleniyordu.
Merkez Bankası, şirketler ve vatandaşların ülkedeki bankalar aracılığıyla dolar ve avro alıp satmaya devam edebileceklerini, vatandaşların ve şirketlerin hesaplarında ve mevduatlarında bulunan dolar ve avro cinsinden tüm hesapların olduğu gibi kalacağını kaydetti.
Sırada ne var?
Finam finans grubunun müşteri hizmetleri direktörü Dmitriy Lesnov, Vedomosti gazetesine verdiği demeçte, kuruluşun diğer para birimleriyle ticarete önleyici kısıtlamalar getirmeyi planlamadığını söyleyerek “Her şey Moskova Borsası’na, karşı taraflara bağlı olacak,” dedi.
Pen & Paper Barosu’nun kıdemli ortağı Anton İmennov ise borsa yoluyla döviz satın almanın yatırımcılar için ekonomik açıdan cazip olduğunu, ancak artık bu pencerenin kapandığını, dolar ve avronun artık sadece evde kağıt olarak saklanacağını belirtti.
İmennov, “Bu yöntem, modern olmasa da, mevcut gerçeklere göre en güvenilir ve en ucuz yöntem. Uzun bir süredir döviz hesaplarına negatif faiz uygulanıyor, yani bunları bankalarda tutmak kârlı değil,” değerlendirmesini yaptı.
BKHK hukuk firmasının ortaklarından Roman Haminskiy, İsviçre frangı, İngiliz sterlini gibi ‘hasım’ ülkelerin diğer para birimleriyle ticaret yapma sorusunun hala açık olduğunu dile getirdi.
Uzman, Rusya’da dolar ve avro ticaretinin tezgah üstü piyasaya kayacağını, bunun da elbette büyük farklar ve daha az şeffaf oranlarla daha az elverişli olacağını vurguladı.
Diğer yandan İmennov, ABD yaptırımın sadece dolar cinsinden değil, diğer para birimleri cinsinden anlaşmaları da etkileyeceği görüşünde.
Uzman, “Bu, dönemin gerçeklerinden biri; yabancı bankalar ABD yaptırımlarından korkuyor ve yaptırım uygulananlarla etkileşime girmekten kaçınmaya çalışıyor, kimse kendini ikincil yaptırımlar altında bulmak ve Amerikan finans sisteminden kopmak istemiyor,” ifadesini kullandı.
Renaissance Capital’in baş ekonomisti Oleg Kuzmin de bunun döviz kurunu nasıl etkileyeceğini kesin olarak söylemenin zor olduğunu savundu.
Önümüzdeki birkaç gün içinde rublenin, ekonominin konularından para birimine olan talep dolar ve avro alımıyla ilgili ek zorlukların ve maliyetlerin ortaya çıkması nedeniyle zayıflayacağını ifade etti.
Yaptırım uygulanan kuruluşların işlevi ne?
NFP, alım satım işlemlerinde takas, yani işlemlerin gayri nakdi olarak ödenmesini sağlama ve Rusya finans piyasasında merkezi karşı taraf olma işlevlerini yerine getiriyor. Kuruluş, borsa alım satımı sırasında gerçekleştirilen işlemlere ilişkin riskleri de üstleniyor.
NFP’nin hesapları Rusya’da yerleşik kişiler tarafından kullanılan para birimlerini de içeriyor. Kuruluşun her para birimi için Rus ve yabancı bankalarda muhabir hesapları bulunuyor.
Ağustos 2022’nin sonundan bu yana NFP, işlemler için teminat olarak avro ve dolar kabul etmeyi durdurdu. RBK gazetesi, aynı yılın yaz aylarında, kuruluşun profesyonel katılımcılara bir veya daha fazla yabancı para biriminde ticareti kısıtlayabilecek yaptırımlar durumunda olası eylemleri açıkladığı bir mektup gönderdiğini yazdı.
Kasım 2023’ün başında SPX Borsası kendisini ABD yaptırımlarına maruz kaldı ve bu da platformda Amerikan menkul kıymetleriyle ticaret yapmayı imkansız hale getirdi.
Bu olayı yorumlayan Merkez Bankası Başkanı Elvira Nabiullina, kurumun Moskova Borsası’nın yaptırıma maruz kalması yönündeki riskleri değerlendirdiğini ve bu durumda hangi tedbirlerin alınacağını bildiğini dile getirdi.
Rusya Merkez Bankası Finansal İstikrar Departmanı Başkanı Elizaveta Danilova, Kasım 2023’te Moskova Borsası’na karşı olası yaptırım riskini yorumlayarak, geçen yılın sonunda tüm döviz piyasasının Rusya’daki toplam döviz cirosunun yüzde 50’sinden daha azını oluşturduğunu söyledi.
Danilova, “Rusya döviz piyasasındaki işlem cirosunda dolar ve avronun payı geçen yıl yüzde 50’nin altına düştü, yerini yuan aldı,” diye konuştu.
Yetkiliye göre, mayıs ayında dolar ve avronun döviz segmentindeki payı yüzde 45,9’a ulaştı. Aynı zamanda, yuanın payı bir kez daha maksimum yüzde 53,6’ya ulaştı.
İzvestiya gazetesinin Merkez Bankası verilerine dayanarak yaptığı hesaplamaya göre ‘hasım’ ülkelerin para birimlerinin ihracat ödemelerindeki payı ilk çeyrek sonunda yüzde 17,8’e geriledi.
Rusya Merkez Bankası, aynı zamanda rublenin dış ticaret anlaşmalarındaki payının yüzde 44,7’ye ulaştığını ve bunun tüm istatistik dönemi için bir rekor olduğunu vurguladı.
Büyük ihracatçılar döviz gelirlerini realize etmek adına döviz piyasasını aktif olarak kullanıyor.
Merkez Bankası verilerine göre, ihracatçıların döviz gelirlerinin satışında ana aracı olan bankalar, Moskova Borsası’nın döviz spot piyasasında en büyük döviz satıcıları oldu: Mayıs ayında net döviz satışlarının hacmi 671 milyar ruble ile nisan ayına göre 2 kat daha yüksekti.
Döviz piyasasında Rusya vatandaşları, mayıs ayında 107,4 milyar ruble değerinde döviz satın aldı. Merkez Bankası paranın ne kadarının dolar ve avroya harcandığını açıklamadı.
