İran, Basra Körfezi’nde Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile egemenlik konusunda anlaşmazlık yaşanan adalar çevresinde askeri tatbikat başlattı. Tatbikatın, BAE’nin diplomatik girişimleri sonucu Çin’in ardından Rusya’nın da BAE’nin tezlerini savunmasından sonra yapılması dikkat çekti. Tahran, Kuveyt’le anlaşmazlık konusu olan Araş/Durra Gaz Sahası’nda ise birlikte çalışmaya hazır olduğunu duyurdu.
İran devlet televizyonunun haberine göre, Devrim Muhafızları Ordusu, Basra Körfezi’ndeki “adaların savunulması” için Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami ve üst düzey komutanların katılımıyla geniş çaplı tatbikat düzenledi.
Tatbikatta “gelişmiş yapay zekaya sahip insansız hava araçlarının ve 600 kilometre menzilli füzelerin kullanıldığı” aktarıldı.
Binlerce askerin yanı sıra 30 din adamının da katıldığı tatbikatın, “Devrim Muhafızları Ordusunun adaları korumak için sahip olduğu yetkisini ve savunma hazırlığını göstermeyi” amaçladığı kaydedildi.
Tatbikat sırasında konuşan Tümgeneral Selami, “Fars (Basra) Körfezi adaları, İran ulusunun onurudur ve bizler bu gayretli ulusun çocukları olarak onurumuzu savunmakla yükümlüyüz. Basra Körfezi güvenli ise bu güvenliğin meyvelerinden tüm ülkeler yararlanacaktır” ifadelerini kullandı.
Hürmüz Boğazı’na yakınlığı ve bölgedeki petrol potansiyeli sebebiyle stratejik konumda yer alan Ebu Musa, Büyük Tunb ve Küçük Tunb adalarıyla ilgili İran ve BAE hakimiyet iddiasında bulunuyor. Adalar 1971’e kadar İngiliz işgali altındaydı. Kasım 1971’de İngiltere’nin adaların kontrolünü BAE’ye devrederek çekilmesinin hemen ardından İran adalarda hakimiyeti ele geçirdi. BAE, adalara askeri güçlerini konuşlandıran İran’ı “işgalci” olarak niteliyor. Adaları, topraklarının bir parçası olarak kabul eden ve üzerindeki haklarının tarihsel olarak çok eskilere dayandığı tezini ileri süren İran, geçici olarak 1903’te İngilizlerin eline geçtiğini ve 1971’de iade edildiğini, dolayısıyla “o tarihte henüz kurulmamış olan BAE’nin hakimiyet iddiasında bulunamayacağını” savunuyor.
BAE ise adalardaki hak iddiası doğrultusunda Arap ülkeleri ve uluslararası kuruluşlar nezdinde girişimlerde bulunuyor.
Söz konusu adalar üzerindeki egemenliğinin tartışılamayacağını savunan İran, Aralık 2022’de Çin’e, temmuz ayında da Rusya’ya üç ada hakkında BAE’nin tezlerini savunan değerlendirmelere destek verdikleri nedeniyle tepki göstermişti.
Kuveyt’e işbirliği çağrısı
Öte yandan İran Petrol Bakanı Cevad Ovci, Basra Körfezi’ndeki Araş/Durra Gaz Sahası ile ilgili Kuveyt’e birlikte çalışmaya hazır olduklarını ilettiklerini söyledi.
İranlı Öğrenciler Haber Ajansına (ISNA) göre, Ovci, kabine toplantısı yaptığı açıklamada, Basra Körfezi’nde komşu ülkelerle ortak petrol sahalarının bulunduğunu hatırlatarak, “Araş/Durra ortak gaz sahası ile ilgili komşu ülke Kuveyt’e diğer ortak sahalar gibi çalışmalara başlamaya hazır olduğumuzu ilettik. Bunu hakkımız olarak görüyoruz. Eğer komşu ülke bu alanda işbirliği yapmak istemezse biz yaparız. Hakkımızdan zerre kadar vazgeçmeyiz” dedi.
Basra Körfezi’nde yer alan ve 1967’de keşfedilen Araş/Durra Gaz Sahası, yıllardır İran ile Kuveyt arasında soruna neden oluyor. Gaz sahasının İran tarafında yer alan kısmına “Araş” adı verilirken, Kuveyt tarafı “Durra” olarak biliniyor.
Suudi Arabistan ve Kuveyt, Mart 2022’de Durra Gaz Sahası’nı geliştirmek için anlaşma imzalamıştı. İran ise söz konusu anlaşmanın “yasa dışı” olduğunu savunarak bölgede sondaj çalışmalarına başlayacağını duyurmuştu.
Kuveyt, 3 Temmuz’da bölgede deniz sınırının belirlenmesi için İran’ı müzakereye çağırmış, Tahran yönetimi ise konuya ilişkin açıklamada bulunmamıştı. Kuveyt Petrol Bakanı Saad el-Barak, 27 Temmuz’da yaptığı açıklamada ise, “Kuveyt, İran ile sınırın çizilmesini beklemeden Durra Gaz Sahası’nda arama ve üretim faaliyetlerine başlayacak” ifadelerini kullanmıştı.
