Bangladeş’te yeni yönetim, komşu Hindistan’a kaçan devrik eski Başbakanı Şeyh Hasina’nın iadesini isteyebilir.
Hasina hükümetinin ülkede yayılan protestolar sonrası düşüşüyle göreve gelen Nobel Ödüllü bankacı Muhammed Yunus liderliğindeki yeni geçici yönetimin, 76 yaşındaki eski liderin bu hafta sığındığı Hindistan’dan yaptığı açıklamaları eleştirmesiyle Yeni Delhi ile ilişkiler gerildi.
Söz konusu iade talebi, Bangladeş mahkemelerinde Hasina aleyhine cinayet ve adam kaçırma iddialarını da içeren en az üç dava açılmışken gündeme geldi.
Başlangıçta kamu sektöründeki iş kotalarına duyulan öfkeyle başlayan ancak kısa sürede Hasina’nın kendisini de hedef alan ve muhafazakar-milliyetçi muhalefet partileri tarafından örgütlenen protestolarda polisle çıkan çatışmalarında 400’den fazla kişinin öldüğü sanılıyor.
Hasina’nın iki haftadan kısa bir süre önce düşen 15 yıllık hükümeti, yargısız infazlar vb. suistimallerden sorumlu olmakla suçlanıyor. Hasina’nın en az üç eski bakanı ve danışmanı tutuklandı.
Perşembe günü, geçici hükümetin fiili dışişleri bakanı Touhid Hossain, Hasina’nın “çok fazla [yasal] dava” ile karşı karşıya olduğunu ve yetkililerin “Bangladeş’e dönmesini istemek zorunda kalabileceklerini” söyledi.
Dışişleri Bakanlığı’nın internet sitesinde yer alan bir habere göre, bir gün önce Hindistan’ın Bangladeş Yüksek Komiseri ile bir araya gelen Hossain, Hasina tarafından yapılan son yorumların ikili ilişkileri güçlendirmeye “elverişli olmadığı” uyarısında bulundu.
Nikkei Asia’ya isminin açıklanmaması kaydıyla konuşan iki üst düzey Bangladeşli hükümet kaynağı, Hossain’in Hindistan elçisine şikâyette bulunduğunu doğruladı.
Hasina, kaçışından bu yana kamuoyuna ilk açıklamalarını bu hafta oğlu Sajeeb Wazed Joy aracılığıyla yaptı. ABD’de yaşayan Joy daha önce, geçici hükümet yeni seçimler düzenlemeye çalışırken annesinin siyasi bir geri dönüş girişiminde bulunabileceğini söylemişti.
Hasina, görevden alınmasına neden olan protestoları “terörist saldırı” olarak nitelendirdi ve “cinayet ve sabotajlardan” sorumlu olanlara karşı harekete geçilmesi çağrısında bulundu. Kendisine yöneltilen suçlamalarla ilgili bir açıklama yapmadı.
Hasina’nın ayrılışının ardından Dakka’daki protestocular, Hasina’nın babası ve bağımsız Bangladeş’in kurucusu Şeyh Mucibur Rahman’a adanmış bir müzeye saldırdı ve müzeyi ateşe verdi.
Hasina bu olayı kınadı ve daha önce iktidarda olan Awami Ligi partisinin üyelerini, 1975’teki askeri darbe sırasında babasının ve diğer akrabalarının öldürülmesini anmak için yas günü olarak kutlanan 15 Ağustos’ta müze alanında toplanmaya yönlendirdi.
Sonsuza kadar Hindistan’da mı kalacak?
Ancak Hasina’nın Hindistan’dan yaptığı açıklamalar Bangladeş’teki mevcut yönetimin tepkisin Yeni Delhi’ye yönlendirdi. Bu tepki Hindistan’ın Hasina’yı “sonsuza kadar ağırlayıp ağırlayamayacağı” yönünde soru işaretleri yarattı.
İki ülke uzun zamandır yakın ekonomik ilişkilere sahip ve Hasina da Hindistan lideri Narendra Modi’nin yakın müttefikiydi; Modi bu hafta Bangladeş’te yeni şiddet olayları patlak verirken sükunetin sağlanmasını umduğunu söylemişti.
Hindistan’daki O.P. Jindal Global Üniversitesi’nde uluslararası ilişkiler profesörü olan Sreeradha Datta, Hindistan’ın Hasina’nın kamuoyuna yaptığı açıklamaları engelleyip engelleyemeyeceğini sorguladı.
Datta, “Hindistan hükümetinin Hasina’nın söyledikleri üzerinde hiçbir kontrolü yok,” dedi. “Şeyh Hasina gibi siyasi bir figürün geçici hükümetin görüşlerine uygun açıklamalar yapması pek olası değil… ama bu neden Hindistan’ın Bangladeş’in geçici hükümetiyle ilişkilerini etkilesin ki?” diye sordu.
Dakka’daki Jahangirnagar Üniversitesi’nde uluslararası ilişkiler profesörü olan Shahab Enam Khan, “Delhi, Bangladeş’teki karmaşık siyasi durumla uğraşırken diplomatik normlara bağlı kalmalı ve politikalarını geçici hükümetin endişeleri ve iletişimi doğrultusunda düzenlemelidir” dedi.
Öte yandan Hindistan’ın eylemlere önderlik eden Bangladeş Milliyetçi Partisi ile de kötü bir geçmişi var.
İki ülke arasında karşılıklı iade anlaşması bulunuyor, ancak uzmanlara göre, Delhi’nin kararı büyük ölçüde Modi’nin partisi BJP’nin jeopolitik değerlendirmelerine ve Kongre’nin iç siyasi dinamiklerine bağlı olacak. Hindistan’ın Şeyh Hasina ile uzun süredir devam eden siyasi ve ailevi bağları da önemli etkenlerden biri.
