BRICS işbirliğiyle Etiyopya’yı hangi fırsatlar bekliyor?

Aweke Getahun, Etiyopya Haber Ajansı Dijital Haber Müdürü

Etiyopya, Afrika Boynuzu’nda denize kıyısı olmayan bir ülke ve konumu, nüfus yoğunluğu, bölgesel gücü, ekonomik büyüme potansiyeli ve diğerleri dahil olmak üzere bir dizi nedenden ötürü stratejik açıdan son derece önemli. Sonuç olarak, bölge üzerinde nüfuz sahibi olmak isteyen diğer ülkeler için bir merkez haline geldi. Etiyopya, Afrika, Orta Doğu ve Asya’nın kesişme noktasındaki avantajlı konumu sayesinde ticaret ve iletişim için hayati bir merkez. Kenya, Güney Sudan, Sudan, Somali, Cibuti ve Eritre ile sınır paylaşıyor. Önemli deniz ticaret yollarına erişim sağlayan Kızıldeniz ve Aden Körfezi’ne yakınlığıyla uluslararası ticarette hayati bir bağlantı. Uluslararası güçler, Etiyopya’nın bölgedeki güvenliği korumadaki ve bu önemli iktisadi rotalara sürekli erişimi teminat altına almadaki rolünü kabul ediyor.

Afrika Birliği’ne ev sahipliği yapmasının yanı sıra Etiyopya, Hükümetler Arası Kalkınma Otoritesi (IGAD), Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı (COMESA) ve Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Bölgesi (AfCFTA) dahil diğer bölgesel ve kıtasal kuruluşların üyesi. 120 milyonu aşkın nüfusuyla Etiyopya, Afrika’nın en kalabalık ikinci ülkesi. Nüfusunun yüzde 70’inden fazlası 30 yaşın altında olan ülke, dünyanın en genç nüfuslarından birine sahip. Bu büyük ve genç işgücü ile ekonomik kalkınma ve genişleme için çok fazla alan mevcut. Etiyopya, Afrika Boynuzu ile olan kültürel ve tarihi bağları nedeniyle bölgede ideal bir lider. Bölgeyi güvence altına almak, bölgesel işbirliğini teşvik etmek ve ihtilafları çözmek için güvenlik güçleri sağlamada hayati öneme sahip oldu. Küresel güçler Etiyopya’yı korsanlık, yasa dışı ticaret ve terör gibi ortak sorunlarla mücadelede ve aynı zamanda bölgesel istikrarı korumada faydalı bir ortak olarak görüyor.

Ekonomideki son gerileme

Etiyopya’nın ekonomisi kıtadaki en hızlı oranlardan birine sahip ve en büyük nüfusla yıllık ortalama yüzde 10 oranında büyüdü. Hâlâ büyük ölçüde tarıma dayalı olmasına rağmen hükümet, ekonomiyi sanayileştirmek ve çeşitlendirmek için yoğun bir çaba sarf etti. Sanayi, hizmetler, altyapı ve tarım sektörlerine yapılan yatırımların artması gibi çok sayıda neden bu genişlemeye katkıda bulundu. Etiyopya, son yıllarda kaydettiği bir dizi kayda değer iktisadi başarıya rağmen sosyal uyumunu ve iktisadi istikrarını tehlikeye atan çeşitli sorunlarla karşı karşıya. Etiyopya nüfusunun yaklaşık yüzde 80’i geçimini tarımdan sağlıyor ve bu da ülkeyi büyük ölçüde tarıma bağımlı hale getiriyor. Etiyopya’nın ekonomisi, ülkenin pek çok bölgesinde devam eden çatışmalardan ciddi şekilde etkilendi. ABD ve Avrupa Birliği tarafından dile getirilen endişe, sorunun küresel ölçekte dikkat çektiğini gösteriyor. Etiyopya’nın yaşadığı ciddi döviz sıkıntısı, ülkenin ihtiyaç maddelerini ithal etmesini zorlaştırdı. Döviz sıkıntısı, azalan ihracat geliri, azalan diaspora havaleleri ve salgının bir sonucu olarak uluslararası finansmana kısıtlı erişimin bir kombinasyonundan kaynaklanıyor. Bu nedenle Etiyopya, devlet tahvillerinin kuponlarını ödemeye ve dış borcuna hizmet etmeye giderek daha zor ulaşıyor.

BRICS ittifakına katılım

2023 yılında Etiyopya’nın dış politikasında ciddi bir dönüm noktasına BRICS ittifakına tam üye olarak katılarak diğer beş ülkeye (Suudi Arabistan, Mısır, İran, Arjantin ve Birleşik Arap Emirlikleri) katılmasıyla ulaşıldı. BRICS grubunu oluşturan yükselen ekonomiler —Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika— dünyanın coğrafi alanının yaklaşık yüzde 27’sini, nüfusunun yüzde 42’sini ve gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYİH) yüzde 33’ünü temsil ediyor. Etiyopya’nın teklifi, önemli nüfusu, etkileyici ekonomik büyümesi ve parlak beklentilerinin yanı sıra, başta Çin ve Hindistan olmak üzere kilit BRICS ülkeleriyle olan olumlu ilişkileriyle güçlendi. Etiyopya’nın BRICS grubuna dâhil olmasının uluslararası işbirliği, bölgesel entegrasyon ve ekonomik büyüme üzerinde büyük bir olumlu etki yaratması bekleniyor. İktisatçılara göre Etiyopya, 2014 yılında BRICS ülkeleri tarafından gelişmekte olan ve yükselen ülkelerdeki sürdürülebilir kalkınma ve altyapı ile ilgili projelere yardımcı olmak amacıyla kurulan küresel bir finans kuruluşu olan Yeni Kalkınma Bankası’na (NDB) erişebilecek. Sermayesi 100 milyar Amerikan doları olan NDB, kentsel gelişim, enerji, ulaşım, su, sağlık ve eğitim dahil bir dizi sektör için 30 milyar Amerikan dolarını aşan kredilere izin verdi. Ödemeler dengesi sorunları veya kısa vadeli mali stres zamanlarında BRICS ülkeleri arasında karşılıklı destek için bir yapı olan Koşullu Rezerv Düzenlemesi (CRA) aracılığıyla Etiyopya’nın BRICS üyeliği Afrika Boynuzu’na fayda sağlayacaktır.

Toplam değeri 100 milyar dolar olan CRA, mevcut küresel finansal güvenlik ağını güçlendirebilir. BRICS sepet rezerv para birimine katılım, BRICS ülkeleri arasında tek bir para birimi oluşturarak Amerikan doları ve diğer büyük para birimlerine olan bağımlılıklarını azaltmaya yönelik bir öneri. Bir hesap birimi, değişim aracı ve değer deposu olarak sepet rezerv para birimi, BRICS üyesi ülkelerin kendi para birimlerinin ağırlıklı ortalamasından oluşacaktır. Başlangıçta 2006 yılında üyeleri arasında iletişim ve işbirliği için gevşek bir platform olarak kurulan BRICS grubu, daha sonra daha geniş bir hedef yelpazesine sahip daha resmi bir kurum haline geldi. BRIC grubu 2006 yılında Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin tarafından kurulmuştu. Güney Afrika 2010 yılında örgüte katılarak kısaltmaya S harfini ekledi. Gezegendeki kara parçalarının yüzde 30’unu ve nüfusların yüzde 42’sinden fazlasını oluşturan bu ittifak, aynı zamanda küresel GSYİH’nin yüzde 23’üne ve küresel ticaretin yüzde 18’ine katkıda bulunuyor.

Fırsatlar

BRICS üyeliği sayesinde Etiyopya’nın jeopolitik gücünün artması ve dünya meselelerine ilişkin önemli müzakerelerde yer alması bekleniyor. Etiyopya artık Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika (BRICS) gibi yükselen diğer büyük pazarlarla sorunlarını ve çıkarlarını tartışabileceği bir foruma sahip. Etiyopya, etkisini artırarak Afrika’da iktisadi entegrasyon, sürdürülebilir kalkınma ve barışı ilerletmek gibi bölgesel ve kıtasal hedefleri daha başarılı bir şekilde savunabilir. Etiyopya’nın BRCS üyeliğinden ticari ve iktisadi olarak faydalanması bekleniyor. Birlik, dünyanın en büyük ekonomilerinden bazılarını içerdiği için ikili ticaretin ve doğrudan yabancı yatırımın artması konusunda beklentilere sahip. Ortak projeler, araştırma ortaklıkları, öğretmen değişimleri ve diğer üyeler tarafından sağlanan teknoloji yenilikleri Etiyopya açısından avantajlı olabilir. Bu ortaklık, kalkınma açıklarının kapatılmasına yardımcı olabilir ve imalattan tarıma kadar bir dizi sektörü destekleyebilir. Etiyopya’nın iddialı altyapı programı, Çin’in BRICS altyapı gelişimine katılımıyla görüldüğü üzere daha fazla yardım alıyor. Limanların, trenlerin, enerji santrallerinin, yol ağlarının ve dijital bağlantıların geliştirilmesi bu bütçeden faydalanabilir. Bu gelişmeler iktisadi genişlemeyi teşvik etme, ticareti kolaylaştırma ve daha önce birbirinden kopuk olan bölgeleri birleştirme potansiyeline sahip olup, daha zengin ve uyumlu bir toplumla sonuçlanacaktır. BRICS’in bir parçası olmak Etiyopya’ya imalat, yapay zekâ ve yenilenebilir enerji gibi alanlarda ilerleme kaydetmiş diğer ülkelerin deneyim, beceri ve teknolojilerinden yararlanma şansı tanıyor.

Etiyopya, BRICS ittifakının bir üyesi olarak uluslararası siyasi ve iktisadi konularda daha güçlü bir sese ve daha fazla etkiye sahip olacaktır. Bu durum ülkeye çıkarlarını tanıtabileceği, dış pazarlara açılabileceği ve diğer süper güçlerle stratejik ittifaklar kurma şansı sunabileceği bir sahne sağlayabilir. Etiyopya’nın BRICS grubuna katılımı, diğer Afrika ülkelerini de benzer üyelikler peşinde koşmaya motive edebilir ve potansiyel olarak küresel iktisadi manzarayı dönüştürebilecek bölgesel ittifakların kurulmasını beraberinde getirebilir.

Zorluklar

Etiyopya’nın BRICS üyeliği örgüt içindeki güç ilişkileri açısından zorluklar içeriyor. En düşük GSYİH’ye sahip BRICS ülkesi olan Etiyopya, çıkarlarının ve sesinin adil bir şekilde yansıtıldığından emin olmalı. Karar alma sürecinin adil olduğundan ve her üyenin bireysel gereksinimlerini dikkate aldığından emin olmak zor olabilir. Etiyopya, endişelerinin gölgede kalmasını önlemek için diğer BRICS üyeleriyle stratejik ortaklıklarını ve diplomatik müzakere kabiliyetlerini güçlendirmek için çalışmalı. Etiyopya’nın BRICS ülkeleriyle artan ilişkileri konusunda endişeleri veya kuşkuları olabilecek ABD, Avrupa Birliği ve Afrika Birliği gibi geleneksel ortakları ve dostlarıyla olan bağlantılarını dengelemek, bu Doğu Afrika ülkesi için bir başka sorun olabilir.

Dinamikler ve beklentiler değiştikçe BRICS grubu da yapılandırılmamış bir forumdan daha resmi bir organizasyona doğru evriliyor. Sosyal içerme, siyasi istikrar, çevrenin korunması, güvenlik riskleri ve yoksulluğun azaltılması da dahil bir dizi iç sorun ve meselenin ele alınmasına daha fazla vurgu yapan bu dönüşümün bir sonucu olarak BRICS’in üye sayısı arttı. BRICS ülkeleri arasında kayda değer iktisadi farklılıklar mevcut; Etiyopya’nın ekonomisi Çin veya Brezilya’nın ekonomisinden çok daha küçük. Etiyopya açısından bu, ittifak çapındaki çabalara ve işbirliğine dayalı projelere katılmanın ve bunlardan adil bir şekilde faydalanmanın zor olabileceği anlamına geliyor. BRICS ülkeleri yatırım ve kalkınma desteğini artırarak Etiyopya’nın ekonomik sorunlarının üstesinden gelmesine yardımcı olabilir, ancak Etiyopya’nın bu ülkelere aşırı bağımlılığı ulusal egemenliği tehlikeye atabilir ve bir güç dengesizliğine yol açabilir.

Sonuç olarak Etiyopya, nüfusu, coğrafi konumu, ekonomik büyüme potansiyeli, bölgedeki etkisi, enerji kaynakları ve jeopolitik rekabetlere katılımı sayesinde Afrika Boynuzu’nda kayda değer bir aktör. Bölgede barışı muhafaza etmek, ortak endişeleri gidermek ve pazarlara, kaynaklara ve stratejik varlıklara erişim sağlamak isteyen küresel güçlerin dikkatini çekiyor. Ülke önümüzdeki yıllarda stratejik açıdan daha da önemli hale gelecek ve çeşitli yabancı güçlerin çıkarlarını ve etkisini dengeleme becerisi hem kendi kalkınması hem de Afrika Boynuzu’nun istikrarı üzerinde ciddi bir etkiye sahip olacaktır. Bununla birlikte, Etiyopya toplumunun ve hükümetinin dikkatlice düşünmesi ve ele alması gereken bazı zorluklar da var. Etiyopya açısından sorunlardan biri, ülkenin BRICS ülkeleriyle artan bağlarına karşı ihtiyatlı davranabilecek olan ABD, AB ve Afrika Birliği gibi geleneksel dostları ve ortaklarıyla ilişkilerinde denge kurmak olabilir.