BM Güvenlik Konseyi (BMGK) pazartesi günü yerel saatle Gazze’deki savaşı sona erdirmek üzere ABD tarafından üç aşamalı olarak hazırlanan kapsamlı bir ateşkes anlaşmasına varılmasını amaçlayan bir kararı kabul ederken, lehte oy kullanan Çin, tüm BMGK kararlarının kapsamlı ve etkili bir şekilde uygulanması çağrısında bulundu, ancak ABD tarafından hazırlanan metnin bazı açılardan hala muğlak olmasından duyduğu endişeyi dile getirdi.
Çinli analistler salı günü yaptıkları açıklamada, ABD’nin İsrail’in anlaşmayı kabul ettiğini iddia etmesine ve Filistinli grup Hamas’ın da anlaşmayı kabul ettiğini ve ayrıntılar üzerinde müzakereye hazır olduğunu söylemesine rağmen, çatışan tarafların karşılıklı güven eksikliği nedeniyle kararın ne ölçüde uygulanabileceğinin hala soru işareti olduğunu söyledi. Çinli analistlere göre, İsrail ve Hamas arasındaki ateşkesin üç aşaması boyunca başka olaylar ya da anlaşmazlıklar yaşanırsa çatışma devam edecek, dolayısıyla ABD tarafından hazırlanan anlaşma “kırılgan”.
14 lehte ve Rusya’nın çekimser oyuyla büyük bir çoğunlukla kabul edilen 2735 sayılı karar, çatışmanın her iki tarafını da önerinin şartlarını “gecikmeksizin ve koşulsuz” tam olarak uygulamaya çağırıyor.
ABD tarafından hazırlanan metin, Hamas’ın 31 Mayıs’ta ABD Başkanı Joe Biden tarafından açıklanan ve “İsrail tarafından zaten kabul edilmiş olan” ateşkes önerisini kabul etmesi çağrısında bulunuyor. Hamas’ın üst düzey yetkilisi Sami Ebu Zuhri salı günü Reuters’a yaptığı açıklamada Hamas’ın anlaşmayı kabul ettiğini belirtirken İsrail’in anlaşmaya uymasını sağlamanın Washington’a bağlı olduğunu vurguladı.
Kaygılar
Çin’in BM Büyükelçisi Fu Cong, pazartesi günü BMGK toplantısında Çin’in karar tasarısına verdiği oyu açıklarken şunları söyledi: “Taslak pek çok açıdan hala belirsizliğini koruyor. İlgili tarafların ateşkes önerisini kabul edip etmeyeceği ve üç aşama arasındaki geçişlerin sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceği konusunda hala geçerli endişelerimiz var.”
“Kalıcı bir ateşkesin derhal gerçekleştirilmesi aylardır Çin’in ve diğer konsey üyelerinin güçlü çağrısı olmuştur. Ve bu, derin acılar içindeki Gazze sivillerinin en umutsuz arzusu olmuştur. Daha fazla ölümün durdurulması ve insani felaketin hafifletilmesi için acil ihtiyaç perspektifinden bakıldığında, Çin karar tasarısı lehinde oy kullanmıştır,” diyen Fu, şunları ekledi: “Çin, Gazze’de erken bir ateşkes sağlanması ve Filistin-İsrail meselesinin mümkün olduğunca erken bir zamanda iki devletli çözümün doğru yoluna geri getirilmesi için tüm taraflarla birlikte çalışacaktır.”
Endişelerini dile getiren Rus Büyükelçi ve Daimi Temsilci Vassily Nebenzia da şunları söyledi: “Konsey’in nihai ana hatlarını belki de arabulucular dışında kimsenin bilmediği bir anlaşmayı memnuniyetle karşıladığı Amerikan karar taslağına ilişkin bir dizi soru işaretimiz var.”
Karar Hamas’a “sözde anlaşmayı” kabul etme çağrısında bulunsa da, kararda yazıldığı şekliyle İsrail’in resmi anlaşması konusunda bir netlik yok.”
İsrailli liderlerin Hamas tamamen yenilinceye kadar savaşın devam edeceği yönündeki açıklamalarına dikkat çeken Rus temsilci, “İsrail tam olarak neyi kabul etti?” diye sordu.
Zhejiang Uluslararası Çalışmalar Üniversitesi Akdeniz Kıyısı Çalışmaları Enstitüsü’nde araştırma görevlisi olan Li Xinggang salı günü Global Times’a verdiği demeçte “kararın kabul edilmesinin uluslararası hukuk anlamında çatışmanın her iki tarafı üzerinde de bağlayıcı bir etkisi olacağını ve Gazze’deki durumun yatışmasının gerçekten gerçekleştirilmesinde yapıcı bir rol oynadığını ve olumlu bir öneme sahip olduğunu” söyledi.
Ancak Li, ABD tarafından hazırlanan anlaşmanın kırılganlığını koruduğunu düşünüyor. Li, “Birinci aşama ateşkes muhtemelen gerçekleşecek, ancak bunun Gazze çatışmasının bu turunda sürdürülebilir bir ateşkes sağlanabileceği anlamına gelip gelmediğini göreceğiz” dedi.
Üç aşama
Karara göre, birinci aşama “kadınlar, yaşlılar ve yaralılar da dâhil olmak üzere rehinelerin serbest bırakılması, öldürülen bazı rehinelerin cesetlerinin iadesi ve Filistinli tutukluların takası ile birlikte derhal, tam ve eksiksiz bir ateşkesi” içeriyor.
İsrail güçlerinin Gazze’nin “nüfusun yoğun olduğu bölgelerden” çekilmesi, Filistinlilerin kuzey de dâhil olmak üzere Gazze’deki evlerine ve mahallelerine geri dönmesi ve insani yardımın güvenli ve etkin bir şekilde dağıtılması çağrısında bulunuyor.
İkinci aşamada “Gazze’de bulunan diğer tüm rehinelerin serbest bırakılması ve İsrail güçlerinin Gazze’den tamamen çekilmesi karşılığında” çatışmaların kalıcı olarak sona erdirilmesi öngörülüyor.
Üçüncü aşamada ise “Gazze için çok yıllı büyük bir yeniden inşa planı” başlayacak ve Gazze’de ölen rehinelerin kalıntıları İsrail’e iade edilecek. BMGK ayrıca teklifin birinci aşama için müzakerelerin altı haftadan uzun sürmesi halinde ateşkesin müzakereler devam ettiği sürece devam edeceği hükmünün de altını çizdi.
Kararda İsrail’in anlaşmayı “kabul ettiği” ve Hamas’ı da aynı şeyi yapmaya “çağırdığı” belirtiliyor. Ayrıca BMGK’nın Gazze Şeridi’nde demografik ya da bölgesel değişikliklere yönelik her türlü girişimi reddettiğini belirtiyor.
Metinde ayrıca konseyin, İsrail ve Filistin olmak üzere iki demokratik devletin, uluslararası hukuk ve ilgili BM kararları ile uyumlu, güvenli ve tanınmış sınırlar içerisinde barış içinde yan yana yaşadığı iki devletli çözüm vizyonuna “sarsılmaz bağlılığı” yinelenmektedir.
Kararda “Bu bağlamda Gazze Şeridi’nin Filistin Yönetimi altındaki Batı Şeria ile birleştirilmesinin önemi vurgulanmaktadır” deniyor.
Xi’an’daki Northwest Üniversitesi Orta Doğu Çalışmaları Enstitüsü’nde doçent olan Wang Jin Global Times’a yaptığı açıklamada hem İsrail’in hem de Hamas’ın barış çağrısına hayır demeyeceğini çünkü bunun uluslararası toplumun çağrısı olduğunu, bu nedenle prensipte anlaştıklarını söyleyeceklerini ancak uygulama sırasında ayrıntılar üzerinde çalışmanın karmaşık olacağını söyledi.
Çinli uzmanlar bu süreçte BMGK’nın kararın bağlayıcılığından ne ölçüde emin olabileceğinin, ateşkesin etkinliğini belirleyeceğini kaydettiler.
