Çin ve Butan, aralarındaki sınır anlaşmazlığının bir an önce çözüme kavuşturulması ve diplomatik ilişkilerin kurulması konusunda anlaşmaya vardı. Bu anlaşma, Pekin’in bir Himalaya krallığı olan Butan’ı Yeni Delhi’den uzaklaştırma çabalarında bir “dönüm noktası” olarak nitelendirildi.
Salı günü Pekin’de yeni bir tur sınır görüşmelerini tamamlayan iki ülke, sınırın belirlenmesi ve sınırlandırılması için teknik bir ekibin sorumluluk ve işlevleri konusunda bir işbirliği anlaşması imzaladı.
Aynı gün geç saatlerde yapılan ortak basın açıklamasında, Butan Dışişleri Bakanı Tandi Dorji ve Çin Dışişleri Bakan Yardımcısı Sun Weidong başkanlığındaki görüşmelerin “sıcak ve dostane bir atmosferde” gerçekleştirildiği belirtildi. Açıklamada her iki tarafın da “olumlu ivmeyi devam ettirme konusunda mutabık kaldıkları” kaydedildi.
Çin Başkan Yardımcısı Han Zheng ve Dışişleri Bakanı Wang Yi, ziyaret eden Butanlı diplomatla ayrı ayrı yaptıkları görüşmelerde krallığı sınır sorununu çözmeye ve Pekin ile resmi diplomatik bağlar kurmaya çağırdı.
Geleneksel olarak Hindistan’ın yakın bir müttefiki olan Butan’ın Çin ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin diğer dört daimi üyesiyle diplomatik bağları bulunmuyor. Çin’in 14 kara komşusu arasında Pekin ile sınır anlaşmazlıklarını henüz çözmemiş olan sadece iki ülke Butan ve Hindistan.
Çin’in resmi Xinhua haber ajansına göre Çin Başkan Yardımcısı Han, Butan ve Çin’i “dağları ve nehirleri paylaşan dost komşular” olarak tanımladı ve son yıllarda ikili ilişkilerde kaydedilen ilerlemeyi selamladı; her iki tarafın da sınır belirleme sürecini ve diplomatik ilişkilerin kurulmasını hızlandırma konusunda mutabık kaldıklarını söyledi.
Xinhua’nın aktardığına göre Butan Dışişleri Bakanı Tandi Dorji de Butan’ın tek Çin ilkesine verdiği desteği yineledi.
“Her iki taraf da sınırlarını belirleme ve erken bir tarihte diplomatik ilişkiler kurma konusunda kesin bir kararlılığa ve samimi bir arzuya sahip” diyen Dorji, Butan’ın Çin ile işbirliği ivmesini sürdürmeye ve ikili ilişkilerin daha da geliştirilmesi için çaba göstermeye istekli olduğunu sözlerine ekledi.
Pazartesi günü Dorji ile bir araya gelen Wang, Çin’in sınır müzakerelerini sonuçlandırmaya ve Butan ile “mümkün olan en kısa sürede” diplomatik ilişkiler kurmaya hazır olduğunu söyledi.
Wang, Çin ile bir sınır anlaşması ve diplomatik bağların “Butan’ın uzun vadeli temel çıkarlarına tamamen hizmet ettiğini” vurguladı.
Hindistan yeşil ışık yakacak mı?
South China Morning Post’a konuşan Şanghay Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü’nde araştırmacı olan Zhao Gancheng, anlaşmanın ve her iki tarafın açıklamalarının çözülmemiş sınır sorunları konusunda yeni bir uzlaşıya işaret ettiğini ve önemli bir atılım anlamına geldiğini söyledi.
Zhao, Çin’in Butan ile bağ kurabilmesi halinde bunun Pekin’in Güney Asya’daki diplomasisi için büyük bir ilerleme anlamına geleceğini, zira denize kıyısı olmayan Himalaya ülkesinin dış politikasının büyük ölçüde Hindistan’ın etkisi altında olduğunu belirtti.
Çinli araştırmacı şöyle devam etti: “Bu çok cesaret verici, ancak bu atılım şüphesiz Hindistan için büyük bir sınav teşkil edecek. Yeni Delhi’nin buna nasıl karşılık vereceğini zaman gösterecek. Geçmişte yaptığı gibi tekrar müdahale edecek mi?”
Zhao’ya göre, Çin ve Butan 1996 civarında diplomatik bağlar kurma konusunda benzer bir uzlaşmaya varmış ancak Hindistan’ın muhalefeti nedeniyle ilerleyememişti.
1984 ve 2016 yılları arasında Çin ve Butan arasında 24 tur sınır görüşmesi yapıldı. Görüşmeler, 2017 yazında Çin ve Hindistan birliklerinin 73 gün süren bir çatışmaya girdiği Doklam sınır krizinin ardından askıya alındı.
Sınır müzakereleri, iki tarafın Ekim 2021’de görüşmeleri hızlandırmak için “üç adımlı bir yol haritası” imzalamasının ardından ivme kazandı.
Şanghay Belediyesi Uluslararası Çalışmalar Merkezi’nde bölgesel ilişkiler uzmanı olan Wang Dehua, Başbakan Lotay Tshering liderliğindeki mevcut Butan yönetiminin Pekin dostu olarak görüldüğünü, ancak Hindistan’ın Çin’in Butan ile ilişkilerindeki en büyük engel olmaya devam ettiğini belirtti.
Wang, “Bu, Çin ve Butan’ın [diplomatik bağlar kurma] işini halletmeleri için iyi bir fırsat. Ancak bununla birlikte, Butan hükümetinin Hindistan’ın desteğini almadan böylesine önemli bir dış politika kararı almasının mümkün olduğundan şüpheliyim,” dedi ve ekledi:
“Muhtemelen yüzde 50 başarı şansı var, bu da esas olarak Hindistan’ın yeşil ışık yakıp yakmayacağına bağlı. Ancak Butanlı yetkililerin [Çin’le daha yakın ilişkiler kurmak istediklerine dair] açıklamaları yine de Yeni Delhi için bir ikilem yarattı ve bu da Çin için Hindistan karşısında bir koz olabilir.”
