Çin merkezli yönetim danışmanlığı ve finansal danışmanlık firması olan Gao Feng Danışmanlık Şirketi’nin kurucu başkanı Edward Tse, South China Morning Post’ta, Pekin tarafından 14 Temmuz’da açıklanan özel sektördeki büyümeyi artırmaya yönelik yeni tedbirleri tartışan bir makale kaleme aldı.
Buna göre, bazı firmalar politikanın amacından şüphelenirken, bazıları bekle ve gör modunda, bazıları ise olumlu bakıyor.
Makalede son üç yılda hükümetin bazı özel sektör şirketlerinin büyümesini engelleyen önlemler aldığı ve bu durumun, hükümetin özel teşebbüs karşıtı olduğu konusunda geniş bir izlenim yarattığı kaydedilirken, bu önlemler ise şöyle sıralanıyor: Ant Group’un halka arz planının iptal edilmesi, Alibaba, Tencent ve Meituan gibi internet şirketlerine karşı tekel karşıtı düzenlemeleri ihlal etmekle ilgili suçlamalar ve araç çağırma devi Didi Chuxing’in listeden çıkarılmasına yol açan siber güvenlikle ilgili endişeler. Ayrıca, hükümet okul çocuklarının ezberci eğitime çok fazla zaman ayırmasını istemediği için özel ders sektörüne faaliyetlerini durdurmasını söyledi.
Bu eylemlerin oldukça kısa bir süre içinde alındığı ve bunun, Çin hükümetinin özel girişim karşıtı olduğu hissine yol açtığı belirtiliyor.
Ama durumun gerçekten böyle olup olmadığı tartışılan makalede, Çin’in özel sektöre ait işletmelerinin genellikle on yıldan fazla bir süredir oldukça iyi bir seyir izlediği, birçoğunun kendileri için güzel karlar elde etmenin yanı sıra, tüketiciler, iş dünyası ve genellikle hükümet için çok fazla değer yaratan ve ezber bozan iş modelleri yaratarak büyüdüğü kaydediliyor.
Alibaba ve Tencent gibi şirketler e-ticaret, oyun, sosyal medya ve finansta devler haline gelirken, yükselişlerinin, Çin’in artan ekonomik gücüne ve teknolojik becerisine önemli ölçüde katkıda bulunduğuna işaret ediliyor.
Ancak, birçok özel girişim yenilik yapıp büyüdükçe mevcut işletmeleri altüst ettiği için hükümetin buna karşı oldukça kararsız bir tavır aldığı belirtilen makalede, şu örnek üzerinden bu durum açıklanıyor:
“Çevrimiçi ödeme düzenlemelerinin hala geliştirildiği bir dönemde hızlı bir şekilde büyüyen ve çok büyük pazar payları elde eden çevrimiçi ödeme araçları Alipay ve WeChat Pay’dir.
Pek çok özel teşebbüs tarafından kaydedilen kayda değer büyümeye rağmen, bazıları merkezi hükümetin veya Başkan Xi Jinping’in kendisinin özel teşebbüsler yerine devlete ait teşebbüsleri (KİT’ler) desteklediğini düşünüyor. Xi, KİT’leri açıkça destekledi. Onları ekonominin önemli bir ayağı olarak nitelendirdi ve Çin’in güçlenmelerine yardımcı olmak için onlara daha fazla destek vermesi gerektiğini söyledi.”
Xi özel girişimcileri destekliyor
Son yıllarda hükümet birçok kez KİT’ler için öncü bir rolü savunsa da, bununla birlikte, özel girişimcilerin rolünü de vurguladığı not ediliyor. Bu bağlamda, Xi Jinping’in 2020’de Jiangsu eyaleti Nantong’a yaptığı bir gezi sırasında, Qing hanedanı sanayicisi Zhang Jian’ın bölge ekonomisine ve sosyal refaha katkılarını övdüğü hatırlatılıyor.
Geçen yıl aralık ayında düzenlenen merkezi ekonomik çalışma konferansında da Xi’nin, özel işletmelerin ekonomideki lider rolünü kabul ettiği ve büyümeleri ve gelişmeleri için daha uygun bir ortam yaratma sözü verdiği vurgulanıyor.
Bazı özel şirketlerin son birkaç yılda büyük zarar görmüş olsa da, çoğunun iyi iş çıkardığı belirtiliyor: Elektrikli ve yeni enerjili araçlarda BYD, Geely ve diğerleri, CATL gibi dünya lideri olmuş pil üreticileri ve e-ticaret devleri JD.com ve Pinduoduo iyi örneklerdir.
Başarılı olan diğerleri arasında TikTok ve Douyin’in ana şirketi ByteDance, hızlı moda çevrimiçi perakendecisi Shein ve akıllı telefon üreticisi Xiaomi yer alıyor. Bu firmalar da özel sektörde.
KİT’ler ve özel teşebbüs tamamlayıcı rolde
KİT’ler ve özel teşebbüslerin, bazı durumlarda rekabet etseler de, genellikle Çin ekonomisinde farklı ve tamamlayıcı roller oynadığı ifade edilirken, her iki işletme türünün de Çin’in ekonomik büyümesi için önemli olduğu vurgulanıyor.
Hatta, Çin Entegre Devre Endüstrisi Yatırım Fonu’nun Çin’in en büyük çip üreticisi olan Semiconductor Manufacturing International Corporation’a (SMIC) yaptığı yatırım gibi, özel ve kamu kuruluşları arasındaki ortaklıkların giderek daha yaygın hale geldiği kaydediliyor.
Bir diğer örnek olarak, bu yılın başlarında, Çin’in en büyük yerli çip üreticisi ve Samsung ile Hynix’in en yakın rakibi olan Yangtze Memory Technologies Co.’nun, Çin Entegre Devre Endüstrisi Yatırım Fonu da dahil olmak üzere devlet destekli yatırımcılardan 7 milyar ABD doları tutarında sermaye desteği aldığı bildiriliyor.
Çin hükümeti, teknolojik kendi kendine yeterliliği hızlandırmak ve küresel olarak rekabetçi şirketler kurmak için hem kamu hem de özel sektörden yararlanıyor.
Makalede, pek çok işletmenin, hükümetin yeni özel sektör politikasının duyurulmasından bu yana sessizliğini koruduğu, Tencent’ten Pony Ma ve Xiaomi’den Lei Jun gibi tanınmış girişimcilerin ise son duyuruları memnuniyetle karşıladığı belirtiliyor.
Edward Tse’ye göre, mevcut jeopolitik ve genel olarak küresel ekonomik ortamdaki değişimler nedeniyle hükümetin bazı politikaları ve beklentiler değişiyor.
Tse, Çin hükümetinin bazı önlemleri sert olsa da, tekel karşıtı, veri güvenliği ve finansal risklere potansiyel toplumsal aşırı maruz kalma ile ilgili eylemlerin mantıksız olmadığını ve hatta gerekli olduğunu savunuyor ve yeni politikalara ilişkin umutlu görüşünü paylaşıyor:
“Bu yeni politika ve ekonomiyi canlandırmak için alınması muhtemel diğer tedbirlerle, özel sektörün duyarlılığının iyileşmesini ve hükümetin desteğine ve ekonominin gücüne olan güvenin geri gelmesini bekliyorum.”
