Tayvan lideri Lai Ching-te cuma günü göreve geldiğinden bu yana çıktığı ilk yurtdışı gezisini tamamlarken, Taipei’yi hala tanıyan üç Pasifik ada devletini ziyaret etti ve Çin’le gerginliği artırdı.

Marshall Adaları, Tuvalu ve Palau’yu kapsayan ve ABD’nin Hawaii ve Guam bölgelerine de uğrayan gezi, Pekin’den kınama mesajları aldı.

Cuma günü Palau’da konuşan Lai, Çin’i uluslararası saygı kazanmak istiyorsa “yumruklarını sıkmamaya” ve “rahatsız edici ve üzücü” tek taraflı eylemlerden kaçınmaya çağırdı.

Lai ABD’deyken yerel yetkililerle bir araya geldi ve 2022’de Tayvan’a yaptığı ziyaret Çin’in öfkeli tepkisine yol açan Demokrat Partili eski Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi ve Cumhuriyetçi mevcut Meclis Başkanı Mike Johnson ile telefon görüşmeleri yaptı. Ayrıca Temsilciler Meclisi Demokrat Lideri Hakeem Jeffries ve Senato Silahlı Hizmetler Komitesi’nin en üst düzey Cumhuriyetçi üyesi Senatör Roger Wicker ile de telefon görüşmeleri yaptı.

Pekin Dışişleri Bakanlığı’ndan bir sözcü, “Tayvan meselesinin Çin’in temel çıkarlarının özü ve Çin-ABD ilişkilerinde aşılmaması gereken ilk kırmızı çizgi olduğunu” yineleyerek yanıt verdi.

Tayvan Ulusal Savunma ve Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü uzmanı Su Tzu-yun Lai’nin gezisini Nikkei Asia’ya değerlendirdi: “Lai’nin güzergahı, ortak jeopolitik stratejik güvenlik hedefleri olan birinci-üçüncü ada zincirlerini ABD, Japonya, Avustralya ve ilgili ülkelerle birleştiriyor ve Çin’in [Kuşak ve Yol Girişimi] Güney Pasifik’teki etkisine karşı koyuyor.”

Özellikle Tayvan, Okinawa ve Filipinler’i içeren birinci ada zincirinin önemini vurguladı: “Bu çekirdek bölge dünya deniz ekonomisinin %26’sını oluşturuyor ve Japonya’nın enerji arzının %92’sini ve Güney Kore’nin enerji arzının %65’ini etkiliyor, bu da onu stratejik olarak önemli kılıyor ve Tayvan birinci ada zincirinin merkezini oluşturuyor.”

Çin, Lai’nin 20 Mayıs’ta göreve başlamasından kısa bir süre sonra ve 10 Ekim Ulusal Gün konuşmasından sonra olmak üzere bu yıl iki kez Tayvan ve çevresindeki adalarda büyük askeri tatbikatlar düzenledi. Tayvan’ın bağımsızlığının sadık bir savunucusu olarak bilinen ABD yanlısı Lai’ye misilleme olarak önümüzdeki günlerde ya da haftalarda bunu tekrar yapabileceğine dair işaretler verdi.

Pasifik rekabeti

Tayvan’ın 12 resmi diplomatik ortağı arasındaki tek Pasifik ülkesiyle bağlarını güçlendiren Lai, bu ülkelerin kalkınmasına yardımcı olma taahhüdünü vurguladı.

Tuvalu’da, hükümeti ülke için bir denizaltı telekomünikasyon kablosunun konuşlandırılmasını teşvik etmeye devam etmek için bir niyet mektubu imzaladı.

Tayvan’ın Tuvalu Parlamento Binası’nın inşasına katılımına dikkat çeken Lai, bunun “sadece Tuvalu halkına desteğimizin altını çizmekle kalmadığını, aynı zamanda ülkelerimizin demokratik değerleri paylaştığına ve demokrasiyi ilerletmek için birlikte çalıştığına işaret ettiğini” söyledi. Tuvalu Başbakanı Feleti Penitala Teo’nun ev sahipliğinde düzenlenen devlet ziyafetinde konuştu.

Marshall Adaları’nda ise Lai ikili sağlık işbirliğini selamladı. “Son birkaç yıldır Taipei Tıp Üniversitesi Shuang Ho Hastanesi Tıp Merkezi tarafından üstlenilen Yapay Zeka ve Teletıp Merkezi’nin kuruluşuna ve tanıtımına tanık olduk” dedi. “Bu gerçekten oldukça dikkat çekici. Marshall nüfusunun %80’inin sağlığını güçlendirmeye yardımcı oldu” diye ekledi.

Prospect Foundation adlı düşünce kuruluşunun başkan yardımcısı Raymond Sung, “Lai’nin gezisinin vurgusu üç ada devletinin kapasitesinin geliştirilmesi üzerineydi” dedi.

Lai’nin denizcilik, yerli halklar ve sağlık ve refahtan sorumlu bakanları getirdiğini, böylece heyetinin “somut işbirliği projelerine yönelebileceğini” sözlerine ekledi.

Sung, “Bu yaklaşım Tayvan’ın ABD, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi müttefiklerinin bölgede yaptıklarıyla uyumludur” dedi.

2019’da Taipei’den Pekin’e yönelen Solomon Adaları, Avustralya ve ABD’nin endişelerine rağmen 2022’de Çin ile bir güvenlik anlaşması ve 2023’te bir polis işbirliği anlaşması imzaladı.

Çin son yıllarda aralarında Kiribati ve Nauru’nun da bulunduğu diğer Pasifik ada devletleri ile de ilişkilerini geliştirdi.

ABD bir yandan bölgede Çin’i çevreleme çabaları kapsamında bölge ülkelerini ittifaklarını genişletirken, Çin de bölgede etkisini artırıyor.

Tayvan’ın ana muhalefet partisi Kuomintang’a (KMT) yakın bir uluslararası ilişkiler uzmanına göre, Lai denizaşırı seyahatini Pasifik bağlarını sıkılaştırmak için kullanırken, Taipei’nin kalan ortaklıklarına yönelik en büyük riskler başka yerlerde yatıyor olabilir.

Ulusal Tayvan Üniversitesi siyaset bilimi bölümünde profesör ve eski bir KMT yetkilisi olan Tso Chen-dong, Vatikan ve Guatemala’nın Pekin lehine ilişkileri terk etme olasılığı olduğu konusunda uyardı.

Tso, Tayvan Yabancı Muhabirler Kulübü’nde kısa süre önce düzenlenen bir tartışma sırasında “Papa Francis, Çin anakarasında istikrarlı bir varlık oluşturmak için Vatikan’ın Çin ile ilişkilerini geliştirmeyi umuyor” dedi.

Tso, Guatemala resmi ortak olmaya devam ederken, diğer iki Latin Amerika ülkesi olan Honduras ve El Salvador’un son yıllarda Pekin’i tanımaya başladığını söyledi. Bu üç ülkenin “birbirleriyle çok sıkı ilişkileri var. Dolayısıyla bu Guatemala üzerinde muazzam bir baskı oluşturuyor” diye ekledi.

Güney Kore’nin iktidar partisi lideri cuma günü yaptığı açıklamada Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol’un sıkıyönetim uygulama girişiminin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Güney Kore ve halkı için tehlike arz ettiğini söyleyerek görevinden derhal uzaklaştırılması çağrısında bulundu.

İktidardaki Halkın Gücü Partisi (PPP) lideri Han Dong-hoon, Yoon’un sıkıyönetim planlarının bir parçası olarak orduya muhalif siyasetçileri tutuklama talimatı verdiğini öğrendiğini söyledi.

Han, “Yoon Suk Yeol Güney Kore’nin başkanı olarak görev yapmaya devam ederse, bu acil sıkıyönetim yasası gibi aşırı eylemlerin tekrarlanacağına dair büyük endişe var” dedi.

PPP’nin iki kıdemli milletvekili Yoon’un görevden alınması için oy kullanmayı planladıklarını kamuoyuna açıkladı. Altı dönem milletvekilliği yapan Cho Kyoung-tae, Ulusal Meclis’te bekleyen azil önergesi lehinde oy kullanacağını ve partili meslektaşlarının da kendisine katılmasını umduğunu söyledi. Dört dönem PPP milletvekilliği yapan Ahn Cheol-soo da Yoon’un istifa planını açıklamaması halinde önerge lehinde oy kullanacağını söyledi.

Muhalefet partisi ve bağımsız milletvekillerinden 192’si görevden almayı desteklediğinden, önergenin kabul edilmesi için PPP’den sadece sekiz oy gerekiyor. Parti mecliste 108 sandalyeye sahip.

Cuma günü hükümetin yeni bir sıkıyönetim emri verebileceğine dair söylentilerin yayılması üzerine ana muhalefetteki Demokrat Parti milletvekillerine bu ihtimale karşı teyakkuzda olmaları talimatını verdiğini açıkladı.

Günün ilerleyen saatlerinde Savunma Bakanı Kim Seon-ho bir basın brifingi düzenleyerek yeni bir sıkıyönetim girişiminin planlandığını yalanladı. Kim, “Başka bir sıkıyönetim emri olsa bile savunma bakanlığı ve genelkurmay başkanlığı buna kesinlikle uymayacaktır” dedi.

Savunma bakanlığının bu hafta başındaki olaylarla ilgili soruşturmalarda işbirliği yaptığını da sözlerine ekledi.

Bir parti sözcüsü, PPP’nin cuma günü saat 11.00’de başlamak üzere tüm milletvekilleriyle bir toplantı düzenlediğini söyledi. Yonhap Haber Ajansı öğleden sonra Yoon ve Han’ın Seul’deki başkanlık konutunda bir araya geldiğini bildirdi. Yonhap, görüşmeyi Yoon’un talep ettiğini belirtirken, ikilinin ne konuştuğuna dair ayrıntı vermedi.

Cumartesi Yoon’un görevden alınması oylanacak

Yoon, salı gecesi geç saatlerde beklenmedik sıkıyönetim ilanıyla ülke çapında kaosa neden olmasından bu yana kamuoyu önünde yorum yapmadı. İktidar partisi kaynakları yerel medyaya yaptıkları açıklamada Yoon’un sıkıyönetim ilan etme niyetinde olmadığını, bunun yerine hükümetin yasa çıkarma çabalarını engelleyen siyasi muhalefete bir uyarı niteliği taşıdığını iddia etti.

Yoon’un olası görevden alınmasına ilişkin oylama cumartesi günü saat 19:00’da yapılacak, ancak Güney Kore medyası oylamanın daha erken yapılabileceğini bildirdi.

Güney Kore Savunma Bakan Yardımcısı ve Genelkurmay Başkanı perşembe günü milletvekillerine yaptıkları açıklamada, Yoon’un istifasını kabul ettiği eski Savunma Bakanı Kim Yong-hyun’un salı gecesi askeri operasyonları yönettiğini söyledi ve başarısızlıkla sonuçlanan sıkıyönetim ilanında herhangi bir rol oynadıklarını reddetti.

 Kore İşçi Sendikaları Konfederasyonu grevde

Önemli bir şemsiye grup olan Kore İşçi Sendikaları Konfederasyonu sıkıyönetim girişiminin ardından grev ilan etti ve Yoon’un görevden alınması için çağrıda bulunmaya devam ediyor. Sendika ayrıca iktidar partisinin Yoon’un kaderini belirlemedeki belirleyici rolünün de altını çizdi.

Sendika perşembe günü yaptığı açıklamada, “3 Aralık’taki sıkıyönetim saldırısı, Yoon Suk Yeol’un Güney Kore silahlı kuvvetlerine bir saniye daha komuta etmemesi gerektiği gerçeğini açıkça teyit etti” dedi.

“Halkın Gücü Partisi halkın mı yoksa Yoon Suk Yeol’un mu yanında olduğunu seçmek zorundadır” denildi.

Halk istifa mitingine hazırlanıyor

Gallup tarafından cuma günü yayınlanan anket verileri, sıkıyönetim ilanının ardından Yoon’un onaylanma oranının %16’ya düştüğünü ve katılımcıların %75’inin başkan olarak kötü bir iş çıkardığını söylediğini gösterdi.

Ankete katılanlar, Yoon’un ekonomi ve geçim sorunlarını ele alış biçimini, sıkıyönetim girişiminin sonuçlarıyla birlikte, onaylamamalarının başlıca nedeni olarak gösterdi. Gallup, “Bunu çok büyük bir şok ve tepki takip etti” dedi.

Polis, büyük bir protestocu kalabalığının hafta sonu Seoul’ün batısındaki Yeouido’da bir miting düzenleyerek Başkan Yoon Suk Yeol’a sıkıyönetim kargaşası nedeniyle istifa etmesi çağrısında bulunacağını söyledi.

Seul Büyükşehir Polis Teşkilatına göre, cumartesi günü Ulusal Meclis’in bulunduğu Yeouido’da geniş çaplı bir miting düzenlenmesi planlandığından, bölgedeki bazı yollar kordon altına alınacak.

Güney Kore Savunma Bakanı görevden alındı, polis Yoon hakkında soruşturma başlattı

Çin’deki otomobil üreticileri Avrupa’ya hibrid araç ihracatını artırıyor ve kilit pazar için daha fazla model planlıyor. Uzmanlara göre bu da Avrupa Birliği’nin elektrikli araç tarifesi planının sınırlarını ortaya koyuyor.

Avrupa Birliği’nin otomobil endüstrisini ucuz Çin ithalatından korumak için uyguladığı son elektrikli araç tarifeleri hibrid araçlar için geçerli değil. Financial Times’a göre, analistler, Çin’in önde gelen elektrikli araç üreticisi BYD gibi büyük markaların bölgede genişlemeye devam edebileceğini söylüyor.

Bazı üreticiler de tarifelerle ilgili maliyeti düşürmek için üretim ve montajı Avrupa’ya kaydırıyor.

Uzmanlara göre artış, firmaların Çin’den BEV (pille çalışan elektrikli araçlar) ithalatına yönelik yeni AB tarifelerinden kaçınmanın bir yolu olarak PHEV’lere (fişli hibritler) yönelmesinden kaynaklanıyor.

Çin’in Avrupa’ya hibrit ihracatının bu yıl %20, gelecek yıl ise daha da hızlı artması bekleniyor.

Avrupa Komisyonu’nun, AB pazarının iki katı büyüklüğündeki Çin’de yılda 3 milyon elektrikli araçlık yedek üretim kapasitesi yaratılmasına yardımcı olan “haksız sübvansiyonlar “olduğunu söylediği Çin elektrikli araç ithalatına yönelik %45,3’e varan AB tarifeleri ekim ayı sonunda yürürlüğe girdi.

Verilere göre, Ekim 2023’te başlayan Çin’in elektrikli araç ithalatına yönelik sübvansiyon karşıtı soruşturmalar ve ekonomik yavaşlama nedeniyle Çin’de yavaşlayan otomobil satışları, bazı otomobil üreticilerinin Avrupa stratejilerini hibrit ihracatına daha fazla odaklanmak üzere değiştirmelerine yol açtı.

Benzin ve elektrik kombinasyonuyla çalışan hibrit otomobiller, alıcılar tarafından tamamen yanmalı ve tamamen elektrikli arasında uygun fiyatlı bir uzlaşma olarak görüldüğü için popülerlik kazanıyor.

Çin Binek Otomobil Birliği verilerine göre, temmuzdan ekime kadar Avrupa’ya yapılan hibrit ihracatı bir önceki yılın aynı dönemine göre üç kattan fazla artarak 65.800 adede ulaştı ve bu yılın başlarına ve 2023’e kadar satışlardaki düşüş eğilimini tersine çevirdi.

Bu durum, plug-in hibrit ve konvansiyonel hibrit araç ihracatının üçüncü çeyrekte Çin’in Avrupa’ya yaptığı toplam araç satışlarının %18’ini oluşturmasına ve ilk çeyrekteki %9’luk oranın iki katına çıkmasına yardımcı oldu. Ancak elektrikli araç sevkiyatlarının oranı aynı dönemde %62’den %58’e düştü.

Bu eğilimin daha da ivme kazanması muhtemel.

Analistler, elektrikli araçlardaki hakimiyetinin de yardımıyla geçen yıl dünyanın en büyük otomobil ihracatçısı olarak Japonya’yı geride bırakan Çin’in, yurtiçindeki kapasite fazlalığını gidermek için ihracat atağını hızlandırdığını söylüyor.

Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’da Çin yapımı elektrikli araçlara uygulanan %100 gümrük vergisi göz önüne alındığında, Avrupa da Çinli otomobil üreticileri için en belirgin çıkış noktalarından biri.

Avrupa Komisyonu, Çin’den artan hibrid ithalatına ilişkin yorum talebine hemen yanıt vermedi.

Çin’den yapılan ihracatın artması Avrupa’nın hibrid araç pazarında yoğun bir fiyat rekabetini tetikleyebilecek olsa da, bazı uzmanlar Çinli firmaların yeni bir AB gümrük vergisine yol açmaktan korktukları için daha dikkatli davranacaklarını belirtiyor.