Slovakya’nın Ankara Büyükelçisi Ján Pšenica, Harici’ye konuştu: “AB ve NATO üyesi olmak Slovakya için çok önemli. Siyasi haritada, uluslararası ekonomi alanında ve güvenlik alanında bize temel dayanak sağlayan bu oluşumların üyesi olmadığımızı hayal bile edemiyorum.”
Sorularımızı yanıtlayan Büyükelçi Pšenica, Başbakan Fico’ya düzenlenen suikasta ortam hazırlayan sosyo-ekonomik ve uluslararası koşuları ve Rusya-Ukrayna savaşının Slovakya’ya etkilerini değerlendirdi.
Başbakan Fico’nun sağlık durumuyla ilgili son gelişme nedir?
Çok şükür iyi haberler var. Başbakan Fico, mayıs ayı sonunda hastaneden taburcu edildi. Tedavisi ve iyileşme süreci Bratislava’daki evinde devam ediyor.
Başbakan Fico suikastına ilişkin son bilgiler neler? İçişleri Bakanı, şüphelinin “yalnız kurt” olmadığını, arkasında birisinin olabileceğini söyledi. Şüphelinin siyasi bağlantıları hakkında bilginiz var mı?
İlgili Slovak makamları, saldırganın psikolojik profili ve durumunun da incelendiği kapsamlı soruşturmayı sürdürüyor. İlgili tüm hususlar ve olasılıklar dikkatle araştırılmaktadır. Yetkililerin bulgularını ve sonuçlarını sunmaları kesinlikle biraz zaman alacaktır.
Fico suikastının Ukrayna savaşı sonrasında Avrupa’da yaşanan gergin siyasi ortamla bir bağlantısı olduğunu söyleyebilir miyiz? Özellikle birçok ülkede savaş karşıtı sesler “Putin yanlısı” olarak damgalanıp susturuluyor. Başbakan Fico’nun savaşa ilişkin görüşleri dikkate alındığında, mermilerin aslında savaşı diplomatik yollarla bitirmek isteyen herkese atıldığını düşünmek abartı mı olur? Yoksa kamuoyunun çoğunluğu iç nedenlerden dolayı mı gidiyor?
Genellikle en basit yorum en iyi sonucu verir, ancak diğer taraftan aşırı basit açıklamalar yanlış sonuçlara veya varsayımlara yol açabilir. Sorun sadece Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik hukuka aykırı saldırganlığı değil. Hepimiz, COVID dönemini ve Slovakya ve Türkiye dahil olmak üzere yetkililerin uygulamak zorunda kaldığı farklı kısıtlama ve önlemleri çok iyi hatırlıyoruz. Ancak pandeminin bize maliyeti çok yüksekti: Arkadaşlarımız veya aile üyelerimiz de dahil olmak üzere birçok insan öldü, sosyal ve toplumsal etkileşimlerimiz zayıfladı, ekonomiler de zarar gördü, dolayısıyla hastalığın sağlığımız ve zihinsel durumumuz üzerinde genel olarak açıkça olumsuz etkisi oldu.
Daha sonra saldırganlık başladı ve geleceğe dair belirsizliğimizi artırdı. İnsanlar kendilerine şunu soruyor: Savaşın ve mevcut uluslararası durumun, hayatım üzerindeki etkisi ne olacak? Yeni durumlara uyum sağlayabilecek miyim? Mevcut yaşam standardımı koruyabilecek miyim? Başkalarına nasıl yardım edebileceğim? – Hangisi olması gerektiğini bilmesem- temsilcilerim doğru kararları alabiliyor mu? Savaş bizim topraklarımıza mı yayılacak? Eğer öyleyse, bize yardım eden biri olacak mı? Ve elbette, bazı insanlar durumları yalnızca aileleri veya küçük toplulukları içinde algılarken, diğerleri durumları kendi durumlarının sınırlarını aşan daha geniş bir bağlamda algılarlar. Bu nedenle spekülasyon yapmak istemiyorum ve soruşturma bulgularını ve sonuçlarını bekleyeceğim.
Başbakan Fico’ya yönelik suikast girişimine ilişkin yorum yapan Rusya Dış İstihbarat Servisi, küreselci seçkinlerin rakiplerine karşı açık siyasi teröre yöneldiğini söyledi. Bu yorumu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Açıkçası Rusya Dış İstihbarat Teşkilatı’nın kamuoyuna ne söylediğini bilmiyorum ve bu konuda yorum yapmayacağım. Ama bence herkesin kendine, bir gizli servisin kamuya açık konuşmasının amacının ne olduğunu sorması gerekiyor….
Mevcut jeopolitik parçalanmanın ülkenize etkilerini nasıl değerlendiriyorsunuz? Başbakan Fico daha önce Ukrayna’yı “egemen bir devlet değil, ABD’nin kontrolü altında” olarak değerlendirmişti. ABD ve AB’nin Ukrayna’daki savaşı “son askere kadar” sürdürmesi ve askeri yardımlara devam etmesi konusunda ne düşünüyorsunuz?
AB ve NATO üyesi olmak Slovakya için çok önemli. Siyasi haritada, uluslararası ekonomi alanında ve güvenlik alanında bize temel dayanak sağlayan bu oluşumların üyesi olmadığımızı hayal bile edemiyorum. Eğer üye olmasaydık, tek başımıza ve kendi başımıza çözmemiz gereken zorlukların düzeyi çok daha zor olurdu.
Şimdi Ukrayna ile ilişkilerimize gelelim. Biz komşuyuz, dolayısıyla uluslarımız arasındaki ilişkiler tarihe dayanmaktadır. Türkiye gibi biz de Ukrayna’nın bağımsızlığını, toprak bütünlüğünü, demokrasisini ve refahını destekliyoruz. Zaten 2014 yılında, gerekirse Ukrayna’nın gaz talebinin bir kısmını karşılayabilmek için ters gaz akışını kurduk. Şubat 2022’den bu yana Slovakya’nın Ukrayna’ya yaptığı yardım gayri safi yurtiçi hasılasının yaklaşık %1’ine ulaştı. Geçmişte yardımlarımız Mig-29 savaş uçakları ve S-300 karadan havaya füze sistemi gibi askeri teçhizatı da içeriyordu. Mevcut Slovak hükümeti artık aktif askeri depolarımızdan herhangi bir askeri yardım sağlamıyor ve esas olarak insani yardım ve kalkınma yardımlarına odaklanıyor. Ancak silah ve mühimmat alanındakiler de dahil olmak üzere ticari sözleşmeler halen yürürlükte ve uygulanıyor. Rusya’nın elektrik üretim ve dağıtım altyapısına yönelik şiddetli saldırılarına rağmen komşumuzun büyük kesintiler yaşamaması için Slovakya da yakın zamanda ters elektrik akışını kurdu.
Şubat 2022’den bu yana Ukrayna’dan yaklaşık 2 milyon mülteci Slovakya’ya geldi ve 130.000 civarında kişi ülkemde barınma olanağı buldu. Ailem de dahil olmak üzere birçok Slovak vatandaşı Slovakya’daki Ukraynalılara yardım ediyor.
Nisan 2024’te Slovakya’da Slovakya ve Ukrayna Hükümetlerinin iki Başbakanın (Robert Fico ve Denys Shmygal) liderliğinde ortak bir toplantısı gerçekleşti. İki ülke ilişkilerinde yeni bir aşamaya geçildi. Üç ana ortak proje üzerinde anlaşmaya varıldı: 1) Kiev ile Kösice arasında doğrudan demiryolu bağlantısı; 2) Vyšné Nemecké sınır geçiş noktasının modernizasyonu; 3) Mukačevo – Veľké Kapušany elektrik iletim ağının yeniden inşası. İki Hükümet ayrıca ortak faaliyetlere ilişkin bir yol haritası kabul etti.
Ukrayna’ya karşı savaş, sayısız insanlık trajedisine yol açan uluslararası hukukun temel bir ihlalidir. Slovakya, Ukrayna’ya elinden geldiğince yardım etmek için uluslararası çabalara katkıda bulunuyor ve GSYİH’nın %1’i kendi adına sağlıyor. Türkiye gibi biz de BM Sözleşmesinin temel ilkelerine dayanan, kapsamlı, adil ve kalıcı bir barışın bir an önce sağlanmasının hayati önem taşıdığını düşünüyoruz.
15 ve 6 Haziran 2024 tarihlerinde İsviçre’nin Bürgenstock kentinde Ukrayna’da barış konulu bir Zirve düzenlendi. Slovakya, Dışişleri Bakanı Juraj Blanár tarafından temsil edildi. Ancak etkinliğe katılmayı planlayan kişi aslında Başbakan Robert Fico’ydu. Ne yazık ki suikast girişimi onun katılmasına engel oldu. Ancak onun katılma isteği, ülkemin Ukrayna’ya yardım etmenin yanı sıra, adil ve temel BM ilkelerine uygun bir barışa ulaşmayı da önemsediğinin bir başka kanıtıdır.
