Güney Kore’de Başkan Yoon görevden alındı, şimdi ne olacak?

Anayasa Mahkemesi cuma günü Cumhurbaşkanı Yoon Suk Yeol’un aralık ayında kısa süreli sıkıyönetim ilan etmesi nedeniyle görevden alınmasını oybirliğiyle onayladı.

Mahkeme Başkanı Moon Hyung-bae tarafından okunan ve televizyonda canlı olarak yayınlanan karar derhal yürürlüğe girdi. Ülkenin 60 gün içinde Yoon’un halefini seçmek üzere bir erken başkanlık seçimine gitmesi gerekiyor ki bu seçimin 3 Haziran’da yapılması bekleniyor.

Yoon, 3 Aralık’ta sıkıyönetim ilan ederek, milletvekillerinin kararnameyi oylamasını engellemek için muhalefetin çoğunluğundaki Ulusal Meclise asker göndererek ve siyasetçilerin tutuklanmasını emrederek Anayasa ve yasaları ihlal ettiği gerekçesiyle aralık ayı ortasında Ulusal Meclis tarafından görevden alınmıştı.

Mahkeme Başkanı Moon, “Anayasal düzen üzerindeki olumsuz etkiler ve sanığın yasaları ihlal etmesinin yansımaları çok ciddi olup, sanığı görevden alarak Anayasa’yı korumanın faydaları, başkanı görevden almanın ulusal kayıplarından çok daha büyüktür” dedi.

Karar, Yoon’un sürpriz bir şekilde sıkıyönetim ilan etmesiyle başlayan ve ülkenin siyasi, ekonomik ve sosyal dokusuna önemli ölçüde zarar veren dört aylık tartışmalı bir süreci sona erdirdi.

Hukuk ekibi tarafından yapılan açıklamada Yoon, beklentileri karşılayamadığı için halktan özür diledi ve destekleri için teşekkür etti.

“Sevgili halkım, Kore Cumhuriyeti için çalışabilmek benim için büyük bir onurdu” dedi. “Sevgili Kore Cumhuriyeti ve sizler için her zaman dua edeceğim” diye ekledi.

Dava hangi suçları içeriyordu?

Dava, sıkıyönetim ilan etmek, sıkıyönetim kararnamesi hazırlamak, Ulusal Meclise asker göndermek, Ulusal Seçim Komisyonuna baskın düzenlemek ve siyasetçileri tutuklamaya teşebbüs etmek gibi beş temel eylemde bulunarak yasaları çiğneyip çiğnemediği üzerine odaklanıyordu.

Mahkeme, sıkıyönetim ilan etmek için yasal gereklilikleri yerine getirmediği de dahil olmak üzere tüm suçlamaları kabul etti. Anayasa uyarınca bir başkan savaş sırasında ya da eşdeğer bir ulusal acil durumda sıkıyönetim ilan edebilir.

Yoon bu eylemine gerekçe olarak ana muhalefet partisini, yönetimindeki yetkilileri defalarca suçlayarak ve devlet bütçesini kısmaya çalışarak devlet işlerini felce uğratmakla suçladı.

Mahkeme bu iddiayı reddetti.

Mahkeme Başkanı Moon, “Anayasal bir kurumun otoritesine zarar vererek ve asker ve polis seferberliği yoluyla halkın temel insan haklarını ihlal ederek, Anayasayı koruma görevini ihmal etmiştir” dedi.

“Sanığın Anayasa ve yasaları ihlal eden eylemleri halkın güvenine ihanettir ve Anayasa’yı koruma perspektifinden bakıldığında, hoş görülemeyecek ciddi bir hukuk ihlalidir” diye ekledi.

Halihazırda kürsüde sekiz yargıç bulunurken, görevden alma önergesinin onaylanması için en az altı yargıcın onayı gerekiyordu.

Önemli olan sadece Yoon’un yasaları ihlal edip etmediği değil, aynı zamanda bu ihlalin görevden alınmasını gerektirecek kadar ciddi olup olmadığıydı.

Yoon karar için mahkemeye gelmedi.

İktidar ve muhalefet partileri kararı nasıl karşıladı?

Cumhurbaşkanı vekili ve Başbakan Han Duck-soo ulusa sesleniş konuşmasında, bir sonraki yönetime sorunsuz bir geçiş sağlamak amacıyla yaklaşan seçimleri yönetmek için elinden geleni yapacağına söz verdi.

İktidardaki Halkın Gücü Partisi mahkemenin kararını “alçakgönüllülükle kabul ettiğini” söylerken, ana muhalefetteki Demokrat Parti (DP) bunu “halkın zaferi” olarak karşıladı.

Bir sonraki cumhurbaşkanlığı seçimlerinin en büyük adayı olarak görülen DP lideri Lee Jae-myung, Ulusal Meclis’ten ayrı bir açıklama okudu.

“Büyük halk, büyük demokratik cumhuriyeti, Kore Cumhuriyeti’ni geri kazandı” dedi. “Halkla birlikte, yok edilen insanların geçim kaynaklarını, barışı, ekonomiyi ve demokrasiyi büyük bir birlik ruhuyla yeniden tesis edeceğiz” diye ekledi.

Gallup Kore tarafından salıdan perşembeye kadar 1,001 yetişkin üzerinde yapılan bir ankete göre, yüzde 52’lik bir kesim bir sonraki seçimi bir muhalefet adayının kazanmasını isterken, yüzde 37’lik bir kesim iktidar partisi adayını destekledi.

Bir sonraki devlet başkanı olarak Lee yüzde 34 ile en fazla desteği alırken, onu yüzde 9 ile iktidar bloğundan Çalışma Bakanı Kim Moon-soo takip etti. Anketin hata payı yüzde 95 güven düzeyinde yüzde 3,1 puan.

Yonhap haber ajansına göre, karar, Yoon’un destekçileri ve muhalifleri arasında keskin farklılıklara yol açtı.

Seul’ün merkezindeki resmi başkanlık konutunun dışında, Yoon karşıtı protestocular toplandı ve “Yoon Suk Yeol görevden alınsın” yazılı pankartlar taşıdı.

Birkaç metre ötede Yoon’un destekçilerinden oluşan bir grup şaşkınlıklarını dile getirdi. Bazıları öfkeyle küfürler savururken, diğerleri yere düşerek yüksek sesle ağladı.

Görevden alınan ikinci cumhurbaşkanı

Otuz sekiz gün, mahkemenin son duruşmanın ardından bir başkanın görevden alınmasıyla ilgili kararını vermesi için geçen en uzun süre oldu.

Eski Başkanlar Roh Moo-hyun ve Park Geun-hye’nin geçmiş davalarında mahkeme sırasıyla 14 gün ve 11 gün sürmüştü.

Yoon’a karşı azil önergesinin 14 Aralık’ta mahkemeye sunulduğu günden itibaren 111 gün sürdü.

Görevden alma davasına ek olarak Yoon, sıkıyönetim teklifi yoluyla ayaklanmaya teşvik suçlamasıyla da yargılanıyor ki bu suçun cezası en fazla müebbet hapis ya da idam.

Bu suçlamalar nedeniyle ocak ayında gözaltına alınan ve mart ayı başına kadar bir gözaltı merkezinde tutulan Yoon, tutukluluğunun geçersiz olduğuna dair mahkeme kararının ardından serbest bırakılmıştı.

Üç yıl içinde üst düzey savcılıktan cumhurbaşkanlığına yükselen Yoon, ülkenin görevden alınan 2. cumhurbaşkanı oldu.

64 yaşındaki Yoon, 2017 yılında Anayasa Mahkemesi’nin yolsuzluk skandalı nedeniyle görevden alınmasını onaylamasıyla azledilen eski Devlet Başkanı Park Geun-hye’nin izinden gitmiş oldu.

Yoon’un serüveni

Ülkenin en yüksek makamına gelmeden önce 1994 yılında savcı olarak kariyerine başlayan Yoon, Park’ın yolsuzluk skandalıyla ilgili bir soruşturma ekibine liderlik ederek yükseldi ve nihayetinde Park’ın görevden alınmasına ve ardından hapse atılmasına neden oldu.

2019 yılında dönemin Devlet Başkanı Moon Jae-in tarafından ülkenin en üst düzey savcısı olarak atandı ancak eski Adalet Bakanı Cho Kuk’un aile üyelerine yönelik soruşturmaları yürüttüğü için yönetimle çatıştı.

Moon yönetiminin artan baskısı karşısında 2021 yılında görevinden istifa eden Yoon, kısa bir süre sonra siyasete girdi ve 2022 yılında muhafazakâr Halkın Gücü Partisi’nin adayı olarak başkanlık seçimlerini kazandı.

Yoon’un dönemi, ana muhalefetteki Demokrat Parti’nin hakim olduğu Ulusal Meclis ile çatışmalarla geçti. Yoon, Ulusal Meclis tarafından kabul edilen 25 yasa tasarısına karşı başkanlık veto yetkisini kullandı.

DP ile yaşanan gerilim aralık ayı başlarında ana muhalefetin ülkenin en üst düzey denetçisini ve üst düzey bir savcıyı görevden almak için önergeler sunması ve Yoon’un 3 Aralık’ta sıkıyönetim ilan etmesiyle had safhaya ulaştı ve nihayetinde Yoon’un düşüşüne neden oldu.