Aşağıda çevirisini okuyacağınız makale, İsrail’in en köklü gazetelerinden Haaretz’de yayınlandı. Amos Harel imzasıyla yayınlanan analizde, olası ateşkes anlaşması ve Gazze sahasındaki durum değerlendiriliyor.
***
Hamas Rehine Anlaşması İçin Acele Etmiyor. Netanyahu Hükümeti de Öyle
Geçen haftaki iyimserlik erkendi. Hamas liderliği İsrail’in Gazze’den tamamen çekilmesi talebinden geri adım atmıyor ve Netanyahu’nun sert yorumları bunu kabul etmeye niyeti olmadığını gösteriyor. Hamas’ın yenilgisi hala çok uzakta, bu da Biden ve ertesi gün planları için bir sorun olabilir
Amos Harel
İyimserlik erken ve aşırıydı. Hamas’ın rehinelerin serbest bırakılmasına yönelik Katar-Mısır önerisine verdiği ilk tepkiler pek iç açıcı değil. Son haftalardaki çelişkili mesajların ardından örgüt liderliğinin yeni bir anlaşmanın koşulu olarak İsrail’in Gazze Şeridi’nden tamamen çekilmesini talep ettiği görülüyor. Bunun rehinelerin serbest bırakılması için bir önkoşul mu olduğu yoksa anlaşma süresince aşamalı olarak mı uygulanacağı tam olarak belli değil. Eğer ikincisi söz konusuysa, arabulucuların hâlâ üzerinde çalışabilecekleri bir şeyler olabilir.
İsrail liderlerinin de acelesi yok gibi görünüyor. Teklifin ayrıntıları bir hafta önce ortaya çıkmaya başladığından beri Binyamin Netanyahu sert konuşuyor. Başbakan sadece Hamas’a karşı nihai zafere kadar devam etme sözü vermekle kalmadı aynı zamanda çatışmalara ara vermeyi kabul etmeyeceğini ve binlerce teröristi serbest bırakmayı reddedeceğini de söyledi (Hamas’ın ilk aşamada talep ettiği bedelin gerçekten bu olup olmadığı belli olmasa da bu bedelin yaklaşık 35 kadın, yaşlı, hasta ve yaralının serbest bırakılmasından ibaret olduğu bildiriliyor). Pazartesi günü İsrail, Hamas liderlerini öldürmeden savaşın sona ermeyeceğini açıklayarak kendini aştı ki bunun grubun anlaşmayı imzalaması için tam olarak bir teşvik olduğu söylenemez.
Likud kabinesi bakanları ve iktidardaki koalisyonda yer alan aşırı sağcı partiler de Hamas’a taviz verilmeyeceğini söyledi. Pazar günkü kabine toplantısına katılan birkaç kişi, bakanların Hamas’a taviz verilmesini kınayan açıklamalarının Netanyahu tarafından önceden planlandığından şüphelendiklerini söyledi. Kanal 14 Haber’in daha hayalperest kanadı şimdiden rehinelerin feda edilmesi gerektiğini ima ediyor. Ordu Gazze’de tutulan 136 rehineden 30’unun öldüğünü açıkladı. Gerçek sayı muhtemelen daha yüksek.
Müzakereler Gazze’deki çatışmaların gölgesinde yürütülüyor. Haftalardır süren yavaş ve dikkatli ilerlemenin ardından ordunun Han Yunus’taki operasyonlarında gözle görülür bir hareketlilik var. Kentin batı kesimindeki mülteci kampı kuşatılmış durumda ve buradaki askerler her gün düzinelerce teröristi öldürüyor. Askeri yetkililer, ordunun Hamas’ın bölgede konuşlu tugayındaki son dört taburu da haftalar içinde yenebileceğini düşündüklerini söylüyor. Bu durumda geriye somut hasar almayan sadece Refah tugayı kalacak.
Kabine ve savunma teşkilatı Refah konusunda ne yapacaklarına hâlâ karar vermiş değil. İkilem çok iyi biliniyor: Hamas’ın Refah’taki güçleriyle uğraşmadan Mısır’dan gelen ikmal hatlarını-tünelleri- devre dışı bırakmak mümkün değil. Ancak buraya yapılacak bir kara harekâtı, çoğu İsrail saldırısı nedeniyle Gazze’nin kuzeyinden kaçan yaklaşık 1 milyon 300 bin Filistinli sivillerin yerinden edilmesini gerektirecek.
Bu arada İsrail’in Gazze’nin kuzeyindeki saldırıları da devam ediyor ve Hamas’a çok sayıda kayıp verdiriyor. Bu bölgeler Hamas’ın askeri ve sivil yapılarını yeniden inşa etmeye çalıştığı bölgeler. İsrail Savunma Kuvvetleri hamlelerini yoğunlaştırıyor, elindeki daha küçük kuvvetleri daha etkin kullanıyor ve daha önceki muharebelerden dersler çıkarıyor. Devam eden askeri baskıya rağmen, ordu üst kademesinin tutumunda bir yanlışlık yok; ordu, bir anlaşma durumunda nispeten uzun bir süre için bile olsa güçlerini durdurmakta sorun yaşamayacak. Bu süre olası yeni çatışmalar öncesinde ordunun dinlenme, eğitim ve yeniden toparlanma için kullanabileceği bir süre.
Yine de hem İsrail’in değerlendirmelerinde hem de ABD’nin umutlarındaki düşünme şeklinde belli bir başarısızlık var gibi görünüyor. Benzeri görülmemiş tünel savaşında ordunun elde ettiği başarıların önemini küçümsememekle birlikte Hamas Gazze’de yenilmiş değil. Tam tersine. Gazze’nin kuzeyinde şimdilik büyük ölçüde sivillerle, kontrolü yeniden tesis etme çabaları da bunu gösteriyor.
Bu aynı zamanda Biden yönetimi için de bir sorun. Washington’daki yetkililer Gazze için savaş sonrası bir vizyon çizerken Hamas’ın olmadığı bir gelecek varsayıyorlar. Ancak Hamas’ın liderleri ve binlerce üyesi hâlâ ortadayken Filistinli ya da daha geniş Arap dünyasından hangi oluşum Gazze’de polislik ya da güvenlik rolü üstlenmeyi kabul eder? Hamas’ın 2007’de Gazze Şeridi’nin kontrolünü ele geçirmek için şiddet kullanırken öldürdüğü El Fetih üyeleri gibi onlar için de kötü bir son olması muhtemel.
Kuzeye bakış
Bu hafta Orta Doğu’ya dönen ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, bölgedeki durumu 1973 Yom Kippur Savaşı’ndan bu yana yaşanan en karmaşık ve tehlikeli durum olarak tanımladı. Amerikalılar durumu yatıştırmak için her şeyi bir araya getirmeye çalışıyor: rehine anlaşması, Gazze Şeridi’nde Filistin Yönetimi’ne dayanak sağlayacak yeni bir hükümet, Filistin devletine duyulan ihtiyacın yeniden tanınması ve İsrail-Suudi normalleşmesi. (“Biden Doktrini” teriminin The New York Times köşe yazarı Thomas Friedman tarafından ortaya atıldığını ve yönetim brifinginden bir yankı olmadığını belirtmek gerekir).
İsrail’in Amerikan planına tepkisi, Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir’in Wall Street Journal’a verdiği röportajda Başkan Joe Biden’a saldırması, selefi Donald Trump’a duyduğu özlemi dile getirmesi ve Gazzelileri Şerit’ten “gönüllü olarak göç etmeye teşvik etme” çağrısında bulunmasından anlaşılabilir. Netanyahu ise koalisyon ortağının sözlerine sadece üstünkörü atıfta bulunan yarım yamalak çekinceler mırıldanmakla yetindi. Biden yönetimi, ABD’nin Batı Şeria’da Filistinlilere karşı şiddet uygulamakla suçladığı dört Batı Şeria yerleşimcisine yaptırım uygulayacağını açıklayarak yaklaşımını biraz daha sertleştirdi. Ancak Beyaz Saray İsrail için devasa bir savunma yardımı paketi hazırlarken Biden, Netanyahu’nun Washington’u dinlemeye başlamasını istiyorsa muhtemelen bundan daha fazlasına ihtiyaç duyacak.
ABD planının bir de Lübnan ayağı var. Biden’ın temsilcisi olan Amos Hochstein, güneydeki rehine anlaşmasını kuzeyde ateşkes ve uzun vadeli bir çözüme bağlamak umuduyla bu hafta Kudüs ve Beyrut’u ziyaret ediyor. Amerikalılar, İsrail’in daha sonra Har Dov bölgesindeki sınırın çizilmesi konusundaki görüşmeleri yenilemeyi kabul etmesi karşılığında Hizbullah’ın önce güçlerini sınır bölgesinden çekeceği bir planı destekliyor.
Ordu son dört ayda Hizbullah’a karşı önemli başarılar elde etti. Ancak yaklaşık 70 bin İsrailliyi Lübnan sınırına yakın yerleşim yerlerini terk etmek zorunda bırakan sürekli roket ve tanksavar füze ateşi gibi temel bir sorunun üstesinden gelemedi.
Çöküşü memnuniyetle karşılamak
Başbakan ve kabinesindeki sağcı bakanlar Batı Şeria’da yaşananlara neredeyse hiç değinmiyorlar ama hükümet yetkilileri bu durumdan çok endişeli. IDF ve Şin Bet güvenlik servisi, on binlerce Batı Şeria Filistinlisinin İsrail’de çalışmasını engellemeye devam etmenin Filistin Yönetimi tarafından kontrol edilen bölgelerdeki ekonomik krizi daha da kötüleştireceği ve yıllardır görülmemiş ölçekte bir şiddet saldırısı dalgasını tetikleyeceği konusunda politikacıları uyardı.
Hamas’ın güneyde gerçekleştirdiği katliamdan bir gün sonra, 8 Ekim’de Filistinli işçilerin Yeşil Hat’tı geçmesi yasaklandı. Bu vahşetin uyandırdığı korku tamamen anlaşılabilirdi. Bunu takip eden haftalarda Batı Şeria’da tansiyon yükseldi ve beklenen büyük bir terör dalgasını önleme ihtiyacı açıkça ortaya çıktı. Şu anda bile Batı Şeria çalkantılı olmaya devam ediyor; gün geçmiyor ki bir terör saldırısı meydana gelmesin ve bu saldırılar genellikle güvenlik güçleri tarafından engellenerek teröristler öldürülmesin. Yine de güvenlik yetkilileri hesaplanmış olarak nitelendirdikleri bir riski üstlenmeye hazır. Bunun nedeni, tüm çekincelere rağmen koordinasyon konusunda İsrail’in ortağı olmaya devam eden Filistin Yönetimi’nin varlığını sürdürmesinin yarattığı tehlike.
Koalisyondaki aşırı sağcı partiler, tehlikenin devam ettiği gerekçesiyle işçilerin İsrail’e girişine izin verilmesine karşı çıkıyor. Bununla birlikte, genellikle kamuoyunda dile getirilmeyen başka düşünceleri de var gibi görünüyor; yani Filistin Yönetimi’ni bir ortak olarak değil, çöküşü aslında memnuniyetle karşılanacak bir düşman olarak görüyorlar.
Ekonomik kriz nedeniyle Filistin Yönetimi’nin çökeceği ve bunun sonucunda güvenlik güçlerinin çoğunun aktif olarak terörizme girişeceği bir senaryo, mutlaka olumsuz bir gelişme olarak görülmüyor. Buna karşılık savunma teşkilatı, işçilerin İsrail’e girişini güvenli bir şekilde yönetebileceğine inanıyor. Şin Bet, Yeşil Hat üzerindeki kontrol noktalarında daha sıkı denetimlerle, daha yakın gözetim altında, izinleri yaşlı Filistinlilerle sınırlandıracak bir plan üzerinde çalışıyor. Uyarılara rağmen Netanyahu konuyu görüşmek için acele etmiyor.
