Hamas’ın önde gelen ulusal lideri ve siyasi büro başkanı İsmail Haniye’ye düzenlenen suikast sadece askeri bir operasyon değildi. Hedefleri karmaşıktı ve savaşı sona erdirme çabaları, bölgesel güvenlik ve Pekin Anlaşması’ndan sonra uzlaşma anlaşmasının uygulanması açısından istisnai riskler taşıyordu. Aynı zamanda Hamas’ın iç istikrarına da meydan okuyabilir. İşgalci devlet ile Filistin direnişi arasında devam eden çatışmada bu olayın etkilerini küçümseme girişimlerinin ötesinde dikkatli bir analiz gerekmektedir.
Yaşananlar, Başbakan Netanyahu’nun deyimiyle “mutlak zafere” ulaşmayı hedefleyen İsrail’in askeri çabalarının bir uzantısı olarak görülebilir. Bu çaba birçok düzeyde işliyor: taktiksel olarak Hamas’ın hem yurt içinde hem de yurt dışında siyasi kabiliyetlerini zayıflatmayı, böylece dış bağlarını ve örgütsel uyumunu zayıflatmayı amaçlıyor. Aynı zamanda saldırı düzenleme kabiliyetini zayıflatmayı ve operasyonel olarak Hamas’ın askeri ve siyasi altyapısının çökertilmesini içeriyor. Stratejik olarak ise Filistinlilere kapsamlı güvenlik düzenlemeleri dayatmayı amaçlamaktadır. Tüm bunlar, savaşın sonuçları ışığında, Gazze’yi ulusal projeden daha da ayırarak, 2007’de Hamas ve El Fetih arasındaki silahlı çatışmanın ardından Filistin’in bölünmesinden bu yana 17 yılı aşkın süredir devam eden coğrafi ve siyasi bölünmeyi sürdürerek bir Filistin devletinin kurulmasını engellemeyi amaçlıyor.
Dolayısıyla suikast İsmail Haniye’yi askeri ya da siyasi rolü nedeniyle değil, Hamas’ın içeride ve dışarıda birliğini temsil ettiği ve hareket içinde geniş bir kabul gördüğü için hedef almıştır. Haniye, aynı zamanda eski bir Filistin Başbakanı olması ve hükümetinin o dönemde Filistin Yasama Konseyi’nde hatırı sayılır bir güvene sahip olması nedeniyle önemli bir siyasi sembolü temsil etmekteydi.
Bu açıdan bakıldığında Tel Aviv, Haniye’nin liderliğini sürdürmesini İsrail’in onu dağıtmayı amaçlayan savaş stratejisine bir tehdit olarak gördü. İsrail’in Haniye’ye suikast düzenlemekteki hesabının sadece Hamas’ın intikamını almak ya da siyasi veya askeri rolünü etkisiz hale getirmek olmadığı, daha ziyade Hamas’ın iç bütünlüğünü koruyan Haniye’nin varlığını hedef aldığı söylenebilir. Hem içeride hem de dışarıda bu seçici suikast politikası, Gazze, Batı Şeria, diaspora ve her biri farklı hukuki, güvenlik ve siyasi gerçeklere sahip diğer ülkelerdeki jeopolitik eşitsizlikler göz önüne alındığında, Hamas’ın karmaşık iç işlerini yönetme konusundaki ikilemini derinleştiriyor ve durumu yönetmeyi daha da zorlaştırıyor.
Bu bağlamda, İsrail’in Hamas ile herhangi bir anlaşmayı kesin bir dille reddederek, özellikle de hareketin müzakerelerinde yer alan kilit bir isme suikast düzenledikten sonra savaşın devam etmesine ve tırmanmasına izin verdiği açıktır. Hamas’ı müzakerelerden çekilmeye zorlamak için yapılan ve Hamas’ın vazgeçmediği birkaç girişimin ardından, İsrail’in başından beri amacının “müzakereleri” savaşı uzatmak, geri dönüşü olmayan saha ve siyasi gerçekleri dayatmak için zaman kazanmak ve Filistin direnişi ile İsrail arasında esir değişimi için bir anlaşma talep eden İsrail kamuoyunu yatıştırmak için bir kılıf olarak kullanmak olduğu görülüyor.
İsmail Haniye’nin öldürülmesi ve aralarında Kassam Tugayları Genel Komutanı Muhammed Deif’in de bulunduğu daha fazla Hamas askeri ve güvenlik liderine suikast düzenleneceğinin açıklanması, savaşı sona erdirecek bir anlaşmaya varılması ihtimalini baltalamayı amaçlayan bir stratejinin parçasıdır. Bu da savaşın devam edeceği ve bölgesel bir çatışmaya dönüşme potansiyeliyle tırmanacağı anlamına geliyor ki İran’ın Batı ile ilişkileri düzeltmeye ilgi gösteren ve ABD ile bir yıpratma savaşından ya da açık bir çatışmadan kaçınmaya çalışan Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan yönetimindeki yeni liderliğinin benimsediği “kahramanca esneklik” ilkesinin Amerika tarafından zımnen reddedildiğini yansıtıyor.
Ancak bu senaryonun en tehlikeli yanı, İran’ın şimdiye kadar kaçınmaya çalıştığı böylesi kapsamlı bir bölgesel savaşın, Washington’un desteğini alan Netanyahu hükümeti tarafından şiddetle arzulanması ve Filistinlileri ciddi bir baskı altına almasıdır. İsrail’in Hamas’la ateşkes ya da geçici bir ateşkes arayışında olmadığı açıkken, Gazze’deki insani riskler ikiye katlanacaktır ve planlanan bölgesel savaşın yansımaları, işgalin ekonomik kuşatma ve çeşitli güvenlik araçlarıyla bir çöküş ve kaos durumu yaratmayı amaçladığı Batı Şeria’ya kadar uzanabilir.
Bu bağlamda ayrıca uzlaşma çabalarıyla ilgili olarak, Haniye suikastı ile Pekin Anlaşması’nın uygulanmasının engellenmesi amaçlanmış olabilir. Zira Haniye’nin Hamas’ın anlaşmanın arkasındaki duruşunu birleştirmede önemli bir rol oynadığı ve içeriğine güçlü bir bağlılık teyit ettiği biliniyordu. Haniye’nin ölümüyle Hamas’ın kendi iç işlerini düzenlemekle meşgul olması, anlaşmanın şartlarını uygulama konusunda ilerleme kaydetme kabiliyetini etkileyebilir. İsrail, Filistinlilerin siyasi sistemlerini yeniden inşa etmelerini ve kurumlarının meşruiyetini sürdürmelerini engellemeye çalıştığı için uzlaşma anlaşmalarını bozmak İsrail politikasının temel hedeflerinden biridir.
İsrail’in bu yaklaşımı, Uluslararası Adalet Divanı’nın İsrail’in 4 Haziran 1967’de ele geçirdiği Filistin topraklarını işgalini yasadışı ilan eden kararıyla eş zamanlı olarak, Knesset’in 1967 sınırları dahilinde bir Filistin devletinin kurulmasını oy çokluğuyla reddetmesiyle açıkça ortaya çıkmıştır. Bu hamle, İsrail’in Filistinlilerin bölünmesini teşvik ederek, bu bölünmeyi sürdürerek ve gerçekliği kendi güvenlik ve siyasi standartlarına göre yeniden şekillendirmek için Batı Şeria’da siyasi boşluk ve Gazze’de güvenlik kaosu yaratarak bozmaya çalıştığı, esasen Filistinlilerin birliğine ve birleşik temsiline dayanan bir Filistin devleti kurma şansını zayıflatma çabalarına darbe vurdu.
Haniye’nin suikastına dönecek olursak, Hamas’ın siyasi büro başkanı olarak yokluğunun yarattığı boşluğun doldurulmasındaki gecikme, hareket içinde bir liderlik krizi riskine yol açabilir ve bu da hareketin Pekin Anlaşması’nın şartlarını, özellikle de ulusal birlik hükümeti ya da geçici liderlik çerçevesinin oluşturulmasına ilişkin şartlarını uygulama kabiliyetini doğrudan etkileyebilir. Bu adım, işgalcilerin Gazze’de alternatif dayatma girişimlerini engelleyebilir ya da Başkan Mahmud Abbas’ın yokluğu durumunda siyasi bir boşluk yaratabilir.
Hamas içindeki farklı güç odakları arasında bir denge noktası olan Haniye’nin halefi üzerinde anlaşmaya varmanın olası zorluklarını kabul etmekle birlikte, hareket bu zorlukların üstesinden gelmesine olanak tanıyan esnekliği ve güçlü yapısıyla tanınıyor. Bununla birlikte, asıl zorluk, harekete yönelik olumsuz gündemleri olan herhangi bir dış müdahalenin önlenmesi olmaya devam etmektedir. Bu durum, Hamas içinde sorunsuz bir liderlik geçişi için elverişli bir ortam sağlanmasına ve zararlı müdahalelerin izole edilmesine katkıda bulunabilecek müttefik ve dostlara sahip olmanın önemini vurgulamaktadır.
Aynı şekilde, Filistin halkıyla ilgilenen güçler, Filistinlilerin birliğini güçlendiren ve İsrail’in bölgesel ve uluslararası destekli zayıflatma ve marjinalleştirme girişimlerine karşı konumlarını güçlendiren Pekin Anlaşması’nın uygulanmasını engellemek için Filistinlilere uygulanan baskıların absorbe edilmesine ve kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.
Hamas’ın İsmail Haniye’nin halefi üzerinde anlaşmaya varması ve Filistin Yönetimi’nin Filistin yanlısı güçlerin desteğiyle bir ulusal birlik hükümeti kurmak üzere hızla harekete geçmesi halinde, bu adımlar Filistin’in konumunu güçlendirecek ve İsrail’in Filistin ulusal hareketinin altını oyma planlarını boşa çıkaracaktır. İsmail Haniye’nin cenazesi sırasında gösterilen ve Filistin sahnesinde birçok olumlu göstergeyi ortaya çıkaran dayanışma, iç durumu yeniden düzenlemek ve İsrail’in bahanelerini itibarsızlaştırmak için bir dayanak noktasıdır. Filistinlilerin talepleriyle bölgesel dayanışma ve uluslararası ilgi, ulusal hedeflerine ulaşmaları ve fedakârlıklarını kendi çıkarlarına hizmet eden ve bölgede güvenlik ve istikrarı destekleyen siyasi sonuçlara dönüştürmeleri için önemli bir fırsat sağlayabilir.
