Ne oldu?
Rusya silahlı kuvvetleri radyoaktif, kimyasal ve biyolojik savunma birlikleri (RHBZ) komutanı İgor Kirillov, 17 Aralık günü evinin önüne park edilen bir scootere yerleştirilmiş patlayıcının uzaktan kumandayla infilak ettirilmesi sonucu yardımcısı İlya Polikarpov ile birlikte öldürüldü. 1970 doğumlu olan Kirillov 2017’den beri bu görevdeydi.
Olağan şüpheli doğal olarak Ukrayna istihbaratıydı (SBU). Kiev rejimi başkanlık ofisi müsteşarı Podolyak, rejimin saldırıda dahli olduğu iddialarını reddetti; bununla birlikte Bild, Reuters, The New York Times gibi rejimin destekçisi uluslararası ajanslar ve yayın organları saldırının Kiev istihbaratı tarafından örgütlendiğini yazdılar (örneğin Reuters, SBU içindeki “kaynağına” dayanarak şöyle yazdı: “SBU Moskova’daki özel operasyonda general İgor Kirillov’u öldürdü), dahası rejimin yarı resmi haber ajansı Ukrinform da “SBU operasyonu” diye verdi. (Ukrinform’un haberi de şöyleydi: “SBU’daki gelişmeleri bilen bir kaynağın bildirdiğine göre, Kirillov bir savaş suçlusu ve tamamen meşru bir hedefti, zira Ukrayna ordusuna karşı yasaklanmış kimyasal silahların kullanılması emirlerini… vermişti.”)
Kirillov daha Ukrayna harekâtı başlamazdan beri Savunma Bakanlığı’nda yaptığı açıklamalarla sık sık gündeme gelmiş bir isimdi. Rusya Dışişleri sözcüsü Zaharova suikastin ardından yaptığı açıklamada özellikle Britanya’ya işaret etti: “Kirillov uzun yıllardır sistematik ve eldeki olgulara dayanarak Anglosaksonların suçlarını ifşa ediyordu: NATO’nun Suriye’de kimyasal silah provokasyonları, Britanya’nın yasaklanmış kimyasal maddelerle ilgili manipülasyonları ve Solsbery ve Amesbury’deki provokasyonları, Amerikan biyolojik laboratuvarlarının Ukrayna’daki ölümcül faaliyetleri ve daha pek çok şey.”
Gerçekten de Kirillov’un, özellikle Ukrayna harekâtının ardından Ukrayna topraklarında gizli Pentagon laboratuvarlarıyla ilgili bir dizi açıklaması dikkat çekmişti. Kirillov, bu açıklamaların en önemlilerinden birinde, daha 2022 martında, Ukrayna’da biyolojik laboratuvarların siparişçilerin 7’sinin Pentagon ve ordu, üçünün de ABD Dışişleri, Demokratik Parti ve USAID, bunların yatırımcılarının ise Soros ve (ABD başkanının oğlu — özel yazışmalarında babasının pedofil olduğunu yazdığı ortaya çıkmıştı) Hunter Biden olduğunu söylemiş, Rusya ordusunun ele geçirdiği Biden’in şirketiyle Pentagon arasındaki bu faaliyetin “Ukrayna’nın Rusya’dan kültürel ve iktisadi bağımsızlığına yardımcı olmak” için yapıldığını gösteren belgeye işaret etmişti. Kirillov’a göre Rusya’nın harekâtının arifesinde bütün patojenler özel bir uçakla ABD’ye gönderilmiş, harekât günü de (24 Şubat) Ukrayna sağlık bakanlığı bütün izlerin silinmesi talimatı vermişti.
Terör saldırısı mı?
Uluslararası hukukta terörün tanımıyla ilgili pek az belge var. Tek tek eylemlerin (gemi ve uçak kaçırma, diplomatik temsilciliklere ve kişilere saldırı, rehin almalar, nükleer malzemelerin çalınması, vb.) terör şeklinde tanımlandığı bir dizi sözleşme mevcut, bununla birlikte, terörün kesin bir tanımının yapıldığı tek bir sözleşme var: BM Genel Kurulu tarafından 9 Aralık 1999’da kabul edilen “Terörizmin finansmanıyla mücadele uluslararası sözleşmesi”. Bu sözleşmenin ikinci maddesinin b fıkrası, diğer ilgili uluslararası sözleşmelerle tanımlanandan başka, terör eylemini şöyle tanımlar:
“Niteliği veya kapsamı itibariyle, bir halkı korkutmak, ya da bir hükümeti veya uluslararası örgütü herhangi bir eylemi gerçekleştirmeye veya gerçekleştirmekten kaçınmaya zorlamak amacını gütmesi halinde, bir sivilin veya bir silahlı çatışma durumunda muhasemata doğrudan katılmayan herhangi bir başka kişiyi öldürmeye veya ağır şekilde yaralamaya yönelik diğer tüm eylemler.”
Bu durumda sorulması gereken soru, Kirillov’un neden hedef alındığı. Ukrinform’un SBU’ya dayandırdığı “haberinde” Rusya ordusunun Ukrayna’da kimyasal silah kullandığı için hedef alındığı ileri sürülüyor; oysa bunu teyit edecek hiçbir soruşturma, hiçbir belge yok. Dolayısıyla eylemin amacı bu olamaz. Dahası, Kirillov çatışma alanında değil, “muhasemata” doğrudan katılıyor değil; saldırı da doğrudan doğruya “bir halkı korkutmak” amacını güdüyor. Dolayısıyla, eğer uluslararası hukuk belgeleri ciddiye alınacak olursa (aslında çok nadiren ciddiye alınır bunlar) saldırının bir terör eylemi olduğu açık.
Öyle anlaşılıyor ki Kirillov, koruma yetersizliği yüzünden gerçekleştirilebilir bir cinayet olduğu için hedef alındı, ve sadece bu nedenle hedef alındı.
Ama saldırının tedhiş ve korkutma amacıyla yapılmış olması, tedhiş ve korkutmanın altında bir mantık örgüsü olmadığı anlamına da gelmez.
Ateşkes girişimleri
Macaristan başbakanı Orbán geçtiğimiz günlerde Trump’la malikânesinde yüz yüze buluşmanın hemen ardından Rusya devlet başkanı Putin ile telefon görüşmesi yaptı. Orbán bu görüşmede, hiç kuşkusuz Trump’ın talimatıyla, iki öneride bulundu: 1) Geniş kapsamlı bir esir takası, 2) Noel’de ateşkes.
Rusya’nın takas listelerinin Kiev tarafından kabul edilmediği ve esir takasının sınırlı tutulduğu uzun zamandır biliniyordu. Dolayısıyla ilk önerinin Kiev’den itiraz göreceği veya fiilen kabul edilmeyeceği belliydi, ancak önerinin gündeme getirilmesi, öyle anlaşılıyor ki, Trump’ın çatışmaya son vermeye yönelik bir “iyi niyet” gösterisi olarak planlanmıştı.
Rusya yönetiminin ikinci öneriye ne cevap verdiğini kesin olarak bilmiyoruz; ancak daha sonraki gelişmelere bakılırsa mevcut temas hattında Noel’le sınırlı bir ateşkes üzerinde çalışılabileceğini söylemişti. Ne var ki Ukrayna’nın başındaki (anayasaya dayanan hukuki meşruiyeti de bu yılın 22 Mayıs’ında görev süresi dolmuş olmasına rağmen koltuğunda kalarak ortadan kalkmış olan) komedyen başkan, aynı gün, Orbán’ın (yani Trump’ın) teklifini büyük bir öfkeyle geri çevirdi.
Amerikan yönetiminin Rusya’nın derinlerine saldırı onayı vermesinin ardından ilk ATACMS ve Storm Shadow saldırıları, Kiev rejiminin Noel ateşkesi teklifini reddi ve füze saldırılarının devam etmesi (bunların en son ve en önemlisi, görüntülere bakılırsa ciddi bir hasar vermemiş olsa bile, geçtiğimiz hafta Taganrog hava üssüne yapıldı) tek bir şeyi gösteriyor: Trump’ın yemin töreninin ardından yeni Amerikan yönetiminin ateşkes ve “çözüm” iddiasını şimdiden baltalamak için mümkün olduğunca çok provokasyonlar örgütlemek. Bunların sahadaki durumu değiştirip değiştirmeyeceğinin bir önemi yok, önemli olan tek şey, Rusya’yı simetrik cevap vermeye zorlayarak Trump’ın vaatlerinin gerçekleşmesine engel olmak.
Soğukkanlılığın sınırı
Rusya yönetimi epey bir süredir sahadaki gelişmeler ne olursa olsun soğukkanlılığını korumaya ve stratejik planlarını hiçbir şeyden etkilenmeden hayata geçirmeye çalışıyor. Askeri ve diplomatik siyaset simetrik değil asimetrik cevaplar üzerinden tanımlanıyor. Putin bunu ilk defa 2022 güzünde, en sert yaptırım dalgaları karşısında Dışişleri Bakanlığı’nın bütün bunlara simetrik cevap verme kararlılığına bir eleştiri olarak doğrudan Lavrov’un yüzüne karşı söylemiş, her şeye simetrik cevap vermenin anlamsız olduğunu, hatta her şeye cevap da verilmeyebileceğini, zira temel kaygının “milli menfaatlerin” korunması olması gerektiğini vurgulamıştı.
Bu dikkat çekici bir mantık örgüsüydü ve gerçekten de, kırmızı çizgilerin birer birer aşınmasına rağmen hem diplomatik hem de sahadaki durumu kendi stratejik taarruz programına göre, karşı tarafın tahriklerine pabuç bırakmadan uygulamaya çalıştı.
Bugün Rusya yönetimi belli ki, Trump’ın başkan seçilmesinin ardından ABD’nin yeni yönetiminin tutumunu görmek istiyor ve sahada taarruzuna devam ederken siyasi gelişmelerde Trump’ın elini zayıflatacak adımlar atmaktan kaçınmaya çalışıyor. Ancak Kirillov’un öldürülmesi, Kiev’deki karar alıcıların hedef alınmasını giderek kaçınılmaz kılıyor olabilir. Suikastlerle kışkırtılan olası bir misilleme kapsamında Kiev rejiminin askeri altyapısının yok edilmesinin ötesinde askeri saldırılarda bulunulması hiç şaşırtıcı olmaz.
Ateşkes olur mu?
Kiev rejiminin Orbán’ın (yani Trump’ın) esir takası ve geçici ateşkes teklifini aşağılayarak reddetmesi, devam eden ATACMS saldırıları ve Kirillov suikasti (keza Duma savunma komitesi başkanı Kartapolov’un aracına bomba yerleştirilmesi) açık bir şekilde rejimin olası ateşkes girişimlerini engellemek için provokasyon örgütlemeye çalıştığını gösteriyor. Rejim bağımsızlığını koruduğu için değil, Ukrayna bir yenösömürgenin bütün karakteristik niteliklerini taşıyan ideal bir yenisömürge olduğundan böyle. Bir yenisömürge her şeyden önce sömürgedir. En uç sınırlarına vardırılmış bir yenisömürge olarak Ukrayna’da yönetimin hiçbir siyasi inisiyatifi olamaz ve iktidar içi çatışmalar gerçekte sömürgeci devletlerin arasındaki gerilimlerin yansımasıdır.
Rejim eğer Trump’ın teklifini geri çeviriyorsa, bunun tek anlamı, geri çevirmesini isteyen başka güçler bulunduğudur. Rejimin “cesaretinin” birinci dayanağı Amerikan yönetimindeki neoconlar ve bunlar Trump görevi devraldıktan sonra da zayıflamayacak. Ve ikinci dayanak, bu neoconların (henüz) kuklası değilse bile ideolojik ve ekonomik ortağı Avrupalılar, en başta da Londra hükümetidir.
Bunlara rağmen, Trump’ın yemin töreninin ardından temas hattında geçici bir ateşkes ilan edilmesini Rusya yönetimi de öngörüyor olabilir. Yeni Amerikan yönetimi bir takım sözler verdiği takdirde Kremlin’in ateşkes teklifini kendisi için en avantajlı sayacağı şartlarda kabul etmesi kaçınılmaz görünüyor, zira bu aynı zamanda, küçük bir ihtimal bile olsa, düşman cephesindeki siyasi yarılmayı derinleştirmenin vasıtası olabilir.
Trump’ın eline geçireceği yetkiye, varsa iradesine ve temsil ettiği kesimlerin arzularına rağmen bunlara direnebileceğini, “çözüm” girişiminin başarıya ulaşacağını beklemiyorum; hatta tam tersine, yeni Amerikan yönetiminin bu yöndeki olası bütün girişimlerinin ve hatta çabalarının sert engellere çarpacağını ve darmadağın olacağını, ve bizatihi bu yönetimin de bir noktadan sonra yeni provokasyonlara girişeceğini ve böylece mevcut temas hattında geçici bir ateşkes ilan edilse bile ardından çatışmanın daha da tırmanacağını düşünüyorum.
Bunlar elbette şimdilik varsayım ve öyle ani gelişmeler yaşanabilir ki bu varsayımlar en gerçekçi göründüğü ve hayata geçirilmeye hazırlanıldığı bir anda hesaplar çökebilir. Nereye varacak, yakın zamanda göreceğiz. Ama bir şey var ki neredeyse şüphe götürmüyor: Kiev’deki komedyen başkanın miadı anlaşılan doldu ve yerine tatlı bir geçiş hazırlığında herkes. Trump’ın hiç değilse bu konudaki iradesi, biraz da kişisel yapısı gereği (rejimin eski yönetimle akçeli ilişkileri ve Trump’ın altını oymak için aktif çabası) herhalde bu sonuca yol açacaktır.
