8 Ocak 2023 tarihinde, 21 yıllık esaretin ardından, 65 yaşında bir kadın Fort Worth, Teksas’taki FMC Carswell hapishanesinden çıktı. Eskiden askeri hapishane olarak kullanılan bu yüksek güvenlikli yerleşkede yıllarca tek başına tecritte tutulan kadının adı Ana Belén Montes’ti.
Montes bir ara şöyle yazmıştı: “Hapishane, olmayı seçeceğim en son yerlerden biri ama hayattaki bazı şeyler için hapse girmeye veya hapishanede çok fazla zaman geçirmek zorunda kalmadan önce kendini öldürmeye değer.”
‘Küba Kraliçesi’ istihbarat servisinde
Ana Belén Montes, mahkûm olmadan önce ABD’nin Savunma İstihbarat Teşkilatı’nda (DIA) Küba sorumlusu olarak çalışıyordu. İstihbarat çevrelerindeki takma adı ‘Küba Kraliçesi’ idi. DIA’den önceki kariyerinde, Adalet Bakanlığı da vardı.
İki kardeşi de FBI çalışanı olan Montes, DIA adına Küba ordusunu çalışmak üzere 1990’lı yıllarda adaya gitmişti. Daha sonra yargılandığı sırada savcılar, Montes’in 1985’te Küba istihbaratına çalışmaya başladığını ileri sürecekti.
Montes John Hopkins Üniversitesi’nde öğrenciyken, Nikaragua’daki Sandinist harekete destek vermesiyle taınıyordu. Amerikan savcıları, Kübalıların Montes’i bu dönemde kendilerinin yanına çektiğini düşünüyordu.
Küba hükümeti çalıştığı iddiasıyla gözaltına alınan, tutuklanan ve yargılanan Montes’in Küba istihbaratı ile şifreli mesajlar aracılığıyla haberleştiği ve bilgi alışverişini suda derhal eriyen kağıtlarla yaptığı öne sürülüyordu.
El Salvador kampını ve ABD ajanlarını deşifre etti
Mahkemenin bulguları, Montes’in birçok bilginin yanı sıra, Küba’da faaliyet yürüten 4 Amerikan ajanının isimlerini de Küba istihbaratına verdiği yönündeydi.
2007’de bir DIA karşı istihbarat yetkilisi, El Salvador’da ABD’nin gizli bir askeri kampı olduğuna ilişkin bilgiyi Havana’ya iletenin de Montes olduğunu düşündüğünü ilan etmişti.
Aynı yetkili, Montes’in ajanlığının ‘istisna değil, kural’ olduğunu da söylemiş ve Amerikan istihbarat servisleri içerisinde çok sayıda Küba ajanı olduğunu ileri sürmüştü.
Küba’ya katkısı büyük
Montes, Küba’da kahraman olarak görülüyor. Ünlü Kübalı şarkı sözü yazarı Silvio Rodriguez, “La Maza” isimli şarkısını Ana Belén Montes’e ithaf ettiğini söylemişti.
Üstelik Montes, 16 yıl boyunca adına faaliyet yürüttüğü Küba’dan tek bir kuruş almadı. Batı Almanya doğumlu ve Porto Riko kökenli Montes, 1996 yılında Küba’nın Miami’deki karşıdevrimci Kübalıların Ada üzerinde uçurduğu provokasyon uçaklarını düşürmesinden sonra üzerine şüphe çekmeyi başlamış fakat yalan makinesi testinden geçmeyi başarmıştı.
Montes, 1999’da DIA’in Kübalılar arasındaki bir iletişimi yakalaması üzerine deşifre oldu. DIA, Montes’in Ada’ya ziyaretlerinin ve kullandığı bilgisayarın uyuştuğunu görünce ajanının dairesine baskın yaptı ve 21 Eylül 2001 tarihinde FBI tarafından gözaltına alındı.
‘Yasalara değil, vicdanıma uydum’
Montes, sorgucularına, yakalanmadan bir hafta önce gözetim altına alındığını fark ettiğini söyledi. Ama Montes, yardım ettiği halkı yüzüstü bırakmamak için Küba’ya kaçma seçeneğini elemişti.
2002 yılında, mahkeme salonunda yargıca ve tüm dünyaya şunu söylüyordu:
“Yasalar yerine vicdanımı dinledim. Hükümetimizin Küba’ya yönelik siyaseti zalim ve adaletsiz, derinden düşmanca. Adaya değerlerimizi ve siyasi sistemimizi empoze etme çabalarımıza karşı, onun kendisini savunmasına yardım etmek için ahlaki açıdan kendimi zorunlu hissettim.”
