Çevirmenin notu: Aşağıda çevirisini verdiğimiz makale, dünyanın sayılı imalat hizmetleri şirketlerinden, ABD merkezli Jabil‘in internet sitesinde yayınlandı. Pandemi döneminde hayatımıza giren ‘çip kıtlığı’nın nedenlerine ilişkin sektörün içinden bilgiler veren makalede, sanılanın aksine yarı iletkenler sektöründeki sıkıntıların pandemiden epey önce başladığına dikkat çekiliyor. Bir başka dikkat çekici bilgi de, bazı alanlarda çip kıtlığı yaşanırken bazı alanlarda aşırı-üretimden kaynaklı sorunlar yaşanması. Akıllı telefonlardan otomobillere kadar hayatımızın her alanında var olan çipler, 5G ve Nesnelerin İnterneti (IoT) gibi yeni teknolojilere geçişte de kritik rol oynayacak. Bununla birlikte, çip üretimindeki ve tedarik zincirlerindeki sorunlar nedeniyle bu yeni teknolojilere geçişte aksamalar yaşanıyor. Metindeki köşeli parantezler bize aittir.
Çipler neden düşüşte: Küresel çip kıtlığı ve ötesinde gezinmek
Graham Scott
Dünya genelinde yaşadığımız tedarik zinciri darboğazları, bileşenlerle başlıyor. Bilakis, bu darboğazlar bileşen eksiklikleriyle başlıyor. Son yıllarda gördüğümüz tüm bileşen kıtlıkları arasında açık ara en ciddi olanı belirli yarı iletkenler veya çipler için olanlardı. Mevcut küresel çip kıtlığı, geçmişteki dengesiz piyasalardan yalnızca birkaçına rakip olabilir. Fakat, arz ve talepteki boşluğu hisseden ürün ailelerinin genişliği açısından benzersizdir.
Küresel yarı iletken kıtlığı henüz sona ermedi ama 2023 için bazı karışık sinyaller var. Pazar verilerine ve müşterilerimizle yaptığımız görüşmelere dayanarak, analog, mikrodenetleyiciler, FPGA ve diskritler gibi bileşenler pazarının 2023’e kadar iyice kısıtlanmasını bekliyoruz; temel yarı iletkenler için teslimat süreleri ortalama olarak hâlâ 40 haftayı geçmektedir ve üst düzey bileşenler 52 haftayı aşmaktadır.
Fakat 2023’ün ikinci yarısında bir miktar rahatlamanın gelebileceğini tahmin ediyoruz. Küresel ekonomi soğudukça, tüketici pazarlarındaki talep önemli ölçüde yumuşadı ve tedarikçilerin diğer pazarlardan gelen siparişleri yerine getirmesine ve birikmiş bileşen listelerini temizlemeye başlamasına olanak sağladı. Bu faktörler bir araya gelerek, Gartner’ı küresel yarı iletken gelirinin 2023’te %3,6 düşeceğini tahmin etmeye yöneltti.
Yine de, birkaç segment spesifik çiplere yönelik yüksek talebi beslemeye devam ediyor: Nesnelerin İnterneti (IoT), 5G ve otomotiv, özellikle otomotiv endüstrisinin elektrifikasyonu. Artık çip tedarikçileri, her alandaki eksiklikleri yönetmek yerine, talebin zirve yaptığı yerlerde talebi karşılamak için doğru ürün bileşimine sahip olduklarından emin olmak ve talebin düştüğü sektörlerdeki potansiyel çip fazlalığını önlemek için envanterlerini takip ediyor ve gözden geçiriyor.
Son iki yılda hayatımızdaki çoğu tatsız şey gibi, küresel yarı iletken kıtlığının da şu anda onu uzatan ve şiddetlendiren tek bir nedeni var: COVID-19. Salgının neden olduğu talep, bileşen tedarikçilerinden başlayarak tedarik zincirinin tüm noktalarında kapasiteyi zorluyor.
Devam Eden Küresel Çip Kıtlığının Arkasında Ne Var?
COVID-19 salgını çip kıtlığını başlattı ve virüs patlamaları, işgücü zorlukları ve jeopolitik belirsizlikler dahil olmak üzere uzun vadeli etkileri onu körükledi. Küresel tedarik zincirinin her halkası fazlasıyla kesintiye uğramaya devam ediyor. Maalsef, yakın vadede toparlanma olacağına ilişkin işaretler yok.
Bunun nedeni, pandeminin aynı zamanda büyümede ve talepte o kadar olağanüstü ve öngörülemez bir geri dönüşe yol açmış olmasıdır ki, tedarik zincirleri bu talep daha yönetilebilir bir düzeye düşene veya kapasite ve bileşen tedarik zinciri sorunları daha fazla çözülene kadar ayak uydurmak için mücadele edecek. Başlangıçta tüm emtialar, COVID-19’un başlaması ve fabrikaların kapanmasıyla birlikte talebin hızla düştüğünü gördü. Ardından, pandeminin ilk şokları yatıştıktan sonra gördüğümüz devasa tüketici harcamaları, küresel ekonomide V şeklinde bir toparlanma yaratarak yarı iletkenlere olağanüstü bir ihtiyaç doğurdu.
Eskiden hararetli olan ekonomi durgunlaştığına göre, çip kıtlığı, analog tedarikçilerin hâlâ uzun tedarik süreleri ve büyük fiyat artışları ile karşı karşıyayız. Risk, tüm yarı iletken tedarik zinciri boyunca benzersiz seviyelere yükseltildi.
Bu sürekli talebin etkileri öncelikle çip plakaları dökümhanelerinde hissediliyor. Çip plakası başlangıçları, çip tedarik zincirindeki ana sıkıntıdır. Küresel yarı iletken üretim kapasitesinin %28’ini kontrol eden dünyanın en büyük çip üreticisi TSMC bile süregiden kıtlıklar yaşıyor. Texas Instruments, Intel ve TSMC gibi üreticiler çip üretimini hızlandırmak için yeni fabrikaların inşasına milyarlarca dolar yatırım yapıyor. Fakat bu özünde tam bir düzeltme değildir; bu yeni tesisler devreye girmeye başladı ve açılışlar 2023 ve sonrasında artacak. Ama bu fabrikalar, genel olarak yüksek talep varlığında planlandı. Yarı iletken üreticileri, talep zayıflamaya devam ederse kapasite fazlası riskine karşı dikkatli olmalı ve arzlarını buna göre dengelemelidir.
Hükümetler de çip kapasitesini artırmak için devam eden çabaya katıldı. Temmuz 2022’de Amerika Birleşik Devletleri Senatosu ve Temsilciler Meclisi, ABD’de yarı iletkenlerin araştırılması ve üretimi için yaklaşık 52 milyar dolarlık devlet sübvansiyonu içeren CHIPS Yasasını kabul etti. Tasarı ayrıca, diğerlerinin yanı sıra ülkenin otomotiv ve tüketici elektroniği endüstrilerini engelleyen bazı tedarik zinciri sorunlarını hafifletmek için ABD çip üretimini teşvik etmek amacıyla çip fabrikalarına yaklaşık 24 milyar dolar değerinde vergi indirimi sağlıyor.
Avrupa Birliği, Avrupa’daki yarı iletken üretimini artırmak için kendi “Çip Yasası”nı planlıyor, Güney Kore kendi endüstrisine 450 milyar dolar taahhüt etti ve Japon hükümeti, TSMC ve Sony ile 2024’ün sonunda yeni bir fabrika açmak için ortaklık kuruyor.
Çip plakası dökümhanelerinin ötesinde, tel bağlama, substratlar, malzemeler ve testlerin tamamında eksiklikler veya gecikmeler yaşanıyor. Çin’de süregelen COVID-19 salgınları, hammadde tedarikini, montaj ve testleri etkiledi. Ayrıca, Ukrayna’nın işgali fiyatları artırdı ve yarı iletken üretiminde kullanılan hammaddelerin arzını sınırladı, bu da endüstri için kilit pazarlarda kargaşaya neden oldu.
Bu zorluklara rağmen, teslimat süreleri istikrar kazanmaya ve hatta bazı durumlarda azalmaya başlıyor. 2023’ün başlarından itibaren, çoğu standart yarı iletken için teslim süreleri ortalama 26 ila 52 haftadır ve 2022’nin ikinci yarısı boyunca istikrarlı bir iyileşme göstermiştir. Bu yılın ilerleyen aylarında, otomotiv dışı çiplerin çoğu için ortalama teslim sürelerinin 35 haftanın altına düştüğünü görebiliriz; bu, yine de pandemi öncesi ortalama teslim sürelerinden çok daha uzundur.
Mikrodenetleyiciler (MCU’lar) ve çip setleri gibi otomotiv sınıfı ve üst düzey yarı iletkenler, büyük ölçüde sıkıntılı kaldı. Bu üst düzey bileşenlerin çoğu, ortalama teslim sürelerinin ortalama 52 ila 78 hafta olduğu dağıtım içindedir.
Büyümeyi yavaşlatan ve piyasa taleplerini ayarlayan bu yeni dönem, yeni fiyat artış dalgaları da yaşadı. Hammaddeler, çip plakası üretimi, lojistik ve işçilik her zamankinden daha pahalı hale geldi. Buna karşılık, yarı iletken tedarikçileri, tedarik zincirini istikrara kavuşturmak için maliyetlerini müşterilerine yansıtmaya zorlanıyor. Yine dünyanın en büyük 300 mm çip plakası ve en gelişmiş işlem düğümleri dökümü tedarikçisi olan TSMC’nin, Ağustos 2021’de üst düzey yarı iletkenler için %10 ve daha az gelişmiş çipler için %20’lik bir artışın ardından, 2023’te fiyatları %3 ila %6 arasında artırması bekleniyor.
Temel çiplerin fiyatları, üreticiye bağlı olarak büyük olasılıkla sabit kalacak veya biraz artacaktır. Üst düzey çip üreticileri, bileşenleri için yaklaşık %5 ila %15’lik ek zamlar bekliyor.
2021 ve 2022’nin belirsizliklerinden zaten darbe almış olan otomotiv, 5G ve IoT ve akıllı telefonlar dahil olmak üzere çiplere en çok yaslanan pazarlar daha fazla bilinmezliğe hazırlanıyor.
Çip Kıtlığı Piyasaları Nasıl Etkiledi?
Otomotiv endüstrisi çip kıtlığından muhtemelen en çok etkilenendi. Bağlantı düzeyine bağlı olarak, ortalama bir arabada 100’den fazla çip olabilir ve birçok araçta güvenlik özelliklerini, elektrik ve aktarma organları sistemlerini, bilgi-eğlence sistemini, bağlanabilirliği ve daha fazlasını kontrol etmek için binlerce yarı iletken gerekir.
Bir TSMC sözcüsünün Time’a söylediği gibi, endüstrinin mevcut çip sıkıntılarının kökleri 2018’e kadar uzanıyor. Paketlemeden buzdolaplarına kadar her şey birbirine bağlı hale geliyordu ve akıllı telefon talebi hızla artıyordu fakat arabalara olan talep sakindi. İhtiyacı karşılamak için yarı iletken üreticileri, MCU’lar gibi artık kritik olan otomotiv bileşenlerini diğer endüstrilere daha fazla tedarik etmeye başladı. Bu, 2020’nin son çeyreğinde otomobil talebinin beklenmedik bir şekilde artması ve düşük faiz oranları ve tüketicilerin tahmin ettiğinden daha fazla harcanabilir gelire sahip olması sayesinde 2021’in ilk yarısı boyunca devam etmesiyle büyük bir sorun haline geldi.
2021 baharına gelindiğinde, çip kıtlığının sonuçları otomobil endüstrisi için netleşti. Fabrikalar, parça aksamaları nedeniyle üretimi kısmak, hatta geçici olarak kapatmak zorunda kaldı. Bu sınırlı çip arzı üzerinde daha fazla baskı oluşturan şey, dünya çapında hükümetler tarafından artan sayıda elektrikli araç yetki belgesi verilmesidir. Sektör uzmanları ve otomobil üreticileri, uzun süreli bir çip kuraklığının özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde bu yeni araçların piyasaya sürülmesini geciktirebileceğine dair endişelerini dile getirdiler. Analist firması AutoForecast Solutions, OEM’lerin [Orijinal Ekipman Üreticisi] çip eksikliği nedeniyle 2023’te üç milyon araçlık bir üretim açığıyla karşı karşıya kalacağını tahmin ediyor. Şüphesiz bir güçlük; fakat 2022’nin 4,5 milyon ve 2021’in 10,5 milyon kayıp aracından sonra bir iyileşme.
Otomotiv çip kıtlığı yeni arabaların fiyatını da artırıyor. Yeni bir arabanın ortalama fiyatı 2021 ve 2022 boyunca rekor seviyelere ulaştı ve Aralık 2022’de 46.382 dolar oldu; 2020 sonunda ortalama fiyat 40.000 dolardı. J.D. Power’a göre, Aralık 2021 ile 2022 arasında yeni araba sayısı aslında yıldan yıla %2,8 azalırken –arz kısıtlamaları ile enflasyon ve artan faiz oranlarının neden olduğu talep düşüşü nedeniyle– yeni arabalara yapılan tüketici harcaması aynı dönemde sadece %0,3 düştü.
Yüksek fiyatlara rağmen çip kıtlığının ve yüksek faiz oranları gibi ekonomik baskıların otomotiv OEM’lerini 2011’den bu yana en düşük satış toplamına getirdiğine inanılıyor – birçok tekil marka, beklenenden daha düşük üç aylık sonuçlar getirmeye devam ediyor ve sonuç olarak 2023 mali hedeflerini ayarlıyor.
Çip kıtlığı, 5G ağlarını kullanan IoT modüllerinin uygulanması da dahil olmak üzere IoT projelerini de yavaşlatıyor. Şirketler 5G teknolojilerini uygulamak için çalışırken hücresel IoT çip setlerine ve modüllerine olan talep artıyordu ama tedarik zinciri kesintileri sevkiyatları geciktirdi ve endüstrinin büyümesini engelledi. Küresel IoT bağlantılarının sayısı, salgın öncesi yıllık %25’lik büyümeye kıyasla 2021’de yalnızca %8 arttı. Yavaşlayan bu büyüme, uzun zamandır beklenen 4G’den 5G’ye dönüşümü daha da geciktirebilir.
Ek olarak, yarı iletkenler için ihtiyaç duyulan hammaddelerin arzı sınırlı olmaya devam ettiğinden, bunlar muhtemelen IoT cihazlarında kullanılan daha basit mikrodenetleyiciler ve sensörler yerine otomobil gibi ürünlerde kullanılan üst düzey çiplere tahsis edilecek. Forrester’ın 2022’de IoT ile ilgili bir raporu, IoT pazarının talebi karşılamak için gereken çip arzını yeniden kazanmasının daha uzun süreceğini öngörüyor.
Kıtlıkların tam etkileri henüz 5G’nin piyasaya sürülmesinde görülmedi. Bununla birlikte, bir dizi telekomünikasyon şirketi, Haziran 2021’de FCC’yi [ABD Federal İletişim Komisyonu] çip eksikliğinin 5G bağlantılarının konuşlandırılması üzerinde önemli etkileri olabileceği konusunda uyardı.
Şimdiye kadar, endüstriler çip kıtlığıyla çoğunlukla kısa vadeli yöntemlerle uğraştı. Otomotiv endüstrisi, yeni araba modellerinden yüksek teknoloji özelliklerini kesmek gibi anlık kararlara yöneldi. Bu arada akıllı telefon endüstrisi, salgının başında stokladıkları yarı iletkenleri kullanarak kıtlığın ilk aşamalarından kurtulmayı başardı.
Endüstri sonunda tedarik sorunlarıyla karşılaştı fakat şimdi tam tersi bir sorunla karşı karşıya; çok fazla bellek çipi var ve bu bileşenleri gerektiren yeni akıllı telefonlar için çok az talep var. Yakın tarihli bir Nikkei analist anketi, telefonlar, PC’ler ve diğer tüketici elektroniği için bu yarı iletken arz fazlasının muhtemelen 2023 sonbaharına kadar süreceğini ortaya koydu.
Küresel tedarik zinciri boyunca, bir alanda kritik çip kıtlığı ve diğerlerinde öngörülemeyen bileşen fazlalığı gibi karışık sinyaller görüyoruz. Bu veya herhangi bir belirsizlik anının üstesinden gelmek, görünürlük, öngörülebilirlik ve iletişim üzerine inşa edilmiş esnek bir tedarik zinciri stratejisiyle başlar.
Küresel Çip Kıtlığını İdare Etmek
Belki de küresel çip kıtlığı hakkında kesin olarak söylenebilecek tek şey, bunun ne zaman sona ereceğinden kimsenin emin olmamasıdır. Pazar verilerine ve müşterilerimizle yaptığımız görüşmelere göre talep beklendiği gibi kalırsa, yarı iletken pazarının 2023’e kadar sıkışık geçmesini bekliyoruz.
Her şirket aynı gemideyken yarı iletkenlerin yetersiz tedarikini ve artan maliyetleri aşmanın kolay bir yolu yoktur. Fakat sızdıran bir kayık ile kayalık sularda seyredebilen bir sürat teknesi arasında büyük bir fark vardır. Her orijinal ekipman üreticisi (OEM), çip kıtlığı devam ederken mümkün olan en iyi konumda olduklarından emin olmak için bir dizi adım atabilir:
Hizalama: Şirketinizin ürün tasarım ekipleri, ihtiyaç duyduğunuzda gerekli bileşenleri elde etme şansınızı artırmak için tedarikçilerinizin teknoloji yol haritaları ve sermaye yatırım planları ile uyumlu kalmalıdır.
Tedarikçi kalifikasyonu: Ortak ürünler için, birden fazla onaylı tedarikçiye sahip olun ve tedarikçiler yeteneklerini ve tekliflerini artırdıkça bu listeye eklemeye devam edin. Tedarikçilerin belirli bir bölgede yoğunlaşmasından doğabilecek riskleri azaltmak için yeterlilik sürecinin bir parçası olarak tedarikçilerin küresel ayak izlerini gözden geçirin ve değerlendirin.
Görünürlük: Ürün kapasitelerini ve potansiyel uzun vadeli sermaye yatırımlarını planlayabilmeleri için tedarikçilerinize mümkün olduğunca fazla görünürlük sağlayın. 12 ila 24 aylık görünürlük arayan bazı tedarikçilerle, mümkün olan en kısa sürede, çip plakası ve kapasite planlaması için daha iyi görünürlük sağlamak için 2023’ün sonuna ve hatta 2024’e kadar uzun vadeli siparişler verin.
Planlama sistemlerinde ve ilave emniyet stoklarında teslim sürelerini artırın: Çoğu emtia için tedarik sürelerinin artmasıyla birlikte, planlama sistemlerinizi bu gecikmeleri buna göre yansıtacak şekilde güncelleyin. Planlanmamış siparişlerde kâr ve destek çok zor olacaktır.
Yarı iletken kıtlığının getirdiği zorluklara dayanmak için hem kısa vadeli hem de uzun vadeli stratejiler gereklidir. Bu devam eden tek bileşen eksikliği değil ve kesinlikle son olmayacak.
Pandemi, küresel tedarik zincirini kargaşaya sürükledi. Fakat son birkaç yılın zorlukları aynı zamanda derin birbirine bağlılığını da ortaya çıkardı ve böylece güçlü tedarikçi ilişkilerinin ve hazırlıklı, esnek bir tedarik zinciri ve satın alma stratejisinin kritik önemini vurguladı. Bu sefer çipler nereye düşerse düşsün, bir planın olması her zaman akıllıcadır.
