Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Türkiye’nin Montrö Sözleşmesi’nin hükümlerini kesin bir şekilde uyguladığını belirterek, ABD’nin sözleşmeyi değiştirme konusunda başarılı olamayacağını ifade etti.
New York’taki Birleşmiş Milletler (BM) binasında basın toplantısı düzenleyen Lavrov, AA muhabirinin, “ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), Türkiye’nin Montrö Sözleşmesi’nin ilgili maddesini uygulama kararına değinerek, Türkiye ile çatışmadan uzaklaşmak için birlikte çalışabileceğine işaret etti. Bu yoğunlukla Montrö Sözleşmesi’nin feshi olarak yorumlandı. Sizin bu konuda görüşleriniz nedir?” sorusunu yanıtladı.
Lavrov, “ABD’nin eğer Montrö Sözleşmesi’ne ilişkin bir değişiklik talebi bulunuyorsa, Türk meslektaşlarımız, sözleşmenin koruyucuları olarak bize birçok kez sözleşmenin hükümlerini kesin bir şekilde uygulayacaklarını söylediler” dedi.
ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin’in “işe döndüğünü” ve bu yüzden Pentagon’un tekrar hareketlendiğini değerlendiren Lavrov, “Başarılı olacaklarını düşünmüyorum” mesajını verdi.
Pentagon’un açıklaması
ABD Savunma Bakan Yardımcısı Celeste Wallander, dün düzenlediği basın toplantısında, Türkiye’nin Montrö Sözleşmesi’ne dayanarak Ukrayna’ya gönderilen yardımları ve gemileri engelleyip engellemeyeceği sorusu üzerine, Montrö’nün 19. madde uygulamasına atıf yaparak şu yanıtı vermişti:
“Türkiye de dahil olmak üzere Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerle birlikte, Türkiye’nin Montrö Sözleşmesi’nin bir tür koruyucusu olarak Sözleşme’nin bu hükmüne (19. madde) başvurmaya karar verdiği çatışma durumundan uzaklaşabileceğimiz koşullar üzerinde çalışmak istiyoruz.”
Türkiye’nin Montrö’ye başvurmasının nedeninin ise “Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaş” olduğunu öne süren Wallander, “Karadeniz’in ticari deniz taşımacılığına tamamen yeniden açabileceğimiz bir ortamın oluşmasının” ve “Ukrayna’nın Karadeniz’e kıyısı olan bir ülke olarak uluslararası hukuk çerçevesinde hakkı olduğu üzere bir donanma, bir deniz gücü olarak faaliyet gösterebilmesinin” asıl anahtarının, “Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaşı sona erdirmesi” olduğunu savunmuştu.
Wallander’in ifadeleri ABD’nin Montrö Sözleşmesi’ni ihlal etme niyetinde olduğu şeklinde yorumlanarak tartışma yaratmıştı. Emekli Amiral Cem Gürdeniz, Wallender’in ifadelerinin, “Montrö uygulamalarına ve dolayısıyla Türkiye’nin egemenliğine müdahale” anlamına geldiğini belirtmişti.
19. Madde tartışması
Montrö Boğazlar Sözleşmesinin 19. maddesine göre, boğazlar savaşan tarafların (Rusya-Ukrayna) savaş gemilerine kapatılıyor. Bu kapsamda İngiltere tarafından Ukrayna’ya hibe edilen mayın tarama gemilerinin de Türk boğazlarından Karadeniz’e geçişine izin verilmemişti. Bunun üzerine, eski NATO Avrupa Başkomutanı (SACEUR) ABD’li Amiral James Stavridis Türkiye’nin kararını “talihsiz” olarak nitelendirerek, bu kararın Türkiye’nin NATO’ya verdiği taahhütlerle çeliştiğini söylemişti.
