Hindistan Başbakanı Narendra Modi 21 Ağustos’ta Polonya’ya, oradan da özel trenle 23 Ağustos’ta Ukrayna’ya gitti. Polonya’yı 45 yıl, Ukrayna’yı ise 30 yıldan uzun bir süre sonra ziyaret eden ilk Hint başbakanı. Her iki ülkeye yapılan ziyaret, Polonya Başbakanı Donald Tusk ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskyy’nin gönderdiği davetler üzerine gerçekleşti. Hindistan’ın Batı ve Rusya ile ilişkilerini dengeleme çabaları sırasında Ukrayna ziyareti mercek altındaydı çünkü Hindistan, Şubat 2022’de başlayan Rusya’nın Ukrayna işgalini kınamaktan kaçınmış ve Modi kamuoyu açıklamasında bunu Moskova’nın özel bir askeri operasyonu olarak tanımlamıştı; daha önce hem Rusya hem de Ukrayna liderleri ile de görüşmüş olan Modi’nin yakın zamanda Rusya’da diplomatik bir ziyarette bulunduğunu ve Rusya’nın Hindistan’ın “her koşulda dostu” olduğunu söylediğini de bilmek önemli. Modi’nin Ukrayna ziyareti, Rus-Ukrayna savaşının başlamasından bu yana ilk kez Moskova’ya gitmesinden iki aydan kısa bir süre sonra gerçekleşti; Rusya’ya yapılan ziyaret, Ukrayna’dan sert eleştiriler ve Amerika’dan kamuoyunda hoşnutsuzluk ifadeleri almıştı. Hindistan’ın çatışmaya ilişkin net duruşu Batı’dan eleştiri alıyor, Amerika ayrıca Çin’in artan etkisini engellemek için Yeni Delhi ile ilişkilerini güçlendirmeye çalıştığı bir dönemde Hindistan’ın Moskova ile yakın bağlarından yakınıyor; Yeni Delhi ise Batı ile ilişkilerini ve uzun zamandır yakın ortağı olan Rusya ile ilişkilerini dengelemeye çalışıyor.
Hindistan’ın Yeni Bir Stratejik Ortağı Var! Modi Polonya’da
Modi’nin Polonya ziyareti temelde iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin kurulmasının 70. yıl dönümünü kutladı. İki ülke arasındaki bağlar, 2. Dünya Savaşı sırasında 1940’larda 6 binden fazla Polonyalı kadın ve çocuğun Hindistan’daki iki prenslik olan Jamnagar ve Kolhapur’a sığınmasına kadar uzanıyor. Her iki ülke de çeşitli sektörlerde bağları derinleştirmenin önemini vurgulayarak diplomatik ilişkilerini stratejik ortaklığa yükseltmeye karar verdi. Polonya’nın Hindistan’ın T-72 tankları gibi Sovyet döneminden kalma askeri ekipmanlarını onarma ve yenileme becerisi etrafında yoğunlaşan tartışmalarda savunma sanayi işbirliği temel odak noktasıydı. Hindistan’ın savunma malzemelerini Rusya’ya olan tarihsel bağımlılığının ötesinde çeşitlendirmeye çalışması nedeni ile bu durum özellikle önem taşıyor. Hindistan yakın zamanda Varşova’daki büyükelçiliğinde savunma kanadını yeniden açmıştı ki bu, iki ülke arasındaki savunma bağlarına yenilenen odaklanmayı yansıtıyor.
Modi Polonya’da Hindistan’ın Ukrayna’daki savaş ve Ortadoğu’daki askeri çatışma da dahil küresel çatışmalarda arabuluculuk yapma istekliliğini ifade ederek, Hindistan’ın sorunları askeri araçlar yerine diyalog ve diplomasi yoluyla çözmeye olan inancını vurguladı. Bu arada, Polonya’nın tahmini 25 bin Hint nüfusu var ve bunların yaklaşık 5 bini öğrenci. Varşova, 2022’nin başlarında Rusya-Ukrayna savaşının başlangıcında Hindistan’ın Ukrayna’dan 4 bin Hint öğrencisini tahliye etmesine yardımcı olmakta önemli bir rol oynamıştı.
Ve Modi Ukrayna’da
Modi, Ukrayna’ya seyahat eden ilk Hindistan başbakanı ve aynı zamanda savaştan zarar görmüş komşusuna giden yabancı liderler için önemli bir geçiş noktası olan, Kiev’in sadık müttefiki Polonya’ya da 45 yıl aradan sonra seyahat eden ilk kişiydi. Ayrıca Modi, savaş sırasında hem Kiev’i hem de Moskova’yı (Türkiye, Güney Afrika, Endonezya, Gine-Bissau ve Macaristan liderleri dışında) kişisel olarak ziyaret eden çok az liderden biri.
Modi’nin 23 Ağustos’ta Ukrayna’nın Ulusal Bayrak Günü’ne denk gelen Kiev ziyareti bir Hindistan Başbakanı için tarihi bir ilki temsil ediyor, bu doğru. Ancak Modi’nin Kiev ziyareti yalnızca zamansız değildi; amacı da belirsiz. Ukrayna’nın Kursk saldırısı ateşkes çabalarını ciddi şekilde sekteye uğrattı. Açık konuşmak gerekirse, bağımsızlığından bu yana hiçbir Hindistan Başbakanı’nın Ukrayna’yı ziyaret etmemiş olması, Modi’nin artan savaş geriliminin ortasında Kiev’i ziyaret etmesi için iyi bir neden sunmuyordu. Doğrusu bu gezi Modi’nin Kremlin’i ziyaretinden sonra Batı’nın baskısını dengeleme yönünde bir hamle gibi görülebilir. Ancak etkiyi yumuşatmak için Modi zaten Ukrayna ayağına Polonya’yı eklemiş ve bu da odağı “yalnızca Ukrayna’dan” Slav ülkelerine çevirmiş görünebilir. Başka anlatımla bu, Amerika’ya verilen kefaretin bir parçası olarak da görülebilir. Modi Kiev’e giderken Hindistan Savunma Bakanı aynı gün bozulan savunma sözleşmesini onarmak için Washington’a gidiyordu ki yeni bir Savunma Tedarik Anlaşması ile Hindistan’a döndü.
Savunma demişken bu ziyareti yalnızca küresel jeopolitik bağlamda düşünmekten çıkıp, aynı zamanda Hindistan’ın savunma yetenekleri için önemli zorluklar da oluşturan Rusya-Ukrayna savaşının zemininde gerçekleştiğini dikkate alırsak, ziyaretin Hindistan’ın özellikle savunma üretimi alanında Ukrayna ile stratejik ortaklıklar keşfetmesi için potansiyel sunacağı fırsatlar da gözden geçirilmiş olmalı. Hindistan’ın savaş gemileri için deniz motorlarına ihtiyacı var ve büyük hava taşımacılığı filosunu ve teknolojilerini, özellikle de tahrik sistemini yükseltmesi gerekiyor. Ve Hint savaş gemilerinin çoğunluğu Ukrayna motorlarını kullanıyor. Ukrayna içinse Hindistan ile işbirliği, mali açıdan zorluk çeken ve Rusya ile savaştan ciddi şekilde etkilenen savunma şirketlerine çok ihtiyaç duydukları para kapısı olabilir. Ki önemli Ukrayna savunma şirketlerinin fabrikaları Rusya tarafından bombalandı. Bunlar arasında Kiev’deki Antonov Seri Üretim Tesisi’nin bombalanması, 2009 sözleşmesi kapsamında yükseltilmesi planlanan Hindistan Hava Kuvvetleri’nin büyük An-32 askeri nakliye filosunu özellikle etkiledi ki Antonov fabrikası modeli üretiyordu. Sözleşme, Ukrayna’da 40 uçağın ve Ukrayna gözetiminde Hindistan’da 65 uçağın yükseltilmesini içeriyordu. Ancak Rusya’nın yedek parça tedarik etmeyi reddetmesi nedeni ile tedarik zinciri kesintiye uğramış ve bu nedenle Ukrayna’da yükseltilmesi gereken 40 uçağın son beşinin Kiev’de mahsur kaldığı ve Ukraynalı mühendislerin ayrılması ve yedek parça sıkıntısı nedeni ile Hindistan’daki yerel yükseltmenin durdurulduğu bildirilmişti. Savaştan etkilenen bir diğer stratejik yer olarak Mykolaiv’deki Zorya-Mashproekt kompleksi donanmalar tarafından kullanılan türbinlerin üretimi için yaşamsal önem taşıyor. Bu ayrıca savaş gemileri için bu türbinlere güvenen Hindistan için özellikle önemli. Dolayısıyla potansiyel işbirliği alanlarından biri olarak Ukraynalı teknisyenlerin üretim birimleri kurmak için Hint meslektaşları ile birlikte çalışabileceği Hindistan’da ortak girişimlerin kurulması düşünülmüş olabilir. Burada Bharat Forge’un geçen yıl Zorya’nın yüzde 51 hissesini satın aldığını da anımsatalım. Ancak gelgeleim ziyaret sonrası Hindistan Dışişleri Bakanlığınca yayımlanan ortak açıklamanın özellikle savunma başlığını incelediğimde özetle Hindistan’da üretim için ortak işbirlikleri de dahil her iki ülkedeki savunma kuruluşları arasında ilişkiyi kolaylaştırmak için çalışmaya devam edilmesi dışında henüz somut bir çıktı görünmüyor… Belki de ziyaretin en önemli çıktısı, ziyaretin kendisiydi…
Son Sözler
Yeniden küresel jeopolitik bağlama dönersek, Ukrayna’da böylesine belirsiz bir durumun ortasında böyle bir ziyaretin planlanması bizzat Hindistan çevrelerinde birçok varsayımı beraberinde getirdi; ancak iki savaşan ülke arasında barış arabuluculuğu yapması bekleniyorsa, zaten açıkçası Hindistan’ın bu aşamada bunu yapacak diplomatik gücü yok. Ancak Hindistan’ın potansiyel bir barış elçisi olarak statüsünü güçlendirmeye çalıştığı da gözlerden kaçmamalı. Burada Modi’yi belki barışçıl bir çözüme aracılık etmek için son derece istekli görenler olabilir, ancak burada belki de Hindistan’ın bunu yapması için güçlü bir teşvike sahip olmadığına dikkati çekmek gerekir. Ancak açık olan bir şey varsa, o da Batı/Amerika baskısı ile ilgili olmasa dahi Hindistan’ın bu gezinin Batılı ortaklarına kendisinin aslında “Putin’in tarafında olmadığını” göstermesini umacak olduğudur… Ancak yine de Modi’nin Ukrayna gezisi neden önemli? Önemli çünkü işgalden bu yana çok az lider hem Rusya’yı hem de Ukrayna’yı ziyaret etti, önemli çünkü çok az ülkenin hem Rusya hem de Ukrayna ile derin bağları var ve önemli çünkü işgalden bu yana Rusya’ya Hindistan kadar yakın ülkelerden çok az sayıda üst düzey lider Ukrayna’yı ziyaret etti… Ve Hindistan hem Rusya hem de Batı ile iyi ilişkilere sahip nadir ülkelerden biri olmaya devam ediyor… Hindistan’ın Rusya ile uzun süredir devam eden stratejik ilişkisi ve Batı ile büyüyen bağları Yeni Delhi tarafından dikkatli bir denge eylemi gerektiriyor. Ve Putin, Modi’nin Kiev ziyaretinden pek memnun olmayacak gibi görünüyor… Ancak artık Hindistan’ın, Washington’ı memnun etmeyi amaçlıyormuş gibi gözüken bu seyahati “stratejik özerklik” vizyonunu vurgulamak için kullanabilme şansı var…
