Putin’in Amerikalı televizyon programcısı Tucker Carlson’a verdiği uzun mülakat (https://harici.com.tr/rusya-lideri-putin-amerikali-sunucu-tucker-carlsonin-sorularini-yanitladi/?amp=1) başta Amerika olmak üzere Batı dünyasının adeta kimyasını bozdu. Amerika’da ve Avrupa’da yoğun eleştiriler yapılırken bir yandan da kendi propagandalarının cilasının döküldüğünü görmek mümkün. Karşı çıkarken söyledikleri ve mülakatı yapan gazeteciye yönelik suçlamalar nasıl bir fanus içinde yaşamakta olduklarını ve kendi toplumlarını da bu fanusa aktardıkları çarpıtılmış enformasyona mahkum etmek istediklerini bir kez daha ortaya koydu. Manipülasyon dolu o yayınları tartışmaya açacak haber ve analiz girdisinin dünya hegemonyası veya en azından Amerikan silah şirketlerinin doymak bilmeyen iştahını tatmin etmek için gösterdikleri olağanüstü çabaları baltalayabileceğinden feci şekilde korktuklarını gösterdi.
Mülakatı muhtemelen okumadan verdikleri ilk tepkiler son birkaç yıldır Kolektif Batı’da hâkim olan baskıcı tavrı da yansıtıyor. Putin’in söylediklerinin hepsi yalanmış; ayrıca bunların Batı kamuoyuna duyurulması hiç doğru değilmiş vs. Bazı Avrupalı üst düzey yetkililer hızlarını alamayıp Tucker Carlson’a AB yaptırımları uygulanmasını tavsiye ederken, diğerleri koro halinde muhtemelen okumadıkları/dinlemedikleri veya üstünkörü göz attıkları mülakatın manipülasyon olduğunu hiç de inandırıcı olmayan bir üslupla bağırmaya devam ediyorlar.
SAVAŞIN SEBEBİ NATO’NUN GENİŞLEMEKTE ISRAR ETMESİ
Örneğin giriş bölümünde anlattığı tarihçe kısmının hemen ardından özellikle Yeltsin döneminde ve kendisinin başkan olduğu ilk yıllarda başta Amerikalı yetkililer olmak üzere Batılılarla yaptığı görüşmelere dair verdiği bilgiler çok önemli. Bu açıklamalardan bir kez daha öğreniyoruz ki, Sovyetler Birliği’nin son yıllarında Amerika ve Avrupa ülkelerinin liderleri ile yapılan görüşmelerde NATO’nun genişlememesi konusu sıkı sıkıya ele alınmış. Aslında bu konuyu teyit eden belgelerin bir kısmı otuzuncu yılı doldurdukları için Amerika ve Batılı ülkelerin arşivlerinde okuyuculara/araştırmacılara sunulmuş durumda. O belgelerde NATO’nun Almanya’nın doğusuna bir santim bile genişlemeyeceği konusunda taraflar arasında sözlü mutabakata varıldığı anlaşılmaktaydı. Ayrıca Amerika’nın dağılan Sovyetler Birliği’ndeki son büyükelçisi Jack F. Matlock da bu sözlü mutabakatı teyit eden çok sayıda açıklama yapmış ve makaleler kaleme almıştı. Hatta Rusya’nın Ukrayna’da giriştiği Özel Askeri Harekat (Special Military Operation) başlarken ve başlamasının hemen ardından yazdığı yazılarda ve yaptığı açıklamalarda Biden yönetiminin tavrını açık açık eleştirerek ve herhangi bir şüpheye yer bırakmayacak şekilde bu konuyu izah etmişti (https://responsiblestatecraft.org/2022/02/15/the-origins-of-the-ukraine-crisis-and-how-conflict-can-be-avoided/).
Putin’in açıklamalarından bir kez daha anlıyoruz ki, Ukrayna’daki savaşın sebebi Amerikan ve Batılı liderlerin verdikleri sözlere rağmen NATO’nun genişlemesinde ısrar etmeleri ve Atlantik İttifakı’nın sınırlarını Rusya Federasyonu topraklarına doğru götürme hırsıydı. Özellikle Yeltsin döneminde Rusya’nın kendi iç çalkantılarından faydalanarak ‘Moskova genişlemeye karşı çıksa bile bağırıp çağırmaktan başka bir şey yapamaz’ varsayımı üzerine oturtulan bu politikanın önemli tarafı şu ki, aslında Amerika ve Batılı ülkeler Rusya’yı ısrarla dışlayan bir politika izlemişler. Pek çoğumuz tarafından genel olarak bilinen bu konuda Putin’in Clinton’dan (1992-2000) Bush’a (2000-2008) kadar Amerikan başkanlarıyla yaptığı görüşmelere dair verdiği kısmi bilgiler çok önemli ipuçları olarak görülmeli.
Bu dönemde Rusya’nın NATO üyesi olmak isteyebileceğine dair devlet başkanları arasında yapılan konuşmalarda Amerikan başkanlarının bazen çok aykırı bir tavır sergilememekle birlikte kendi içlerinde yaptıkları değerlendirmelerin ardından öneriyi her defasında reddettiklerini söylemesi Amerika’yı kim ya da kimler yönetiyor sorusunu da beraberinde getiriyor. Putin bu konuda çok açık cevaplar vererek örneğin bugünlerde Amerika’yı Biden’ın yönetmediğini hatta genel olarak başkanların yönetmediğini, onların arkasında başkanları Cumhuriyetçi veya Demokrat olmasına bakılmaksızın benzeri politikalara angaje eden bir yapının olduğundan bahsediyor.
NATO’YA KATILMA KONUSUNDA SAMİMİ OLUP OLMAMAK
Carlson’ın NATO’ya katılma konusunda samimi olup olmadığını sorması üzerine gayet açık bir şekilde cevap vermesi ve Rusya’nın henüz el değmemiş 85 trilyon dolarlık yer altı kaynaklarından bahsetmesi iki konu üzerinde düşünmemiz gerektiğini ortaya koyuyor. Bunlardan birincisi Batı dünyasının Soğuk Savaş’ın sona ermesini dünya barışı için Sovyet tarafının attığı bir adım olarak görmek yerine SSCB’nin yenilgisi olarak görme eğiliminde olması ve Yeltsin yıllarındaki Rusya politikalarını bu varsayım üzerine inşa etmesi. Bu da beraberinde ‘Rusya NATO’nun genişlemesine itiraz eder, bağırır çağırır ama fazla bir şey yapmaz/yapamaz’ tezini baskın hale getirdi, Amerika’daki karar alma süreçlerinde. Daha açık bir şekilde ifade etmek gerekirse Yeltsin dönemi gibi yönetimlerin kalıcı olmasını bekliyorlar ve zaman zaman sert açıklamalar yapsa da Moskova’yı belirli beklentiler içinde tutarak içerden ve dışardan uygulanacak baskılarla Rusya’nın dağılmasını mümkün kılacaklarını zannediyorlardı. O dönem Amerika ve Kolektif Batı’nın Rusya’ya yönelik politikalarıyla Amerika’nın da desteğiyle Avrupa Birliği tarafından Türkiye’ye karşı izlenen siyaset arasında ciddi benzerlikler olması oldukça manidar görünüyor.
Putin’in verdiği barış mesajlarının da Amerikan Derin Devleti’ni rahatsız etmiş olduğuna şüphe yok; çünkü kendi propagandalarının esiri haline gelmiş Batılı elit savaşın sebebinin Putin’in saldırgan karakteri olduğu fikrini yayıyor ve belki de buna inanıyor. Hatta aynı doğrultuda bugünlerde Baltık ülkelerinden Polonya’ya ve Doğu Avrupa’dan Almanya ve İsveç’e kadar çok sayıda Avrupa devletinde savaşa hazırlık propagandası yapıldığını gözden ırak tutmamak gerek. O propagandaya göre, Rusya Ukrayna savaşını kazandığı anda adı geçen diğer ülkelere de saldırı hazırlığı içindeymiş. Oysa Avrupa’nın yüzölçümü olarak en büyük ülkesi olan Türkiye’nin yaklaşık yirmi kat büyüklüğünde topraklara ama Türkiye’nin iki katından daha az nüfusa sahip bir Rusya’nın neden toprak kazanmak isteyeceğinin veya o topraklara kimleri yerleştirebileceğinin izahı yok. Putin mülâkatta buna da kısaca değinmiş.
TRUMP DÖNEMİNE HAZIRLIK
Putin bir yandan savaşın önlenebileceğine vurgu yaparken bir yandan da savaşın başlamasından birkaç ay sonra İstanbul’da varılan ve hatta Ukraynalı yetkililer tarafından paraf edildiği anlaşılan uzlaşma metninden vurgu yapıyor. Hatta Rus silahlı kuvvetlerinin Kiev’e yönelik askeri harekata bu uzlaşma dolayısıyla Batılılar tarafından gönderilen rica mesajları yüzünden son verildiğini de ekliyor. Ve Boris Johnson’un Vaşington’un da isteğiyle Kiev’e giderek Zelenski ve ekibine sonuna kadar savaşmak zorunda olduklarını söylemek suretiyle anlaşma metninin çöpe atılmasına sebep olduğuna değiniyor. Bir yandan jest isteyip öte yandan da Ukrayna’yı savaşa teşvik etmesi bizim Türkiye olarak artık uzmanı olduğumuz kaypak/güvenilmez Batılı tavrın tipik örneklerinden birisi. Öte yandan Putin’in bir yandan bu örneği vererek öbür taraftan da hala müzakere/diplomasinden yana olduğunu vurgulaması Biden dönemi sonrasına da bir hazırlık gibi düşünülebilir.
Trump’ın Ukrayna, Orta Doğu, NATO, Amerikan silah şirketlerinin öncü rol oynadığı Derin Devlet yapısına ilişkin sıklıkla dile getirdiği eleştirileri çerçevesinde Putin’in açıklamalarını değerlendirmek yerinde olur. Sonuçta 2024 başkanlık seçimlerini Biden’ın kazanması ihtimali oldukça düşük; buna karşılık bir suikasta kurban gitmezse Trump’ın kazanması yüksek ihtimal. Özellikle Amerika’da Derin Devlet yapısı dışındaki entelektüel kitlenin ve genel hatlarıyla kamuoyunun Ukrayna’ya verilen sınırsız ve şartsız desteği sorgulamaya başladığı dikkate alındığında Putin’in verdiği mesajlar seçimlerde Trump’ın bu konuda elini güçlendirebilir. Ayrıca Beyaz Saray’da Trump olduğu zaman Rusya’nın Ukrayna konusunda Amerika ile yapacağı müzakereleri ve varacağı uzlaşmayı kolaylaştırabilir. Putin verdiği barışçı mesajlarla Batı’da bir yandan kendisi aleyhine oluşturulan diktatör vd. imajları kırarken veya en azından çatlatırken bir sonraki aşamada Trump ile neleri/nasıl konuşmaya hazır olduğunu göstermiş oluyor.
Aslında meselenin en önemli tarafı Amerika ve Avrupa’da Ukrayna savaşının ilk haftalarında oluşturulan Rusya’ya ilişkin varsayımın temelden yıkılması oldu. Başka bir deyişle, Rusya ekonomik/ticari/finansal yaptırımlarla dizlerinin üzerine çöktürülemedi; tam tersine özellikle 2024 yılında Rusya ekonomisinin gösterdiği performans göz kamaştırırken yaptırım uygulayan Avrupa ülkelerinin zor durumda kaldıklarını bir kez daha ortaya koymuş oldu. Askeri olarak hantal, beceriksiz, zayıf ve dağınık gibi sıfatlarla anılan Rusya silahlı kuvvetlerinin ise eksikleri olsa bile bu savaşı fırsata dönüştürerek kısa sürede bunların üstesinden geldiği anlaşıldı. Kısacası Batının o konudaki propagandası da boşa çıkarıldı. Aslında sadece Batı’nın değil enformasyon kaynakları büyük ölçüde Amerikan/Kolektif Batı olan Türk medyasının da ‘Putin’e bir darbe daha’ şeklinde attığı manşetlerin ne derece manipülatif olduğunu gösterdi. Gerek savaş alanında gerekse ekonomik/ticari/finansal mücadelede güçlü bir pozisyonda olan Putin’in açıklamaları çok kutupluluğun önlenemez bir şekilde dünyadaki hâkim uluslararası yapı haline geldiğini gösteriyor. Bizim de bundan çıkardığımız ve hala çıkarmamız gereken dersler olduğu kesin.
